Сэлэнгэ аймгийн Засаг дарга Ш.Оргилтой манай сэтгүүлч уулзаж ярилцсан байна.

-Сэлэнгэ аймаг  “Атрын-IV”  аяныг эхлүүлэхээ хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр зарласан байна.  Монгол Улсын хэмжээний том аяныг зарлахад  ихээхэн хичээл зүтгэл шаардагдах нь дамжиггүй.  

• Сэлэнгэ түмний хамгийн том зорилго энэ.  Монгол Улс  “Атар га­зар эзэмшсэний 60 жил”-ийн ойн баярыг өргөн дэлгэр тэм­дэг­лэж өнгөрүүлсэн.   Энэ тэмдэглэлт ой сэлэнгэчүүдийн хувьд  түүхэн үйл явдал. Манай аймагт  дөрвөн үеийн тариаланчид  аж  төрж байна.   Тий­мээс  “Атрын-IV” аяныг эхлүүлэх нь сэлэнгэчүүдийн хувьд нэр төрийн хэрэг.  Үе үеийн  Засгийн газ­ар  хөдөө аж ахуй, тэр дундаа газар  тариалангийн салбарт  анхаарал хандуулсаар ирсэн.   Газар тариалангийн бүс нутаг гэх утгаар  сэтгэлийн хөөрлөөр шийдэх ажил биш шүү дээ. Техник, то­ног төхөөрөмж,  технологийн   шинэчлэл, хөрөнгө оруулалт, үрийн чанарт анхаарах  гээд  бэлтгэл ажлын хүрээнд хийх ажил их байна.  Түүнчлэн  туршлага хуримтлуулсан хэмээн онгирохгүйгээр  алдаа оноо­гоо  ч дэнслэнэ.   Эцэст нь тэмдэглэхэд  их аяныг   Зас­гийн газ­раас зарлаж, албан ёсоор эхлүүлэх учиртай.

-Хүнсний ногоог дотоо­дын зах зээлээс хангах   Төрийн бодлого хэрэг­жээд явж байгаа. Хэрэгжилтийн явц ямар байна? 

-Жижиг, дунд үйлдвэр­лэлийг  дэмжихтэй зэрэгцээд  өрхийн аж ахуй тэр дундаа  төмс, хүнсний ногооны тариалалтыг дэмжих тухайд  манай удирдлагын баг ямагт  анхаарлаа хандуулж ирсэн.  Өмнө нь  1-2 га-д тариалалт эрхэлдэг байсан ногоочид  газраа зардаг байсан. Ашиггүй болоод тэр.  Тиймээс  ногоочдоо дэмжих үүднээс тэдэн рүү хандсан бодлого хэрэгжүүлж, өрх бүрийг зоорьтой болгох зорилго тавин  ажиллаж байна.  “Саалиа бэлдэхээр саваа бэлд” гэдэг дээ.   Үүнд төрийн бодлого, дэмжлэг ч  хэрэгтэй байгаа юм.

• Сайхан сонсогдож байна.  Төр ямар байдлаар дэмжвэл өрх бүр зоорьтой болох тухайд та бүхэнд  гарц гаргалгаа байгаа болов уу? 

-Нэн тэргүүнд төрөөс тодорхой зөвшөөрлөө аваад хууль ёсоор ажиллаж байгаа уул уурхайн компаниудыг дайчлах  хэрэгтэй. Тодруулбал,   нийгмийн хариуцлагын хүрээнд гэрээг нь хийлгээд, техникийн хүчин чадлыг нь ашиглан зоорийн нүхийг ухуулах зэргээр.   Харин зоорь доторлох модны  гоожинг аймгаас сумуудад хуваарилж өгөх юм. нө.

-Зоорины насжилтыг хэдэн жилээр тооцож байгаа вэ?

зоорины насжилт 10-15 жил байдаг.

• Зоорьтой болсон өрхийн тариаланчид зах зээл дэх үнээ буулгах болов уу.  Монголчууд сүүлийн үед компаний бус хашаандаа тариалсан хүнсний ногоог худалдаж авахыг хичээдэг ч үнэ нь өндөр байна гээд гомдоллох нь вий?  
•  Аж ахуйн нэгжүүд том талбайд тариалалт хийдэг. Сэлэнгийн хөрс их зөөлөн, чийг ихтэй учраас зэрлэг нь дийлдэггүй тул химийн бодис ашиглах нь бий. Харин өрхийн тариаланчид ямар ч бордоо, хор ашиглалгүйгээр ногоогоо тарьж, гараараа зэрлэгээ зулгаадаг.  Ялгаа харагдаж байгаа биз. Дэлхийн зах зээлд ч гар аргаар боловсруулсан бүтээгдэхүүн илүү үнэтэй байдаг. Маш их хөдөлмөр зарцуулсан учраас тэр. Үүнийг хэрэглэгчид маань бодолцох учиртай. Нөгөөтэйгүүр,  тариаланчид, ногоочид маань  арилжааны банкаас зээл авдаг.  Намрын ургац хураалттай зэрэгцээд, цэцэр­лэг, сургууль, оюут­нуудын хичээл эхэлж,  сургалтын төлбөр, идэш ууш, байрны мөнгөний эрэлд гардаг.   Тиймээс тариаланчид ургацаа шинэ байгаа дээр нь  тав арван төгрөгийн ашиг харах нь зүй ёсны асуудал.  Ногоо их болоод ирэхээр үнээ буулгадаг. Тэр үеийг нь ченж нар хүлээж байгаад бөөндчихдөг.  Ашгийг нь ногоочид бус ченж нар л хүртдэг. Үнэн амьдрал ийм л байдаг. Цаашид ийм зүйл гаргахгүйн  тулд  “Зоорь” хөтөлбөрийг хэ­рэг­жүүлж, анхаарч ажил­лана.
• -” Сэлэнгэд үйлдвэрлэв” гэсэн  даршилсан ногоо  дэлгүүрийн лангуун дээр байнга байх цаг хэзээ вэ?
• Та  бүхэн манай нутгийн  гэрийн аргаар дарсан өргөст хэмхийг идэж үзээрэй. Гайхалтай амттай.  Гэвч  худалдаанд гаргах гэхээр  шаардлага хангаагүй гэдэг.   Тиймээс “Урбанек” болон “Багро”-гийн савлагаатай худалдаанд гаргадаг.   Бид өөрсдөө мэддэг учраас худалдан авдаг шүү дээ. Цаашид сав савлагааны талаар зайлшгүй анхаарах ёстой. Хэзээ ч орхигдуулж болохгүй асуудлын нэг энэ.

