Монгол Улсын Их Хурлын дарга Д.Амарбаясгаланд өнөөдөр (2025.05.02) Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Алдаржавхлан Хот байгуулалтын тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг өргөн мэдүүлэв.

Улсын Их Хурлаас баталсан “Алсын хараа-2050” урт хугацааны хөгжлийн бодлого, “Шинэ сэргэлтийн бодлого”-ын Хот хөдөөгийн сэргэлтийн хүрээнд суурьшлын бүс шинээр байгуулах хот төлөвлөлтийг хийхдээ иргэдийн эрүүл, аюулгүй, таатай орчинд амьдрах эрхийг хангах, эмнэлэг, сургууль, цэцэрлэгийн хүртээмжийг оновчтой төлөвлөх, үүнд хяналт тавих эрх зүйн орчныг шинэчлэн бүрдүүлэх зорилгоор уг хуулийн төслийг боловсруулжээ.

Хуулийн төсөлд хот, тосгоны ерөнхий болон хэсэгчилсэн төлөвлөгөөг боловсруулахдаа хуульд заасан шаардлагад зайлшгүй нийцүүлэх зохицуулалтыг тусгаснаар аймаг, нийслэлийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурал нь хуулийн холбогдох шаардлагад нийцсэн эсэхэд хяналт тавьж, батлах эрх зүй тодорхой болох юм. Тухайлбал, аймаг, нийслэлийн аливаа хот, суурин газрын төлөвлөлтөд, суурьшлын бүсийг шинээр төлөвлөхдөө нэн тэргүүнд хүүхдийн суралцах цэцэрлэг, сургуулийн хүртээмжийг харгалзаж, 250 өрх бүрд нэг цэцэрлэг, 1000 өрх бүрд нэг төрийн өмчийн сургууль байхаар тооцдог болох аж.

Уг хуулийн төсөл батлагдсанаар хот байгуулалтын үйл ажиллагаанд оролцогч, төлөвлөлтийг хэрэгжүүлэгч талуудын эрх, үүргийг оновчтой болгохоос гадна мэргэжлийн байгууллагын үүрэг, хариуцлага тодорхой болох учиртай хэмээн хууль санаачлагчийн зүгээс онцоллоо. Улмаар хот, хөдөөгийн тэнцвэрийг хангах бүсчилсэн хөгжлийн бодлогыг хэрэгжүүлж, иргэдэд таатай, байгаль орчинд ээлтэй, нийгмийн болон инженерийн дэд бүтэц бүхий хотууд бий болно гэж үзжээ хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээллээ.

2023 оны наймдугаар сард Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ  АНУ-д албан ёсны ажлын айлчлал хийхдээ тухайн үеийн АНУ-ын дэд Ерөнхийлөгч Камала Харристай албан ёсны хэлэлцээ хийсэн.  Энэ үеэр сүүлийн 20 гаруй жил хүлээгдсэн хоёр улсын Засгийн газар хоорондын Агаарын харилцааны хэлэлэцээр болох “Open sky” гэрээг үзэглэсэн. Үүний үр дүн гарч, Америкийн тэргүүлэгч агаарын тээврийн “United Airlines” компани Монгол Улс руу нислэг үйлдэж эхэллээ.
Монгол Улсын Засгийн Газраас явуулж буй агаарын тээврийг либералчлах бодлогын үр дүнд дотоодын 5 агаарын тээвэрлэгчээс гадна “Turkish airlines”, “Korean Air”, “Asiana Airlines”, “Air China” тэргүүтэй гадны 16 агаарын тээвэрлэгч нислэг үйлдэж байгаа бөгөөд “United Airlines” компани 17 дахь авиа компани болж нэмэгдэж байна.

Монгол Улсын ИНЕГ болон холбогдох байгууллагууд АНУ-ын Холбооны нисэхийн захиргаанаас олгодог САТ-1  гэрчилгээжилтийг авах ажил явагдаж байна.

Энэхүү гэрчилгээг Монгол Улс эзэмшсэнээр 2025 ондоо багтаж Үндэсний агаарын тээвэрлэгч “МИАТ” компани АНУ-руу шууд нислэг үйлдэх боломжтой болно.
АНУ болон Монгол Улсын хооронд шууд нислэгтэй болох нь хоёр орныг холбоод зогсохгүй тийзний үнэ хямдарч, аялал жуулчлалын салбарт чухал нөлөө үзүүлнэ.

