Т.Эрдмаа

Хүний тав тухтай амьдрал хамгийн энгийн зүйлээс эхэлдэг. Ийм ч учраас цахим орчинд “Амьд байхад нэг их юм хэрэггүй дээ” гэсэн үг хэрэн хэсч явдаг юм шиг санагдана. Тэгвэл энд хүний өдөр тутмын бас байнгын нэг чухал хэрэгцээний тухай цухас өгүүлэх гэсэн юм.  Цас ханзарч зуны амьсгал цухалзаад хүн бүрийн сэтгэлд “За энэ зун хаана очиж яаж амрах билээ.

Зардал мөнгө нь ч юу байна” гэсэн бодол эргэлдэнэ. Энэ бол бас л хүний хэрэгцээ, гэгээн сайхан бодол. Үүний зэрэгцээ түм түжгэнэж, бум бужигнасан их хотын амьдрал өнөө л замын түгжрэл, үнийн өсөлт, хоногийн хоолоо яасхийж залгуулах вэ гэсэн сэтгэлийн түгшүүртэй өрнөнө. За энэ ч яахав гэж бодъё. Их хотын элдэв асуудлын яах аргагүй хөндөх нэг сэдэв бий. Хаврын хаварт гэр хороолол, хотын төв ч ялгаагүй камергүй булан тохойн хажуугаар өнгөрөхөд хамар сэтлэм үнэр хан хийх нь гаслантай. Жаахан салхи сэвэлзэж сэвлэг хөдлөх төдийд тэндээс боссон тоос бидний уушгинд төвөггүй “гулсаад” л орно. Ийм ч учраас цас ханзрахтай зэрэгцээд наад зах нь халдварт томуу, томуу төст өвчин дэлгэрдэг гэхэд хилсдэхгүй байх.

Энэ өвчний дэгдэлт дуусав уу үгүй юу шарилж, ургамлын харшил залгаад авна. Их хотын амьдралын энгийн жишээ л энэ. Үүнтэй холбоотой асуудал яах араггүй нийтийн “ОО” юм шүү дээ. Хүний тэвчиж, барьж чадахгүй удаан гүрийж болдоггүй биологийн хэрэгцээ бол бие засах. Хөгшин,  залуу, хүүхэд, эр, эм гэлтгүй хэнд ч зайлшгүй хэрэгцээ гарахад “ОО”-ын хаалгаа цэлийтэл нээгээд “Та орж болно” гэж хэлэх байгууллага тэр бүр байхгүй. Учраа хэлээд гуйхад дуртай,  дургүй “ОО”-ынхоо зүгийг зааж өгнө. Яг энэ үед дотор гэрэл асах мэт болж “Маш их баярлалаа” гэж хэлээд 500 төгрөг өгөх нь жам ёсны зүйл. Гэхдээ ийм тохиолдол ховорхон доо. Ихэнх нь “Гадны хүн оруулахгүй” гэж хэлдэг. Төлбөрийг төлөөд “ОО”-д чинь орж болох уу гэж хэлээд ч нэмэргүй.  Хариугүй юу яах шахам явж байхад энэ үг  хэчнээн хахир хатуу сонсогддог гэдэгт санал зөрөх хүн бараг үгүй л болов уу. Нөгөө талдаа сайхан сэтгэл гаргаад “ОО”-доо оруулахад гадуур нь бие засах, ашигласан цаас, ариун цэврийн хэрэглэлээ суултуурт хийж бөглөхөөс өгсүүлээд зовлон бий. Ямар сайндаа албан байгууллагуудын “ОО”-д “Зөв хүний үйлдэл нүднээс далд ч зөв байдаг” гэсэн үг бичээстэй байхав дээ. Энд монголчуудын хэлдгээр “Гээндээ ч бий. Гоондоо ч бий” гэдэг үг тохирно.

Өнөөдөр Улаанбаатар хот 1.6 хүн амтай болж метрополис хотын хэмжээнд хүрсэн гэдэг. Гэтэл хүний хамгийн наад захын биологийн хэрэгцээ болох бие засаг газар алга. Алга ч гэж дээ уг нь бий. Ажиллахаасаа ажиллахгүй хаалга үүд нь түгжээтэй 13 ширхэг “00”-той гэсэн тоо байдаг.   Тэгэхээр хэн нэгэн албан байгууллага, хувь хүний ухамсарт найдахаас илүүтэй нийтийн “ОО” олныг байгуулах хэрэгцээ шаардлага байна. Энд бас нэг үг дайя. Хэрэв нийтийн “ОО” байгуулах юм бол өндөр суултуур хэрэггүй шүү. Хөлийн хоёр булчин дээрээ суучихдаг нь тохирно. Цэвэрлэсэн ч амар. Тэнд орж бие зассан хүнд ч элдэв сэжиг төрөхгүй. Үүнээс гадна хотын төв, зах зайдуу газар гэлтгүй “Био ОО” гээчийг хаа сайгүй байрлуулна гэж яриад олон жил өнгөрлөө. Өнөөдөр сураг байтугай зураг нь ч алга болж.  

Тэгэхээр их хотын шийдэх ёстой олон асуудлын тэргүүн эгнээнд яах араггүй  нийтийн  “ОО” орж байгаа юм.  Үүнийг шийдээд өгчихвөл мөн ч их хэрэгтэй байна даа. Ядаж л хаврын хаварт хамар сэтлэх шахам үнэр энд тэндэхийн булан тохойноос хан хийхгүй болох байх шүү. Хотын захиргаанаас хөрөнгө гаргаад нийтийн “ОО” байгуулахаас илүү ийм төрлийн бизнес эрхлэх санал, төслийг ямар нэг байдлаар дэмжээд өгвөл аандаа болчих боломжтой юм. Аливаа асуудалд сэтгэлээсээ хандаад  шийдье гээд зоривол гарц гаргалгаа олон байдаг даа. Биологийн араггүй хэрэгцээ гарсан хэн ч гэсэн хяналтын камер, элдэв булан тохой бараадаж хялам, хялам хийхгүй тогтсон тарифаар нь мөнгө төлөөд тав тухай учраа олох боломжийг бүрдүүлж өгөөд олон нийтэд танилцуулаад “ОО”-ын бизнест уриалан дуудаач  хотын удирдлагуудаа. Тэгвэл овжин ухаантай, бизнес сэтгэлгээтэй нэгэн гарч ирээд нийтийн “ОО” энд тэнд байгуулаад ажлын байр бий болгож ашиг орлого олох нь тодорхой. Өөрөөр хэлбэл тэр хамар сэтэлчих гээд цоргиулаад байгаа булан тохойгоос мөнгө л үнэртээд байх шиг ээ.