– Иргэдэд  “Тариалан эрхлэлтийг дэмжих сан”-гаас зээл авахад тавигдах  нөхцөл нь зөөлөрч байна уу?   

-Аж ахуйн нэгж иргэдэд тавьдаг шаардлага нь өндө.  Барьцаа хөрөнгө  болон зээлгүй байхыг шаарддаг юм билээ. Өнөө цагт зээлгүй нэг ч иргэн байхгүй. Сангаас зээл авах боломж нь хомс учраас иргэд, аж ахуйн нэгжийг бодлогоор дэмжих ёстой. Тэгэхээр төр,  иргэнийг холбосон нэгдсэн зуучлалын бодлого хэрэгтэй. Бидний зүгээс “Зоорь” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэхээс гадна сав баглаа боодлын талаар анхаарч ажиллана. Өөрөөр хэлбэл, төмсийг шуудай, шуудайгаар нь зарахаас аль болох татгалзана. Хамгийн чухал нь төмсөө угааж, хатаагаад  цаасан савлагаанд хийж,  сүлжээ дэлгүүрээр дамжуулан хэрэглэгчдэд хүргэдэг болно.

• Сэлэнгэ  тариалан­гийн бүсээс гадна уул уур­хайн хэд хэдэн  ашиглалтын лицензтэй аймаг.  Уул уурхайн сал­бартаа ямар бодлого баримталж  байгаа вэ?

-Уул уурхай лицензтэй хол­боотой асуудлыг аймгийн удирдлагууд холбогдох бай­гууллагууд нь хяналт тавин ажиллаж ирсэн.   Шаардлага бүхий мэдээллийг салбар яамд болон Засгийн газарт хүргүүлж байгаа. Уул уурхайн салбарт лицензтэй хүн бүр ажиллана гэсэн ойлголт байхгүй. Харин зөвшөөрөлтэй газруудыг хууль дүрмийн дагуу ажиллахыг шаардаж буй.  Иргэд уул уурхайн салбар болон хууль бус лицензтэй аж ахуйн нэгжтэй тэмцэхгүй байгаа юм шиг ойлгох юм.  Энэ асуудлыг хамаагүй олон нийтэд зарлаж болохгүй. Хулгай хийж байгаа хүнийг барих тухайгаа хэлчихээд, хуулийн байгууллагууд очдоггүй биз дээ. Үүнийг олон нийт ойлгоосой гэж хүсэх байна.  Гэнэтийн шалгалтын дүнг танилцуулах ч шаардлага байхгүй. Шууд холбогдох газрууд руу явуулдаг.  Үүний дараа нь лиценз цуцлах эсэхийг холбогдох байгууллагууд нь шийддэг.

-Өрсөлдөх чадвараар Сэлэнгэ  аймаг аравдугаар байрт орсон байна лээ. Засаг даргын хувьд энэ үзүүлэлт амжилт уу эсвэл?  

-Сэлэнгэ аймаг   бүх салбарт чамлахааргүй  хөрөнгө оруулалт  хийгдэж буй.   Орон нутгийн  удирдлагууд хийгээд Сэлэнгэ аймгаас сонгогдсон УИХ-ын гишүүд тойрогтоо багагүй төсөв мөнгө хуваарилуулж ирсэн.  Манай аймагт сүүлийн хэдэн жил бүтээн байгуулалт маш  их хийгдсэн гэдгийг энд онцлох байна.  Та бүхэн очиж үзээрэй.

-Таны талаар үе, үе дуу­лиан, шуугиан тарьсан мэдээ­лэл сошилоор  цацагдах  юм.  АТГ-аас барив­чилж  гэнэ, ШШГЕГ-ын харьяа 461 дүгээр ангид хоригджээ гэх мэтээр.  Энэ бүхэнд  яагаад тайлбар өгдөггүй юм бэ? 

-Энэ бол цэвэр улстөржилт. Хэрвээ үнэн бол баримт байх ёстой биз дээ. Намайг хорьсон гэсэн мэдээлэл гарахаар нь  аргаа барахдаа  ажлын өрөөндөө байгаа зургаа тавьж байх жишээтэй.

-2020 оны УИХ-ын сонгуульд нэр дэвших үү?  

– УИХ-д дэвших, дэвшихгүйг би шийдэхгүй. Намаас ямар нэгэн шийдвэр гараагүй байна.