Сүхбаатар дүүргийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын дарга, НИТХ-ын 14-р тойрогт  /СБД-ийн 1,2,3,4,5,6,7,8,9,10 дугаар хороонд / Ардчилсан намаас нэр дэвшигч Эрдэнийн Ганбаттай ярилцлаа.

-Сүхбаатар дүүргийн хувьд өнгөрсөн сонгуулиар АН ял­сан цөөхөн дүүргийн нэг. Та­най дүүргийнхэн нэг их улс­төр­жөөд байдаггүй чимээ­гүй хийж, бүтээж чадаж байна уу гэж харагддаг?

-2016 оны орон нутгийн сонгуулийн үр дүнд манай Сүхбаатар дүүргийн иргэд АН-д итгэл үзүүлж, бид засаглаж байгаа. Сонгуулийн маргааш л бид төрийн албан хаагч болдог. Тиймээс иргэддээ үйлчилж, төрийн үйлчилгээг хурдан шуурхай хүргэж, иргэдийн дуу хоолой болж ажилладаг. Аливаа улс орны хөгжил нь нийслэл байдаг учир нийслэлийн төвийн дүүрэг нь тогтворгүй улстөржөөд байж болохгүй.

Тэр дундаа миний тухайд Сүхбаатар дүүргийн ИТХ-ын дарга учир дүүргийн парламентын төөлөгчидтэйгөө нам харгалзахгүй ойлголцож ажил­лах ёстой. Өнгөрсөн 2012, 2016 онд тойргийн иргэд маань надад итгэл хүлээлгээд энэхүү ажлыг хийлгэж байна. Тий­мээс дүүргийн иргэдийнхээ ит­гэ­лийг зүтгэлээр хариулахын тулд цаг, завгүй л ажиллаж байна даа.

-Сөрөг хүчин засаглаж байгаа гэдэг утгаараа эрх баригчдын зүгээс та бүхний ажлыг дэмжихгүй байх ч юм уу. Тийм бэрхшээл байдаг уу?

-Тийм тал бий. Бэрхшээлийг давж ажиллах хэрэгтэй л дээ. Төсвийн хүрээнд гэхэд л манай дүүрэг жил бүр нийслэлийн төсвийн 30 гаруй хувийг дан­гаараа төвлөрүүлдэг. Тодруул­бал, 2017 онд 13.5 тэрбум төгрөг, 2018 онд 29.5 тэрбум төгрөг, 2019 онд 41.5 тэрбум төгрөгийн төвлөрүүлсэн бөгөөд 2020 онд 62.7 тэрбум төгрөгийг төвлөрүүлэхээр ажиллаж байна. Гэхдээ ажил хийхгүй гэвэл шалтаг мундахгүй, хийе гэвэл гарц байж л байдаг. Тиймээс бид өнгөрсөн хугацаанд шалтаг хэлээд зүгээр суугаагүй гарц хайгаад, боломжийн хэмжээнд хийж бүтээсэн. Тухайлбал, СБД-ийн ИТХ-ын анхдугаар хурал­даанаар Сүхбаатар дүүргийн Засаг даргын 2017-2020 онд хэрэгжүүлэх “Дэвжин дээшлэх Сүхбаатар дүүрэг” хөтөлбөрийг баталснаар Иргэдийн орол­цоо­той, Боловсролд ээлтэй, Амьдрахад таатай, Иргэндээ үйлчлэх, Дэвжин дээшлэх Сүхбаатар дүүрэг гэсэн таван үндсэн зорилт бүхий эдийн засаг, нийгмийн хөгжүүлэх жил бүрийн үндсэн чиглэлийг баталж , амжилттай ажилласан. Сүхбаатар дүүрэгт 2017-2020 онд дүүргийн төсвийн 53.4 тэр­бум төгрөгийн санхүү­жил­тээр нийт 503 төсөл арга хэм­жээг хэрэгжүүлэн ажил­ла­сан байна. Тухайлбал, Ир­гэдийн­хээ аюулгүй, амар тайван, ая тух­тай амьдрах орчныг бүр­дүү­лэхээр 2017-2020 онд 2000 га­руй гэрэлтүүлэг,  500 орчим камер­жуу­лал­тын асуудлыг цог­цоор шийдсэнээр гэмт хэрэг, зөрч­лийн тоо эрс буурсан үзүү­лэлт­тэй байна. Мөн боловсролын салбарт 8 тэрбум төгрөгийн 77 төсөл арга хэмжээ хэрэгжүүлсний дотроос дүүр­гийн төсвийн хөрөнгө оруу­лал­таар 150 хүүхдийн ортой ши­нэ цэцэрлэг, 100 хүүхдийн ор­той 143 дугаар цэцэрлэгийн өр­гөт­гөлийг барьж байна. Түүнч­лэн эрүүл мэндийн салбарт 15.6 тэрбум төгрөгийн 14 төсөл ар­га хэмжээг хэрэгжүүлснээс анх удаа дүүргийн төсвийн хө­рөн­гө оруулалтаар 250 ортой дүүр­гийн нэгдсэн эмнэлгийн барил­гыг шинээр барих төсвийг хэлэл­цэн шийдвэрлэсэн нь 2016-2020 оны бүрэн эрхийн хугацаан дахь түүхэн шийдвэрүүдийн нэг байлаа.

