Монгол Улсад орчин цагийн Зэвсэгт хүчин үүсэн байгуулагдсаны 100 жилийн ой өнөөдөр тохиож байна. Энэхүү түүхэн өдрийг тохиолдуулан Монгол Улсын Засгийн газрын гишүүн, Батлан хамгаалахын сайд Г.Сайханбаяртай ярилцлаа.

-Орчин цагийн Зэвсэгт хүчин үүсэн байгуулагдсаны 100 жилийн ой өнөөдөр тохиож байна. 100 жил гэдэг бага хугацаа биш. Өнгөрсөн хугацааны амжилт ололтыг ерөнхийд нь багцалвал, салбарын сайдын хувьд та юуг онцлох вэ?

-Юуны өмнө цэргийн тангараг өргөж цэргийн алба хаасан Монголын бүх эрчүүддээ болон Зэвсэгт хүчний нийт бие бүрэлдэхүүндээ “Монгол цэргийн өдөр”, Монгол Улсад орчин цагийн Зэвсэгт хүчин үүсэн байгуулагдсаны түүхт 100 жилийн ойн баярын мэндчилгээ дэвшүүлье.

Зуун жилийн хугацаа гэдэг бол Монгол Улсын хувьд ч, Зэвсэгт хүчин, батлан хамгаалах салбарын хувьд ч түүхийн бүхэл бүтэн нэг үе гэж хэлж болно.

Өнөө цагийн Зэвсэгт хүчний хөгжлийн суурь 1911 онд Үндэсний эрх чөлөөний хувьсгал ялж, төрт улсаа сэргээн мандуулж, Монгол Улсад анхны таван яамны нэг Цэргийн явдлын яам байгуулагдсанаар тавигдсан гэхэд болно. 200 гаруй жил Манжийн дарлалд байж, дотоодын хямрал тэмцэл үргэлжилж ирсэн тэр цаг үед Монгол төрийн өмнө улс орноо төвхнүүлэх, шинээр эмхлэн байгуулах, эрх чөлөө, тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлаа хангах том зорилт тулгарч байсан нь Цэргийн явдлын яам байгуулагдах үндэс суурь болохын зэрэгцээ аливаа төрт улсын тусгаар тогтнолын ба­тал­гаа нь цэргийн хүч байсаар ирс­нийг нотолсон явдал болсон юм.

Улмаар 1921 онд Ардын журамт цэргийг эмхлэн байгуулж, цэрэг, зэвсгийн хүчээр улс үндэстнээ харийн дарлалаас чөлөөлж, туурга тусгаар улсаа сэргээн мандуулах үндэсний ард­чил­сан хувьс­галыг эх­лүүлс­нээр зуун, зууны түү­хийн хуудсыг өр­төөл­сөн “Монгол цэрэг”-ийн шинэ үе, орчин үеийн Зэвсэгт хүчний түүх эхэлж, он тоолол нь эргэх болсон.

1921-1930-аад онд Монгол Ардын Хувьсгалт Цэрэг нь морьт цэргийн хороо, дивиз, корпустай болж түүний бүрэлдэхүүнд хуягт танкийн, их бууны, нисэхийн, холбооны цэргийн ангиудыг шинээр байгуулж, ардын хувьсгалт улаан цэргүүдийг болон олон ардуудыг цэргийн эрдэмд боловсруулах, байлдааны шинэ зэвсэг техник, мэргэшсэн хүн хүчээр хангах, байлдааны болон улс төрийн бэлтгэлийг дээшлүүлэх, цэргийн сахилгыг бэхжүүлэх талаар олон арга хэмжээг шат дараатай хэрэгжүүлсэн байдаг.

Монгол Улсын газар нутаг, тусгаар тогтнол бүрэн эрхт байдалд халдсан харийн дайсны эсрэг 1939 оны Халхын голын дайн, 1945 оны чөлөөлөх дайнд Монгол Ардын Хувьсгалт Цэрэг Зөвлөлтийн дайчидтай мөр зэрэгцэн тулалдаж, эх орон, ард түмэн, тусгаар тогтнолоо хамгаалах ариун үүргээ нэр төртэй биелүүлэхийн хамт  зүүн хойд Хятадыг чөлөөлөх цус асгаруулсан ширүүн тулаанд оролцож, Дэлхийн дайны ялалтад хувь нэмрээ оруулсан түүхэн гавьяа байгуулсан.

