Хүүхэд хамгааллын явуулын үйлчилгээ Налайх дүүрэгт ажиллалаа. Өнгөрсөн есдүгээр сард гэр бүл, нийгмийн хүрээнд хүүхэдтэй зүй бус харьцах, хүүхдийн эсрэг хүчирхийлэл, хүүхдийг эрсдэлт нөхцөлд орохоос урьдчилан сэргийлэх үйлчилгээ үзүүлэх зорилготой Хүүхэд хамгааллын явуулын үйлчилгээг Монгол Улс анх удаа үзүүлж эхэлсэн. Хүүхэд хамгааллын явуулын үйлчилгээг Хөдөлмөр нийгмийн хамгааллын яам, Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч агентлаг Гэр бүл, хүүхэд залуучуудын хөгжлийн газрын дэмжлэгтэйгээр “Хөөрхөн зүрхнүүдийн аян” төрийн бус байгууллага үзүүлэх юм.
Өнөөдрийг хүртэл хүүххэд хамгааллын явуулын үйлчилгээ 23259 хүнд 20580 хүүхэд, 2433 гэр бүл, 33 хорооны хамтарсан баг, 111цэгт хүрч очиж үйлчилжээ. Тэдний зарим нь одоог хүртэл зөвлөгөө мэдээлэл авдаг гэдгийг мэргэжилтнүүд онцолж байв.
Энэхүү автобустай үйлчилгээг мэргэжлийн баг хөдөлгөөнт хэлбэрээр газар дээр нь шуурхай үзүүлэх, зөвлөн туслах бөгөөд Улаанбаатар хотод төдийгүй 21 аймагт нэгэн зэрэг бий болгож буйгаараа ач холбогдолтой ажил болсон юм. Хүүхэд хамгааллын явуулын үйлчилгээнд “Хьюндай Юниверс” маркийн жирийн нэгэн автобусыг ашигладаг бөгөөд доторх заслыг хүүхдэд зориулан тохижуулжээ. Уг автобусан хэдийд ч хүүхэд ороод ирсэн амтат чихэр, зөөлөн тоглоом, өнгийн харандаа, зургийн дэвтэр, хүүхдийн олон сандал байх аж. Хүүхэд багачууд томчуудад зориулсан сургалтын хэвлэл, гарын авлага ном товхимол, тараах хуудсыг олноор байршуулсан харагдаж байв. Мөн автобусны арын хэсэгт хэвтэж болмоор ортой бөгөөд олон өнгөлөг чихмэл тоглоомоор чимэглэсэн тусгай өрөө болгон хөшгөөр хаажээ. Энд хүүхэд болон насанд хүрэгчдэд тусгайлсан хууль эрх зүй, сэтгэл зүйн зөвлөгөө өгдөг байна.
Бид даваа гарагийн өглөө эртлэн тус автобусанд суун хүүхэд хамгааллын явуулын үйлчилгээний ажилтнуудтай хамтран Налайх дүүргийн сургууль, цэцэрлэгийн хүүхэд багачуудад хүүхэд хамгааллын чиглэлээр сургалт зөвлөгөө өгч ажиллахаар болов. Товлосон цаг бага зэрэг хойшилсон ч бид Налайх дүүрэгт өглөө эрт очлоо.
Бидэнтэй Дотоод хэргийн их сургуулийн дөрвөн оюутан хамт явсан юм. Учир нь хүүхэд хамгааллын явуулын үйлчилгээ тус сургуультай хамтран оюутнуудыг багш нарынх нь зөвшөөрлөөр сурагч багачуудад хүүхэд хамгааллын чиглэлээр зөвлөгөө, мэдээлэл өгч ажиллуулж байгаа ажээ. Биднийг Налайх явах зуур хүүхэд хамгааллын ажилтнууд оюутнуудад цэцэрлэгийн хүүхдүүдэд хэрхэн сургалт явуулахыг зааж зөвлөгөө өгсөн юм. Ийнхүү тэд Налайх дүүргийн цэцэрлэгийн ангиудад бие даан “Миний биеийн аюулгүйн дүрэм” сургалтыг орсон бөгөөд цаашид ч орох хүсэлтэй буйгаа илэрхийлж байлаа.
Хүүхдүүд өөрийн бие эрхтнээс ичиж болохгүйг зааж өгөв
Хүүхэд хамгааллын явуулын үйлчилгээ очсон газар бүр “Хүүхэд хамгааллын цэг” болно гэдгийг мэргэжилтнүүд хэлдэг. Тэд нэг очсон газартаа хоёр цаг зогсон хүүхэд хамгааллын үйлчилгээ үзүүлдэг. Бид хамгийн түрүүнд Налайх дүүргийн ерөнхий боловсролын “Голомт” цогцолбор сургуульд очсон юм. Автобуснаас буухдаа ажилтнууд хүүхэд хамгааллын явуулын үйлчилгээ гэсэн бичигтэй хар шар өнгийн хантаазаар жигдрэн, төмөр хаалга онгойлгон, цэнхэр өнгийн гялгар улавчийг хөлөндөө углан нийгмийн ажилтны өрөө рүү бид орлоо. Үнэндээ ерөнхий болосвролын дунд сургуулийн хаалга гэхэд төмөр болохоор сэтгэлд нэг л онцгүй мэдрэмж төрүүлж байв.