-Таны ажлын тайлантай танилцаж суухад ИТХ-ын зав­гүй ажлын хажуугаар хүмүүн­лэгийн чиглэлийн ажил нэлээд дагнаж хийсэн бай­на. Юунаас болоод энэ чиг­лэ­лийн үнэ төлбөргүй ажлыг хийхээр зорих болсон юм бэ?

-Намайг төрөх үед Оросын хүй хайчилдаг цахилгаан хайч их хэрэглэдэг байсан. Тухайн  үед тэр цахилгаан хайчнаас болоод надтай хамт төрсөн олон хүүхэд амиа алдаж байсан. Гэтэл би золоор амьд үлдсэн байдаг. Багадаа нэлээн хөдөлгөөнтэй хүүхэд байлаа. Таван настай байхдаа зусланд байсан айлууд нүүхдээ орхиод явсан цахилгааны утаснаас бариад, өндөр хүчдэлд цохиулаад амиа алдах шахсан. Ингээд бодоход би амьд явах хувь тавилантай юм байна гэж боддог. Алтан гартай эмч нар маань надад хоёр ч удаа амьдрал бэлэглэсэн. Тиймээс ч би бусдад амьдрал бэлэглэхийг хүсдэг.

-Ямар чиглэлээр хүмүүн­лэгийн ажил хийдэг юм бэ. Таныг ийм, тийм ажил хийчихлээ гээд телевизээр яриад байхыг чинь би нэг их хараагүй юм байна?

-Гэр бүлийн хүмүүжил, зөв дадал зуршил, зан чанар гээд маш олон зүйл нөлөөлдөг байх. Өнгөрсөн хугацаанд би Ротари клубын анхдагч гишүүнээс эхлээд бүсийн захирагч, клубийн Ерөнхийлөгчийг нь хүртэл хийлээ. Мөн JCI Капитал салбарын гишүүн, JCI Монгол байгууллагын оны шилдэг гишүүн болж байлаа. Мөн дүүргийн Улаан Загалмайн хорооны даргын албан тушаалыг хашиж байхдаа хийсэн бүтээсэн зүйлээрээ попрохыг урьтал болгоогүй. Тиймээс ч намайг та телевизээр нэг их хараагүй байх. Хүмүүнлэгийн олон ажил хийж байхад  тухайн хүмүүсийн баярын нулимс, сэтгэлийн үгийг сонсоход сэтгэл бахдам сайхан байдаг.  Би 2002 онд Солонгос улсад очоод олон сайхан хүмүүнлэгийн ажил хийдэг Олон улсын Ротари клубын Солонгос хүмүүстэй танилцсан. Тэгээд Монгол Улсдаа ирээд Туул Ротари клубыг 2004 онд үүсгэн байгуулалцаад, өнөөдрийг хүртэл олон төсөл хөтөлбөрийг хэрэгжүүлсэн. Өнгөрсөн хугацаанд Ротари клубынхан маань 11 сая ам.долларын хөрөнгө оруу­лал­таар хүмүүнлэгийн ажил хийсэн байна. Эдгээр ажлаас онцолж хэлбэл, зүрхний ховдол тосгуурын цоорхойтой 314 хүүхдийг  зүрхний мэс засалд оруулах төслийг амжилттай хэрэгжүүлсэн. Энэ олон хүүхдүүдэд шинэ зүрх, шинэ амьдрал бэлэглэж чадсан гэдгээрээ бахархдаг. Мөн агаар, орчны бохирдлоос болоод манай улсад ургийн гажиг буюу сэтэрхий уруултай, тагнай нь цоорхой хүүхдүүд маш олон төрж байна. Эдгээр хүүхдүүдийг мэс засалд оруулах ажлыг мөн зохион байгуулсан. Түүнчлэн шар элсний нүүдлийг зогсоох төсөл хэрэгжүүлж, Солонгос Улсын 17 дүүргээс дэмжлэг аваад 2005 онд Өмнөговь аймгийн Даланзадгад хотоос эхлээд таван аймгийн нутаг дэвсгэрт нийтдээ 230 га газар мод тарьж, хүлэмж барих, худаг гаргах, бүс нутгийн хөгжлийг сайжруулах талаар олон ажил хийсэн.