Дэлхийн болон бүс нутгийн цэрэг-улс төрийн байдал, цэргийн хэрэгт гарсан хувьсал, зэвсэгт тэмцлийг явуулах онол, практикийн өөрчлөлтөд нийцүүлэн 1960-аад оны дундуур Монголын Ардын Армийг байгуулж, 1979-1989 онд түүнийг өргөтгөн зохион байгуулж Ерөнхий цэргийн армийн зохион байгуулалтад шилжүүлж, төрөл, тусгай мэргэжлийн цэргийн анги, салбарууд байгуулж, цэргийн даргалах бүрэлдэхүүнээ Зөвлөлт Холбоот Улсын цэргийн академи, их, дээд сургуулиудад бэлтгэж, орчин үеийн байлдааны зэвсэг, цэргийн техникээр хангаснаар манай Зэвсэгт хүчин үүрэг гүйцэтгэх чадавхаараа хөрш орнуудын түвшинд ойртсон тийм түүхэн цаг хугацаа байсан юм.

1992 онд шинээр батлагдсан Монгол Улсын Үндсэн хуульд “Эх орныхоо тусгаар тогтнолыг батлан хамгаалж, үндэсний аюулгүй байдлыг хангах нь төрийн үүрэг мөн” болохыг тунхаглаж, “Монгол Улс өөрийгөө хамгаалах зэвсэгт хүчинтэй байна” хэмээн тодорхойлж, иргэн бүр эх орноо батлан хамгаалах, цэргийн алба хаах үүрэгтэйг хуульчлан баталгаажуулснаар Монгол Улсын батлан хамгаалах бодлого, Зэвсэгт хүчний шинэчлэлийн эрх зүйн үндсийг тавьсан юм.

Монгол Улс 1990-ээд оны эхээр тайван цагт улс орныхоо батлан хамгаалах хэрэгцээ шаардлага, эдийн засгийн боломжид нийцсэн “Цомхон, чадварлаг Зэвсэгт хүчин­тэй байна” гэж тодор­хойлс­ны дагуу төр, засгийн өм­нө нэн шинэ үеийн Зэвсэгт хүч­нийг байгуулах, бэхжүүлэх то­моо­хон зорилт тавигдаж, бү­тэц, зохион байгуулалтын ихээ­хэн өөрчлөлт хийж, өргөн хэм­жээ­ний цомхотгол явуулсан байдаг.

Би гэхэд 1989 онд Цэргийн сургууль төгсөж офицер болж, анги, салбараас ажлын гараагаа эхэлж байлаа. Тэр үед гурван жилийн цэрэгтэй, дивиз, хорооны зохион байгуулалттай, тооны хувьд хамгийн өргөтгөсөн хэлбэртэй, хүчтэй зэвсэгт хүчинтэй цаг үед ажиллаж таарсан. Тухайн цаг үед улс орны эдийн засаг хүндэрч, төр засаг цэргээ тэжээнэ гэдэг маш хүн асуудал байсан. Тиймээс тэр том хүчний оронд чадварлаг, мэргэшсэн, цомхон бүрэлдэхүүнээр улс орны аюулгүй байдлыг хангах үүргийг гүйцэтгүүлэхээр тогтсон юм.

-Салбарын эрх зүйн шинэчлэл нь бүх цаг үеийн сайд нарын хийж ирсэн залгамж чанар бүхий томоохон ажлуудын нэг. Хамгийн сүүлд Зэвсэгт хүчний тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийг УИХ-аар батлууллаа. Хууль, эрх зүйн орчны хувьд хэр бэхжив?

-1990-ээд оноос өмнө улсын хэмжээнд бүх нийтээр цэргийн алба хаах тухай гэсэн ганцхан хуультай байлаа. Ерээд оны эхэн үеэс хойш Батлан хамгаалах, Зэвсэгт хүчинтэй холбоотой хуулиудыг шинээр боловсруулах ажлыг эхлүүлж, эрх зүйн шинэчлэлээ амжилттай явуулсан. 2015 оноос Батлан хамгаалахын эрх зүйн шинэчлэлийн хоёр дахь үе эхэлсэн. Энэ үед Монгол улсын батлан хамгаалах бодлогын үндэс буюу төрийн цэргийн бодлогоо шинэчилсэн. Үүнтэй уялдуулж Батлан хамгаалахын багц хуулиа шинэчилсэн. Зэвсэгт хүчний чиг үүрэгт ч олон шинэ өөрчлөлт тусгалаа олсон.