Тус сургуулийн нийгмийн ажилтан Н.Оюунгэрэл угтан авч сургалт орох ангиудыг зааж өгөв. Нийгмийн ажилтан сургалтад ямар агуулгатай хичээл орох тухай тодруулан, баримт болгон зураг авч үлдэж цахим сайтдаа байршуулахаар зураг дарж байлаа. Хүүхэд хамгааллын явуулын үйлчилгээний ажилтнууд хуваагдан хоёрдугаар ангийн гурван бүлэгт “Миний биеийн аюулгүйн дүрэм” хичээлийг орж, өөрийнх нь биед хэн хүрч болох, болохгүй тухай зааж өглөө. Хүүхдүүдийн үдийн цайны цагаар сургалт орохоор болж, хүүхдүүд идэж байсан нэг аяга сүүтэй будаагаа хурдан идэх даалгаврыг багшаас авав. Харин сургалт хийх ажилтнууд хүүхдүүдийг хоолоо тухтай идэж дуусахыг хүлээсэн юм. Энэ хичээлийн үеэр хүүхдүүд анхааралтай сонсч, хүүхэд хамгааллын явуулын үйлчилгээний ажилтнуудтай чөлөөтэй ярилцаж байв. Хүүхдүүд биеийн нууц эрхтнээсээ ичиж зоволгүй нэрлэж, сурах нь өөрийгөө аливаа аюулаас урьдчилан сэргийлэх чухал ач холбогдолтойг энэ сургалтын үеэр мэдэж авав. Үнэндээ сургагч багш хүүхэд бүхэнд “боожгой”, “шодой”, “умдаг” гэх зэргээр бие эрхтнээ нэрийдэх хэрэгтэйг хэлэхэд ичингүйрэн улайрч инээлдэцгээж байсан юм. Энэ бол ичиж зовж, инээж шоолох зүйл бус бөгөөд хүүхдүүд өөрсдийн бие эрхтнээ таньж мэдэж, бусдаас хэрхэн хамгаалах тухай нас насанд нь тохирсон мэдлэг олгох нь хүчирхийллээс урьдчилан сэргийлэх том боломж ч байж болох юм.
Дунд ангийнханд цахим орчинд хэрхэн
Харин дунд ангийнханд “Цахим орчныг аюулгүй ашиглах зөвлөгөө” хэмээх сургалтыг орлоо. Нэг сургалтыг нэг ангид 20 орчим минутад орж байв. Харин хүүхдүүдээс асуулт тавьж, бага зэрэг хугацаа хойшлох тохиолдол цөөнгүй байв. Есдүгээр ангийн сурагчид гэхэд л хөдөлгөөнтэй хүүхдүүд байв. Сургагч багш 20 минутын хичээл ороход л нэлээд тэвчээр шаардаж байв. Хүүхдүүд босч гарч явах, хоорондоо ярилцаж инээлдэн сахилгагүй бага ангийн хүүхдүүд шиг аашлах нь хөндлөнгөөс харж буй хэнд ч түвэгтэй бухимдмаар байсныг нуух юун. Өсвөр үеийнхэн учраас бүгд фэйсбүүк хаягтай бөгөөд чөлөөт цагийн дийлэнхийг цахим орчинд өнгөрүүлж буйгаа нуулгүй бүгд хэлж байв. Гэхдээ сургагч багш нар бүгдийг фэйсбүүк хэрэглэхээ боль гэж ятгахаас өмнө хэрхэн зүй зохистой зөв хэрэглэхийг зааж өгөв. Сурагчдад ч энэ нь таалагдсан бололтой харагдана лээ.
Өвлийн улирал учраас автобусандаа бус ангид нь орж сургалтаа явуулж байна
Өвлийн хүйтэн улирал учраас хүүхдүүдийг автобусанд суулгалгүй анги танхимд нь орж, сургалтаа явуулж буйг хүүхэд хамгааллын явуулын үйлчилгээний ажилтнууд онцолж байв. Учир нь сургуулиас автобус хооронд даарч хөрөн ханиад томуу хүрэх эрсдэлтэй байгаа аж. Тиймээс тэд сургуулийнхаа зүг алхан буй Налайх дүүргийн “Эрдмийн оргил” ерөнхий боловсролын сургуулийн дунд ангийн охидуудыг автобусандаа суулган цахим орчны аюулгүй байдлыг хэрхэн хангах талаар сургалт хийн, гарын авлагаа тараав. Сургалтад суусан охидуудад хүүхэд хамгааллын ажилтнууд иштэй чихэр бэлэглэж сургууль руу нь оруулсан юм.