-Өнгөрсөн хугацаанд 314 хүүхдийг шинэ зүрхтэй бол­гож, олон хүүхдийн цоор­хой тагнай, сэтэрхий уруулын мэс засалд орууллаа гэлээ. Эдгээр хүүхдүүд та бүхэнд өөрсдөө ханддаг юм уу. Эсвэл та бүхэн өөрсдөө судалж байгаад сонголтоо хийж эмчилгээнд хамруулдаг юм уу?

-Бид мэргэжлийн байгууллага буюу эмнэлгүүдтэй харилцаж, төлбөрийн чадваргүй болон эмчилгээ нэн яаралтай шаардлагатай байгаа хүүх­дүүдийг сонгосон. Аль болох хүн бүрт хүрч ажиллах үүднээс Эх нялхсын Эрүү нүүрний мэс заслын н.Аянга эмч, Мэс заслын тасгийн эрхлэгч н.Болормаа эмч нартайгаа хамтраад алслагдсан аймгуудын болоод нийслэлийн хүүхдүүдээ хамруулж чадсан. Бид хүүхдүүдээ Солонгос Улс руу явуулахдаа эмч нараа чадваржуулахын тулд эмч нарын багийг хамт явуулж бэлтгэсэн. Одоо манай эмч нарын баг маань хүүхдүүдэд мэс засал хийж байна. Мэс засал хийх үед нь Сөүл эмнэлгийн Ким эмч ирж, бэлтгэсэн эмч нарынхаа чадварыг ирж харж байсан. Бэлтгэгдээд ирсэн эмч нар маань маш олон хүүхдэд амьдрал бэлэглэж байгаа мэдээг сонсоход үнэхээр таатай байдаг. Шаардлага их байгаа тул бид тун удахгүй эдгээр төслөө дахин хэрэгжүүлэхээр Солонгосын Ротаричуудтайгаа ярилцаж байгаа.

-Утаа, түгжрэл, агаарын бохирдол, хүнсний аюулгүй байдал гээд олон асуудал нүүрлэж байгаагаас болж ургийн гажиг зэрэг асуудал үүсч байгаа. Тэгвэл энэ бүх асуудлыг шийдэхийн тулд та дүүргийн болоод нийслэлийн хэмжээнд ямар ажлуудыг хийх ёстой гэж төлөвлөж байгаа вэ?