Дээр дурдсан 1992 оны Үндсэн хуульд заасны дагуу мэргэжлийн чиг хандлагатай, цомхон чадварлаг Зэвсэгт хүчин байгуулах зорилт 2000 он гэхэд үндсэндээ хангагдсан. Үүний дараа цомхон гэдэг зорилт бол төрийн бодлогын хэмжээнд тавигдах асуудал биш байна гэж үзээд мэргэжлийн чиг хандлагатай чадварлаг зэвсэгт хүчинтэй болох нь зүйтэй юм байна гэсэн концепцыг 2000 оноос дэвшүүлж 2015 оныг хүртэлх хугацаанд хэрэгжүүлсэн. Энэ зорилт ч мөн амжилттай хэрэгжсэн.

2015 онд батлан хамгаалахын эрх зүйн хоёр дахь шинэчлэлийг эх­лүүлж, түүний хүрээнд мэр­гэш­сэн бие бүрэлдэхүүнд суурил­сан чадварлаг Зэвсэгт хүч­нийг хөгжүүлж, бэхжүүлэх том зорилтыг тавиад одоо хэрэг­жүүлээд явж байна. Үүнийг дагаад Монгол Улсын Зэвсэгт хүч­ний гүйцэтгэж байгаа үүрэгт нэ­лээд томоохон өөрчлөлтүүд орсон.

Хуучин Зэвсэгт хүчин, цэргийн алба хаагчийг 1000 өдөр төр тэжээж, нэг өдөр хэрэглэнэ гэсэн философитой явж ирсэн бол өнөөдөр Зэвсэгт хүчин төрдөө, ард түмэндээ байнга хэрэгтэй байж, байнга хүчин зүтгэж байх ёстой гэсэн философитой ажиллаж байна. Хэзээ нэгэн цагт хэрэгтэй биш байнга хэрэгцээтэй Зэвсэгт хүчин байна гэсэн үг.

Зэвсэгт хүчний чиг үүрэгт орсон томоохон өөрчлөлтүүдээс энд дурдахад, нэгдүгээрт Зэвсэгт хүчин, батлан хамгаалах салбар цэрэг стратегийн үнэлгээ дүгнэлтийг улсын хэмжээнд хийдэг томоохон институт юм. Дэлхийн хэмжээнд болон бүс нутгийн хэмжээнд цэрэг-улс төрийн байдал ямар түвшинд байна, хаанаас аюул заналхийлэл гарч ирж болзошгүй зэргийг стратегийн үнэлгээнд үндэслэн батлан хамгаалах бодлогыг тодорхойлох суурь судалгаа, суурь бодлогын концепцыг Батлан хамгаалах яам боловсруулж гаргадаг. Түүнийг хэрэгжүүлдэг байгууллага нь Зэвсэгт хүчин.

Дэлхийн энх тайвны үйл хэрэгт оролцох замаар Монгол Улсын аюулгүй байдлын дархлааг баталгаажуулдаг чиг үүрэгтэй. Монгол Улс зөвхөн өөрийнхөө аюулгүй байдлыг хангах биш хүн төрөлхтөн, дэлхийн улс орнуудын аюулгүй байдлыг хангах үүрэгт онцгойлон 2002 оноос оролцож ирсэн. Өнөөдрийн байдлаар НҮБ-ын мандаттай энхийн сахиулах ажиллагаанд дэлхийн 100 гаруй орон цэргээ илгээж энх тайвны үйл хэрэгт оролцож байна. НҮБ-ын тогтоосон үнэлгээгээр Монгол Улс 22-т жагсаж байна.  Хэдийгээр бид жижигхэн Зэвсэгт хүчинтэй ч дэлхийн энх тайвны үйл хэрэгт оролцож буй хувь нэмрээрээ дэлхийд аль хэдийн танигдчихсан, “Монгол цэрэг” гэдэг брэнд бий болгочихсон. Монгол цэрэгтэй холбоотой асуудлаар энхийг сахиулах ажиллагаанд үүрэг гүйцэтгэж байгаа цэргийн томоохон зүтгэлтнүүд, НҮБ-ын ажиллагааны командлагчид их ам сайтай байдаг. Монгол цэргүүдээр цэргийн багаа, байрлаж байгаа баазаа, улс орны төлөөллөгчдөө хамгаалуулья, хамтран үүрэг гүйцэтгэе гэсэн хүсэлт НҮБ-аас маш их ирдэг. Манай цэргийн алба хаагчид 2002 оноос энхийг дэмжих ажил­лагаанд оролцож эхэлснээс хойш өнөөдрийн байдлаар дав­хард­­сан тоогоор 19000 гаруй офицер, ахлагч үүрэг гүйцэтгэсэн байна.