Ийнхүү бидний нэг өдрийн ажил өндөрлөж, Хүүхэд хамгааллын явуулын автобусанд ажиллаж буй “Хөөрхөн зүрх” төрийн бус байгууллагын хөтөлбөрийн ажилтан Ц.Даваасүрэнгээс зарим зүйлийг тодрууллаа.

–Хүүхэд хамгааллын явуулын үйлчилгээ хаана очиж ажиллахаа хэрхэн сонгодог вэ?
-Манайх өртөөчилсөн байдлаар гэр хороолол, байгууллага, гэр бүлүүдэд хүрч ажиллаж байна. Хотын захын төрийн үйлчилгээ хүрч очихгүй байгаа газрууд, айл өрх, иргэдэд энэ мэдээллийг авах хэрэгцээ шаардлага үнэхээр их байгаа нь анзаарагдаж байна. Хүүхэд хамгааллын явуулын үйлчилгээ нь олон нийтийг мэдлэгжүүлэх, үүрэг хүлээсэн мэргэжилтнүүдийг ажлын байранд нь чадавхижуулах, эрсдэлт нөхцөлд байгаа хүүхдийг илрүүлэх, холбон зуучлах, эрсдэлт орчинг илрүүлэх, урьдчилан сэргийлэх мэдлэг мэдээллийг өгөх зорилготойгоор ажиллаж байна. Хүчирхийлэлд өртсөний дараа бус үүнээс ч өмнө эцэг, эх, хүүхэд багачууд урьдчилан сэргийлэх зөвлөгөө мэдээллийг хүүхэд багачууд, эцэг, эхчүүд олгох нь зүйтэй юм. Бид иймээс л өдөр бүр аль нэг цэгт очиж, хүүхэд хамгааллын чиглэлээр зөвлөгөө мэдээлэл өгөн ажиллаж байна. Өнгөрсөн ес, аравдугаар сарын сургалтын үйл ажиллагааг бид тухайн байгууллагад санал тавьж сургалт зохион байгуулдаг байлаа. Одоо бол зөвхөн байгууллагын захиалгаар тухайн обьектод очиж үйлчлэхээр төлөвлөгөө гарган ажиллаж байнаИргэд төдийгүй аж ахуйн нэгж байгууллагууд энэ төрлийн сургалт, зөвлөгөө авах ямар чухлыг ойлгож бидэнд хандаж байгаад баяртай байгаа. Биднийг очиход хүмүүс уулзаж, ярилцаж, мэдээлэл авангаа ийм автобус олноор явж өдөр бүр хэрэгтэй мэдээллээ түгээж болохгүй юу? Манай хороон дээр ирээрэй, Хүүхдийн минь сургууль, цэцэрлэгт ирж мэдээлэл сургалтаа өгч болох уу? гэх мэтчилэн хандах олон хүн байдаг. Энэ сарын хувьд сургалтын захиалга дүүрчихсэн. Тиймээс та одоо захиалга өглөө гэхэд бага зэрэг хүлээлт үүсч болох юм. Явуулын үйлчилгээндээ сул цаг гаргахгүй байхад бид анхаарч ажилладаг.
–Тухайлбал, Өнгөрсөн хугацаанд хаана очиж үйлчилсэн бэ?
-Улаанбаатар хотын есөн дүүрэг, монгол улсын гурван аймагт хүүхэд хамгааллын явуулын үйлчилгээг хэрэгжүүлж байна. Төв, Дорноговь, Хэнтий аймагт очиж ажилласан байгаа. Ингэж ажиллаж байх хугацаанд хүүхдүүд ихэвчлэн үл хайхрах, болон сэтгэл санааны хүчирхийллийн хохирогч болох болжээ. Түүнчлэн бэлгийн хүчирхийлэлд өртсөн хүүхдүүд ч таарч байсан. Эцэг, эхийн энхрийлэл, хайр халамж дутсанаас үүдэн үл хайхрах хүчирхийлэлд хүүхдүүд өртдөг. Томчууд хүүхдийн хүчирхийлэл гэхээр их айхтар томоор төсөөлдөг. Үнэндээ эцэг эхчүүд хүүхдээ хангалттай хооллохгүй байх, харилцан ярилцахгүй байх, өөрийнх нь дуу хоолой, хүсэл сонирхлыг сонсохгүй байх нь ч хүүхдийг хүчирхийлж буй нэг хэлбэр гэдгийг мэдэхгүй байна.
Хүүхэд хамгааллын явуулын үйлчилгээний автобусыг нэмэх шаардлага манай нийгэмд бий. Ирэх жилд ядаж нэг автобус нэмж гарган орон нутгийн иргэдэд хүрч ажиллахаар “Хөөрхөн зүрх” төрийн бус байгууллага зорин ажиллаж байна. Үүний хажуугаар сургалт зөвлөгөө өгч ажиллах мэргэжилтнүүдийн тоог нэмэгдүүлэх хэрэгцээ их байгаа.