-Энэ чиглэлийн ажлыг би дүүргийн түвшинд хийгээд ирсэн л дээ. Тухайлбал,Солонгосын KTL, KICT байгууллагуудтай хамтраад  Дамбадаржаад цэвэрлэх байгууламж барьж өгсөн. Өдөрт 80 айл, найман аж ахуйн нэгжийн 20 шоо метр усыг цэвэршүүлдэг цэвэрлэх байгууламжийг 2013 оноос хойш ажиллуулаад явж байна. Саарал усаар орчны тоосонцрыг бууруулахын тулд зам арчилгаанд ашиглах, мод ургамал услах, Сэлбэ голын урсацад нөлөөлөх талаар ажиллаж байгаа. Нийслэлийн хөрсний бохирдол 80 хувьд хүрчихээд байгаа. Гэр хороололтой ойр сургуулийн яг хажууд нь нүхэн жорлонгууд байдаг. Тиймээс хүүхдүүдийн өдөр тутамдаа ууж байгаа ус цэвэр аюулгүй байж чадахгүй байна. Энэ хүрээнд би Солонгосчуудтай хамтраад Сүхбаатар дүүргийн гурван сургуульд үнэ төлбөргүй ус цэвэршүүлэх төхөөрөмж тавьж өгсөн. Одоог болтол бид арчилгаа үйлчилгээг нь хариуцаад хүүхдүүдээ үнэ төлбөргүй цэвэршүүлсэн ус уулгаад явж байгаа. Нийслэлд маань утаа гэхээсээ сүүлийн үед угаарын асуудал толгойн өвчин болоод байна. Тиймээс би Солонгос Улсын байгаль орчны яамтай нь хамтраад хүнсний хаягдал тосоор ажилладаг, цаас, мод, нүүрс шатаадаггүй зуух бүтээсэн. Энэ зуухыг тавьсан айл бүтэн өвлийн турш 50 мянган төгрөгөөр өвөлжих боломжтой. Өөрөөр хэлбэл, сайжруулсан түлш чинь шуудай нь 3750 төгрөг гэж бодохоор нийтдээ 13 шуудай түлшний мөнгөөр л өвөлжих боломжтой гэсэн үг. Шингэн хог хаягдал буюу хүнсний хаягдал тос хөрсөнд шингэж олон төрлийн вирус үүсгэдэг.  Тэгвэл энэхүү инновацийн бүтээгдэхүүн маань агаар, угаарын бохирдлыг бууруулахаас гадна орчны бохирдол буюу хог хаягдал, хөрсний бохирдлыг бууруулаад айл өрхийн эдийн засагт хэмнэлтийг бий болгож өгч чадаж байгаа. Энэхүү зуухыг 2018 онд бүтээгээд, сайжруулсаар одоо тав дахь загвар маань гарсан байгаа. Эхний ээлжид энэ зуухнаасаа 80 айлд үнэ төлбөргүй суурилуулсан. “Өгөөж”, “Талх чихэр” компаниуд төслийг маань дэмжээд хаягдал тосоо үнэ төлбөргүй нийлүүлж байгаа. Төсөл маань үргэлжилж л байгаа. Энэ жил 300 зуухыг иргэддээ тараана. Солонгосын байгаль орчны яамтайгаа хамтраад ирэх жил 1000 зуухыг хийхээр төлөвлөж байгаа.

-Ингэхэд та чинь ямар мэргэжилтэй хүн болоод зуух хүртэл зохион бүтээгээд байна вэ. Бид чинь шахмал түлшнийхээ зуухыг зөв, буруу гээд маргаж байхад, та бүр өөр технологийн дэвшилтэт бүтээл хийчихсэн байх юм?

-Товчхондоо Монгол арга ухаан гээд хэлчихэд болно доо. Монгол хүнд хийе, бүтээе гэвэл боломж байгаа. Заавал мөнгө, санхүү байна, байхгүй гэдэг асуудал биш. Санхүүг яагаад босгож болохгүй гэж. Иргэдийн оролцоог хангаад асуудлыг шийдэх боломж үргэлж байдаг. Манай нийслэлчүүд өдөрт 250 мянган тонн хог хаягдал үйлдвэрлэдэг. Энэ хогийг Нарангийн энгэр, Улаанчулуутын хогийн цэгт  аваачаад булдаг. Тиймээс эдгээр хогийн цэгийг ангилан ялгаад, ялзмаг үүсгэх хогноос метан хий, газ гаргаад, газнаасаа эрчим хүч гаргаж ашиглах боломжтой. Би энэ асуудлыг судалж хөөцөлдөж үзсэн. Гэтэл энэ нь төр, засгийн хэмжээнд яригдах асуудал учир ажил хэрэг болгож чадаагүй. Гэхдээ би шантарч зогсоогүй. Хог хаягдлыг яаж ангилах, хэрхэн ашиглаж болох вэ гэдэг судалгаа хийж явсаар энэ хаягдал тосоор ажилладаг зуухыг бүтээсэн. Манайхан хаягдал тосоо 00 руугаа хийдэг, гэр хорооллын айлууд  ч жорлон руугаа хийдэг юм билээ. Тэр халуун тос тухайн айлдаа, байрандаа бөглөрдөггүй юм гэхэд байрны гадна гараад бөглөрдөг. Тиймээс Ус суваг, цэвэрлэх байгууламжид л асуудал нь очдог гэсэн үг. Энэ мэтээр би дүүргийн хэмжээнд асуудлыг шийдэн ажиллаад ирсэн. Одоо харин нийслэлийн хэмжээнд хийж бүтээхийг хүсэж байна.