Хамгийн наад захын жишээ дурдахад, өнөөдөр БНӨСУ-д энгийн иргэдийн аюулгүй байдлыг хангаж байгаа Монгол Улсын цэргийн багийн үүрэг гүйцэтгэлттэй холбоотой бахдам мэдээллүүд гарсаар байдгийн зэрэгцээ Афганистанд үүрэг гүйцэтгэж буй алба хаагчид маань Афганистаны Кабул хот дахь АНУ-ын төвийн командлалыг, мөн тус улсын хойд мужийн “Мармал” баазад ХБНГУ-ын ахалсан НАТО-гийн цэргийн командлалыг тус тус хамгаалж байна. Түүнчлэн БНӨСУ-ын “Жуба” дээр байрлаж байгаа НҮБ-ын төв штабт 34 алба хаагч үүрэг гүйцэтгэж байна. Энэ бүх алба хаагчид бол дандаа удирдлагын түвшнийхэн.

Үүний зэрэгцээ бүсийн командлагчийн түвшинд хоёр хүн үүрэг гүйцэтгэж байна. Өмнө нь бүсийн командлагчийн орлогчоор үүрэг гүйцэтгэж байгаад ирсэн хүмүүс ч байна. НҮБ-ын Төв штабт өнөөдөр БХЯ-ны Гадаад хамтын ажиллагааны газарт ажиллаж байсан, хурандаа цолтой залуу үүрэг гүйцэтгэж байна. 2010 оны үед манай эмэгтэй цэргийн алба хаагч НҮБ-ын энхийг сахиулах  ажиллагааны газарт Энхийг сахиулах ажиллагааны хэлтсийн даргын үүрэг гүйцэтгэж байлаа. Энэ бүх үнэлэмжээрээ бол Монголын Зэвсэгт хүчин дэлхийн энх тайвны үйл хэрэгт оруулж буй хувь нэмрээрээ онц­гой үүрэг гүйцэтгэж байна. Энэ бол хуульчлагдсан Зэвсэгт хүч­ний шинэ үүрэг юм. Өнөөдөр Зэв­сэгт хүчний цэргийн алба хааг­чид маш их чадваржиж байна. Үүнийгээ дагаад алба хаагч­дын ур чадвар ч гэсэн улам ахисан.

Батлан хамгаалах салбар, Зэвсэгт хүчин улс төр-дипломатын аргаар улс эх орныхоо аюулгүй байдлыг хангах чиг үүргийг хэрэгжүүлж байна. Үндсэн хуульд заасан гадаад бодлогын үзэл баримтлалд заасан бодлогын хүрээнд гадаадын улс орнуудтай цэргийн хамтын ажиллагааг амжилттай хөгжүүлж байна. Энэ нь аюулгүй байдал тусгаар тогтнолын баталгаагаа хангаж байгаа нэг хэлбэр юм шүү.

Батлан хамгаалахын багц хуулийн нэг Зэвсэгт хүчний тухай хуулиар улс орныг хөгжүүлэх стратегийн бүтээн байгуулалтад Монгол Улсын Зэвсэгт хүчин оролцох ёстой гэсэн шинэ үүргийг тодорхойлсон. Монгол Улсын хөгжилд үнэтэй хувь нэмэр оруулахуйц стратегийн томоохон бүтээн байгуулалтын ажлуудад манай Зэвсэгт хүчин оролцож байна. Өнгөрсөн хугацаанд Баян-Өлгий аймгийн Асгатын мөнгөний ордын төмөр бетон гүүр,  Дорнод аймгийн Халх гол сумын шинэ бүтээн байгуулалт, газрын тосны үйлдвэрийн хүнд даацын авто зам, Зүүнбаян Тавантолгой чиглэлийн төмөр замын доод суурь, дээд бүтцийн ажил, тус төмөр замыг дагасан дэд бүтэц буюу нэг өртөө, зургаан зөрлөгийн барилгын ажлыг Зэвсэгт хүчний цэргийн алба хаагчид богино хугацаанд чанарын өндөр түвшинд хийж гүйцэтгэлээ. Өнөөдөр газрын тосны үйлдвэрийн дэд бүтэц буюу орон сууцны хорооллуудыг барих ажлыг Зэвсэгт хүчний бие бүрэлдэхүүн хийж байна. Зэвсэгт хүчний чиг үүрэг улс орон, ард иргэдийнхээ амгалан тайван байдлыг хангах бэлтгэлийг хангахаас гадна улс орныхоо хөгжилд ч гэсэн тодорхой хувь нэмэр оруулсаар байна.

Иргэд, залуучуудад эх оронч хүмүүжил төлөвшүүлэх, залуучуудыг зөв чиг хандлагатай болгох үүргийг Зэвсэгт хүчин хэрэгжүүлж байна. Энэ бол Зэвсэгт хүчинд хуулиар хүлээлгэсэн нэг томоохон үүрэг чиглэл. Цэргийн албаар дамжуулж залуучуудын хандлагыг өөрчлөх, цэргийн мэргэжилд сургах, ар гэрээ аваад явах чадвартай сэтгэлийн хаттай гэрийн эзэн, эр хүнийг төлөвшүүлэх зэрэг нийгэмд өөрчлөлт авчрах үйл ажиллагааг хэрэгжүүлж ирсэн. Түүнээс гадна Засгийн газраас хүүхэд, залуучуудад эх оронч хүмүүжил төлөвшүүлэх үндэсний хөтөлбөр 2019 онд батлагдсан. Энэ хөтөлбөрийн хүрээнд БШУЯ, СоЯ, ХНХЯ-тай хамтраад улсын хэмжээнд залуучууд руу хандсан зорилтот ажлуудыг хэрэгжүүлэхээр төлөвлөөд, бэлтгэл ажлыг хангаж байна. Ер нь батлан хамгаалах бодлогын үндэс баримт бичигт бүх шатны боловсролын байгууллагын сургалтын хөтөлбөрт эх орныхоо үнэ цэнийг мэдрүүлэх, эх оронч үзэл хүмүүжил төлөвшүүлэх заалт нэлээд туссан. Энэ чиг­лэлээр боловсролын байгуул­ла­гууд­тай хамтарч ажиллаж байна.

Дээр нь нэмж хэлэхэд, хугацаат цэргийн алба гэдгийг учир утгатай болгоё гэсэн зорилт тавиад ажиллаж байна. Цэргийн алба хаасан тохиолдолд ажлын байр нь хадгалагддаг байх, сургууль курст суралцах нь эрх нээлттэй байх, төрийн албанд шууд ордог байх, бизнесийн зээлд эхний ээлжинд хамрагддаг байх, орон сууцны хөтөлбөрт нэн тэргүүнд хамруулдаг байх зэрэг асуудлыг Засгийн газрын мөрийн хөтөлбөрт оруулж батлуулсан. Энэ асуудлыг 2022 онд Цэргийн албаны тухай хуульд нэмэлт өөрчлөлт оруулах замаар шийдэхээр төлөвлөөд ажиллаж  байна.

-Шинээр байгуулсан төр­лийн командлалууд таны бүрэн эрхийн хугацаанд бүрэл­дэн тогтож, сууриа тавих нь то­дор­хой боллоо. Аливаа аж­лын суурийг тавина гэдэг төдий­лөн амар биш. Төрлийн команд­ла­луу­дын үйл ажиллагаа жигд­рэх хугацааг та яаж харж байна?

-1990 оноос өмнө манай улс Ерөнхий зориулалтын цэрэг гэсэн ганцхан цэрэгтэй байсан. Өнөөдөр Хуурай замын, Агаарын, Тусгай хүчний, Кибер аюулгүй, Барилга инженерийн гэсэн таван төрлийн цэрэгтэй боллоо. Хамгийн сүүлд Тусгай хүчний, Кибер аюулгүй байдлын, Барилга инженерийн цэргийг байгууллаа. Барилга-инженерийн цэрэг байгуулагдаад жил болж байна. Өөрөөр хэлбэл, Монголын Зэвсэгт хүчин өнөөдөр эрчимтэй хөгжлийнхөө үе шат руу шилжин орж байна гэсэн үг.

Төрлийн цэргүүд нь бүтэц, зохион байгуулалт, удирдлагын хувьд мөн хууль эрх зүйн хувьд бүрэн бие дааж үйл ажиллагаа явуулна. Үүний дагуу төсөв хөрөнгө удирдлага зохион байгуулалтын хувьд бүрэн бие даасан зохион байгуулалтад шилжүүлсэн. Хуурай замын цэрэг, агаарын цэрэг үндсэн суурь бааз дээрээ тулгуурлаад үйл ажиллагаагаа бие даан  явуулж байна.

Агаарын цэрэгтэй байхаар хуулийн төсөл боловсруулж байхад бид юуг төсөөлж байсан гэхээр, агаарын хяналтыг шинэ шатанд гаргая, ирэх 50 жил гэхэд тус командлал өмнөө тавигдсан үүргээ бүрэн биелүүлэх чадавхтай болсон байна гэж үзсэн. Өнөөдөр энэ командлал зорилтынхоо эхний шатанд явж байна. Ер нь агаарын цэргийг бэхжүүлэхэд сайдын хувьд эн тэргүүнд анхаарч байгаа.