-Сүхбаатар дүүрэг төвийн дүүрэг учир хамгийн их түгжирдэг дүүрэг шүү дээ. Энэ асуудлыг яаж зохицуулах ёстой юм бэ. Шинээр зам бариад ч түгжрэлийг шийдэж чадахгүй байна?

-2017 оны байдлаар Улаанбаатар хотын авто замын сүлжээ нь нийт 858 км хатуу хучилттай авто замтай байсан. Тэгвэл энэ замыг нэмж тавих гэхээсээ бидэнд зөв бодлого л хэрэгтэй байна. Ер нь бол шууд түгжрэл гэж ярихаасаа илүүтэй эхлээд хүн амын төвлөрөл, өсөлтийн асуудлыг ярих хэрэгтэй. Өнөөдөр Улаанбаатар хотод маань байнгын оршин сууж буй болон байнга ирж, очиж байдаг иргэд нийлээд 1.7 сая хүн ам амьдарч байна гэсэн судалгаа байгаа. Тэгвэл энэ байдлаараа 2040 он хүртэл үргэлжилбэл 2.4 сая хүн Улаанбаатар хотод амьдрахаар дүр зураг харагдаж байна. Мөн сургууль, цэцэрлэгийн асуудал түгжрэлд томоохон үүрэг гүйцэтгэж байгаа. Тухайлбал,  Манай Сүхбаатар дүүрэгт одоогийн байдлаар ерөнхий боловсролын сургууль гэхэд  төрийн 23, төрийн бус 25, цэцэрлэгийн тухайд төрийн 38, хувийн 31 цэцэрлэг байдаг. Мөн одоогийн байдлаар 150 мянга гаруй оюутан залуус суралцаж байна.Тэгвэл эдгээр сургууль цэцэрлэг төв дүүрэгт байна гэдэг нь хүн амын нягтрал бий болоход том нөлөө үзүүлж байгаа юм. Энэ хүн амын хэт төвлөрөл чинь түгжрэлийн гол шалтгаан. Тэгвэл бид энэ мэт асуудлуудад бэлтгэлтэй байж цаашид хүн амын төвлөрөлтийг задалж чадвал 10, 20 жилийн дараа түгжрэлийг шийдэж чадна. Өөрөөр хэлбэл, 4-5 жилийн дараа нийслэлчүүд дугаарын хязгаарлалт хийхгүйгээр түгжрэхгүй явах боломжийг бид харж байгаа. Гэхдээ би энэ мэтээр нийслэлийн асуудлыг ярих гэхээр шийддэг бодлого гаргадаг хүмүүс нь биш байгаад байна. Нийслэлийн удирдлагууд л энэ асуудлыг оновчтой зөв шийдвэр гаргаж байж шийдэх асуудал л даа.

-Таныг Улаанбаатар хотын энэ мэт тулгамдсан асуудлыг шийдэх, шийдвэр гаргах түвшинд ажилахаар  НИТХ-д нэр дэвшиж байгаа гэж ойлгож болох уу?

-Тэгж ойлгож болно. Дүүргийн иргэд маань надад итгэл хүлээлгэж хоёр ч удаа төлөөлөгчөөр сонгож, ажиллах хугацаандаа Сүхбаатар дүү­рэг­тээ олон ч төсөл хөтөл­бөрүүдийг амжилттай хэрэгжүүллээ. Дүү­рэг­тээ тулгамдаж байгаа асууд­лыг шийдвэрлэж нэлээн сайн туршлагатай болсноос гадна иргэд маань миний хийсэн бүтээснийг дэмждэг. Тиймээс олж авсан туршлагадаа тул­гуур­лан нийслэлд хуримтлагдсан асуудлуудыг шийдвэрлэхэд дорвитой хувь нэмэр оруулж чадна гэдэгтээ итгэлтэй байна.