Дэлхий дахинд мэдээлэл, харилцаа холбооны технологийн хөгжил асар хурдтай явагдаж, кибер орон зайд тэмцэл явуулах чиг хандлагатай байна. Гадаадын олон улс цахим мэдээллийн аюулгүй байдлын асуудлыг үндэсний аюулгүй байдлынхаа тэргүүлэх зорилтуудын нэг хэмээн зарлаж, үндэсний хэмжээний стратеги хэрэгжүүлэх, хууль, эрх зүйн орчныг бүрдүүлэх, техник, технологи, хүний нөөцөө бэхжүүлэх, Зэвсэгт хүчний бүтэцдээ Кибер командлалыг байгуулах зэрэг арга хэмжээнүүдийг хэрэгжүүлж байна. Манайх кибер цэрэгтэй байх асуудлыг албан ёсоор хуульчлаад удаагүй боловч кибер халдлагаас хамгаалах чиглэлээр нэлээд зүйл хийж хэрэгжүүлсэн. Батлан хамгаалах сайдын ажлыг авснаас хойших хугацаанд кибер төвөө нэлээд бэхжүүлсэн. Батлан хамгаалах яам, Жанжин штаб ангиудын мэдээллийн урсгалыг хамгаалахад онцгой анхаарч байна. Кибер аюулгүй байдлын төвийн гаргасан судалгаагаар өдөрт 2000 гаруй гадны хандалтууд орж ирдэг юм билээ. Тэр бүрийг илрүүлэх, нэвтрүүлэхгүй байх, хариу өгөх, саармагжуулах ажиллагаануудыг хийх, мэдээллийн аюулгүй байдлаа хангах ёстой.

Барилга инженерийн цэргийн хувьд нийгмийн бүтээн байгуу­лалттай холбоотой учир хурдан хугацаанд өсч бэхжих ёстой. Анх бид бүтээн байгуулалтын ажлыг гүйцэтгүүлэхээр цэргээ оруулж байхад хуучны хэдхэн техниктэй байлаа. Үүнийг нь хараад тэр их бүтээн байгуулалтын яаж ард нь гарна даа хэмээн бодож байсан. Өнөөдөр гэхэд 400-гаад техник хэрэгслийг шинээр авчихаад байна. Мөн дөрвөн анги 6 төрлийн 20-иод үйлдвэр ажиллуулж байна. Барилга инженерийн цэр­гийнх­ний нэг давуу тал бол зохион бай­гуулалттай бүрэл­дэхүүн очоод, бага зардлаар чанартай гүйцэтгэл хийдэгт байгаа юм. Үүний нэг тод жишээ бол, Зүүнбаян-Тавантолгойн тө­мөр замыг дэлхийн жишгээс гурав дахин бага зардлаар тавьсан явдал юм.

-Манай улс хоёр том гүрний дунд оршдог, түүний зэрэгцээ дэлхийн улс орнуудын батлан хамгаалах салбарын хөгжил цаг үеэ дагаад хурдасч байна. Зэвсэглэл техникийг бэх­жүүлэх хүрээнд ямар бод­лого барьж ажиллаж байна вэ?

-Байлдааны зэвсэг техникийг шинэчлэх асуудлыг сүүлийн жи­лүү­дэд эрчимтэй хэрэгжүүлж бай­на. Өмнө нь зөвхөн ганц улс­тай хамааралтай байсан бол цэ­рэг техникийн харилцаатай зургаан ор­ноос зэвсэглэл техникийн шинэч­лэл хийж байна. Тех­никийн хувьд хамтын ажил­лагаатай орнуудын хөнгөн хуягт, байлдааны шинэ зэвсэг тех­никийг дотооддоо нэвтрүүлж байна.

Бид Зэвсэгт хүчнийхээ зэвсгийг шинэчлэх тал дээр дотооддоо бүтээх, турших, үйлдвэрлэх бодлого баримталж байгаа. Мөн энэ чиглэлээр сүүлийн 10 гаруй жил Батлан хамгаалах эрдэм шинжилгээний хүрээлэн нэлээд судалгаа хийсэн. Энэхүү судалгааны үр дүнд өнгөрсөн жилээс дотооддоо цэргийн зориулалттай техник, хэрэгсэл үйлдвэрлэх, сэргээн сайжруулалтын шинж чанартай ажлуудыг хийж эхэлсэн. Тухайлбал, манай зэвсэгт хүчний залуу инженерүүд анхны дрон, нисгэгчгүй нисэх төхөөрөмжийг хийсэн. Дээрээс нь Зэвсэгт хүчний 011 дүгээр ангид байлдааны шинэ техникийг өөрсдөө үйлдвэрлэж, байлдагч нэг бүрийн хувийн зэвсэглэлийн сайжруулалтын ажил хийж байна. Зуун жилийн босгон дээр бид ийнхүү дотоодын үйлдвэрлэлээ эхлүүлж, ард иргэддээ ёслолын жагсаалын үеэр бодитоор нь харуулах төлөвлөгөөтэй байгаа. Түүнчлэн ойрын хугацаанд сумны үйлдвэрээ байгуулахаар ажиллаж байна. Энэ удаагийн Засгийн газрын бүрэн эрхийн хугацаанд сумны үйлдвэрээ барина. Тэгэхээр байлдааны гэлтгүй ангийн зориулалттай сумаа ч үйлдвэрлэдэг болно гэсэн үг. Цаашид экспортлох ч бололцоотой гэж харж байгаа.

-Дэлхийг хамарсан цар тахлын үеийн сорилт бүхий цаг үед та Батлан хамгаалах салбарыг толгойлж явна. 2020 он, 2021 оны эхэн үеийн хатуу хөл хорио олон хэв дадлыг өөрчилж, цахим­жих шаардлагыг нөхцөл­дүүл­лээ. Батлан хамгаалахын сал­бар нь өөрөө том бүтэц, бүрэл­дэхүүнийг хамардаг, шатлал олон­той гэдэг утгаараа та ажлаа хэрхэн төлөвлөж явуулж байна вэ? Бодож төлөвлөсөн ажлуудаа явуулахад хэр их хүндрэл учирч байна вэ?

-Цар тахал манай салбарын хэмжээнд гэлтгүй улс орны түвшинд нэлээн саад бэрхшээлийг үүсгэж байна. Гэхдээ ямар ч цаг үед Зэвсэгт хүчин төрөөс даалгасан үүргийг хэрэгжүүлэхэд бэлэн байх ёстой. Иймд энэ цаг дор бид зохион байгуулалттайгаар өмнөө тавьсан зорилтоо хангахаар тасралтгүй ажиллаж байна. Үндсэн үйл ажиллагаатай холбоотой ажлуудаас тасалдсан, хоцрогдсон үйл ажиллагаа одоогоор байхгүй. Ер нь Зэвсэгт хүчин цахим байх ёстой. Энэ бол маш зөв асуудал. Ерөнхий сайдыг БХЯ-нд хүрэлцэн ирж ажиллах үеэр монгол цэрэг цахим цэрэг байх болно. Кибер цэрэг байна гэдгээ хэлж танилцуулсан. Удирдлагын болон мэргэшсэн бүрэлдэхүүний түвшинд дээрх хэлбэрт шилжихэд асуудалгүй.

-“Жишиг хотхон” байгуулна гэсэн таны дэвшүүлсэн зорилт ямар түвшинд явж байна вэ?

-Зэвсэгт хүчний зарим анги, салбарыг орчин үеийн хэв маягийг харуулсан инженерийн шинэлэг шийдэл бүхий “Жишиг цэргийн хотхон” болгох зорилтыг Сайдын албан тушаалаа аваад дэвшүүлсэн. Түүнийгээ Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт тусгаж батлуулаад байна. Мөн “Жишиг цэргийн хотхон” төслийн зураг, төсөл, тооцоо, судалгаа бүрэн хийгдсэн. Ангиудын бүтэц зохион бай­гуу­лалтаас шалтгаалаад 2-3 түвш­ний стандарт гаргасан.  Энэ жи­лээс томоохон ангиудаас эх­лүү­лэ­хээр төлөвлөж байна. Эх­лээд Төв аймагт байрлах Зэв­­сэгт хүчний 016 дугаар нэгт­гэлээс эхлүүлнэ. Энэ төс­лийг хэрэг­жүүлс­нээр Зэвсэгт хүч­ний хэмжээнд ба­риг­даж буй ба­рил­га, бай­гуу­ламжууд орчин үеийн нэгд­сэн стандарт, хэв маяг­тай болох, сургалт, дадлагыг зо­хион байгуулах, ажиллаж амьд­рах таатай орчин нөхцөл бүрдүүлэх юм.

-Аливаа цаг үе дараагийн үеэ бэлдэж үлдээдэг. Батлан хам­гаалах салбарын шинэ үе­ийг та хэрхэн төсөөлж байна вэ?

-Хүний нөөцийн бодлогын хувьд бусад салбаруудаас түрүүлж явдаг. Судалгаанаас үзэхэд, офицерийн бүрэлдэхүүн 100 хувь дээд болон түүнээс дээш боловсролтой, ялангуяа удирдлагын бүрэлдэхүүн хоёр шатны дээд сургууль төгссөн байна. Ахлагчийн бүрэлдэхүүнд дээд болон тусгай боловсролтой залуус ажилладаг. Гадаад хэлний мэдлэгийн түвшин бусад тусгай чиг үүргийн байгууллагуудынхаас хамаагүй өндөр түвшинд хүрсэн. Гэлээ ч бид боловсролын асуудлыг байнга анхаарч, өндөр хөгжилтэй орнуудад боловсон хүчнээ бэлтгэдэг бодлогоо үргэлжлүүлнэ. ҮБХИС-ийн сургалтын тогтолцоонд өөрчлөлт оруулна.  Цэргийн нэгдсэн дээд сургуулийг академик сургалттай дөрвөн жилийн цэргийн сургалтын тогтолцоонд шилжүүлэх асууд­лыг шийдвэрлэнэ. Өнөөд­рийн байд­лаар ҮБХИС нь сонсогч­дыг 2+2 хөтөлбөрөөр Батлан хам­гаалах, Зэвсэгт хүчинд шаард­ла­га­тай офицерийн бүрэл­дэхүү­нийг бэлтгэж байгаа хэдий ч нэгтгэл, анги, байгууллагад ажиллах офицерт тавигдах шаардлагыг бүрэн хангахгүй байгаа тул урьд хэрэгжүүлж байсан уламжлалт тогтолцоонд шилжиж, дөрвөн жилийн цэргийн сургалтаар салаа, салбарт ажиллах мэдлэг, чадвартай офицеруудыг бэлтгэн гаргах зорилго агуулж байгаа.

Зэвсэгт хүчин болон төрийн цэргийн байгууллагын даргалах бүрэлдэхүүнийг бэлтгэн гаргадаг Батлан хамгаалахын удирдлагын академийг бэхжүүлэх тал дээр анхаарч ажиллана. Бид тус академийн шинэ барилгын ажлыг дуусгаж, сургалтын материаллаг баазыг бэхжүүлэхээс гадна багшлах бүрэлдэхүүнийг чанаржуулах, хамтын ажил­ла­гаа­тай гадаадын улс орны офицеруу­дыг сургах бодлогыг хэрэгжүүлнэ.

Ахлагчийн сургуулийг өн­гөр­сөн жил Батлан хам­гаа­лахын мэргэжлийн сургалт-үйлд­вэр­лэ­лийн төв болгон өөрчлөн, зохион бай­гуулсан. Ингэснээр тус төвд суралцагч нар хуулийн дагуу сар бүр тэтгэлэг авах боломжтой болохоос гадна суралцаж байгаа мэргэжил нь улсын хэмжээнд хүлээн зөвшөөрөгдөх эрх зүйн үндэс бүрдэж байгаа юм. Мэргэжлийн Зэвсэгт хүчний гол цөм болсон ахлагч нарыг бэлтгэх сургалтын арга, хэлбэрт ч өөрчлөлт хийх цаг нь болсон гэж үзэж байгаа.

Боловсролын багц хуулиар Монгол Улсын цэргийн боловсролын байгууллагын асуудлыг анх удаа хуульчиллаа. Энэ талаар Боловсролын яамтай нягт хамтарч ажиллаж байна.

-Салбарын ирээдүйг цөөн үгээр тодорхойлооч гэвэл? Таны алсын хараа юу вэ?

-Өнөөдрийн байдлаар манай Зэвсэгт хүчин дэлхийд хүлээн зөвшөөрөгдсөн Зэвсэгт хүчин болон хөгжиж байгаа гэдгийг Батлан хамгаалахын сайдын хувьд нүүр бардам хэлэх байна.

Бид Монгол Улсын Зэвсэгт хүчнийг 2050 он гэхэд цэргийн мэргэжлийн өндөр түвшинд бэлтгэгдсэн бие бүрэлдэхүүн, шинжлэх ухаан, технологийн дэвшилд суурилсан орчин үеийн зэвсэглэл, цэргийн техник бүхий чадварлаг Зэвсэгт хүчин болсон байна гэж “Алсын хараа”-гаа тодорхойлоод байгаа.

#МонголынМэдээСонин #СайдЯрьжБайна