Улсын Их Хурлын чуулганы 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 25-ны үдээс хойших нэгдсэн хуралдаанаар Монгол Улс дахь хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх 24 дэх илтгэлийг сонсож, хэлэлцлээ. Илтгэлийн талаарх танилцуулгыг Хүний эрхийн Үндэсний Комисс (ХЭҮК)-ын дарга Д.Сүнжид хийв. ХЭҮК илтгэлийг 2024 онд гүйцэтгэсэн судалгаа, хяналт шинжилгээ, үнэлгээ, иргэдийн гомдол, мэдээлэл болон хяналт шалгалтын ажлын үр дүн, төр, иргэний нийгэм, олон улсын байгууллагуудын албан ёсны тайлан мэдээлэл, бусад эх сурвалжид үндэслэн зургаан бүлгийн хүрээнд боловсруулж, Монгол Улсын Их Хурлаар шийдвэр гаргуулахаар 45 саналын хамт ирүүлсэн байна.

Монгол Улсын төрөөс хүүхдийн ашиг сонирхлыг хамгаалахаар баталгаажуулж, холбогдох хууль тогтоомжид хуульчилсан хэдий ч хүүхэд бэлгийн хүчирхийллийн хохирогч болох тохиолдол буурахгүй байгаа тул бодитой арга хэмжээг хойшлуулшгүй авах шаардлагатайг ХЭҮК-ын дарга илтгэлийнхээ эхэнд онцолсон юм. Тэрбээр, Нэгдсэн Үндэстний Байгууллага (НҮБ)-ын механизмуудаас энэ асуудалд онцгой ач холбогдол өгч, нэн тэргүүнд анхаарахыг зөвлөж буйг дурдан, ХЭҮК-оос үүнд дүгнэлт өгч, цаашид авах арга хэмжээний талаар есөн санал дэвшүүлж буйг танилцуулсан юм. Түүнчлэн 2024 оны Монгол Улсын Их Хурал болон аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын ээлжит сонгуулийн үйл явцад дүгнэлт хийж долоо, хүний эрх хамгаалагч өмгөөлөгч, сэтгүүлчийн нөхцөл байдлын судалгааны үр дүн тулгуурлан тэдний аюулгүй байдал, хуулийн хүрээнд мэргэжлийн үйл ажиллагаагаа явуулах боломж, баталгааг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн мөн долоо, мэдээлэл, өгөгдлийг их хэмжээгээр цуглуулж, боловсруулах горимоор ажилладаг цахим технологиуд хүний эрх, эрх чөлөөнд ноцтой эрсдэл дагуулж буй талаар найм, мөн цахим технологи ашиглан үйлдэгдэж буй жендэрт суурилсан хүчирхийллийг бууруулах асуудлаар дөрөв, шударгаар шүүлгэх эрхийн хэрэгжилтийг хангах талаар 10 санал дэвшүүлсэн байна.

Хүний эрх, эрх чөлөөний байдлын талаарх 24 дэх илтгэлийг Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцсэн талаарх санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир танилцуулахдаа дээрх зургаан бүлэг сэдвийг хураангуйлан дурдаад, Байнгын хорооны хуралдаанаар сэдэв тус бүрийг нэг бүрчлэн хэлэлцсэн тухай тэмдэглэв. Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанаар уг асуудлыг хэлэлцэх үед Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Алтанхуяг мөрдөн байцаах, прокурор, шүүх зэрэг хууль хяналтын байгууллага хэрэг хянан шийдвэрлэх ажиллагаанд иргэний эрхийг зөрчиж буй эсэх асуудлыг тодорхойлж, эдгээр байгууллагуудын үйл ажиллагааг сайжруулах, магадлангаар оруулах процессын тэгш, шударга байдлыг хэрхэн хангах талаар, Улсын Их Хурлын гишүүн М.Нарантуяа-Нара Засгийн газраас хүүхдийн бэлгийн хүчирхийлэлд өртөж байгаа асуудлыг шийдвэрлэхэд зарцуулсан төсвийн үр дүн, хүүхэд хамгааллын төсөв нэмэгдэж байгаа боловч үр дүнтэй арга хэмжээ авах боломж хязгаарлагдмал хэвээр байгаагийн шалтгаан, Хүүхэд, гэр бүлийн хөгжил, хамгааллын ерөнхий газрын үйл ажиллагааг хэрхэн сайжруулах талаар, Улсын Их Хурлын гишүүн Дав.Цогтбаатар хэвлэлийн эрх чөлөөний тухай хуулийн хэрэгжилт, сэтгүүлчдийн эрхийг хамгаалах асуудалд ХЭҮК хэрхэн анхаарч буйг болон өргөдөл, гомдлын дүн мэдээ, тэдгээрийн шийдвэрлэлтийн талаар, Улсын Их Хурлын гишүүн П.Сайнзориг Үндсэн хуульд 2019 онд оруулсан Улсын Их Хурлын сонгуультай холбоотой өөрчлөлтийн талаарх тус Комиссын байр суурийн талаар, Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир Монгол Улсын хүний эрх, эрх чөлөөний байдпын талаарх 21, 22, 23 дугаар илтгэлтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлаас баталсан тогтоол, шийдвэрүүдийн хэрэгжилт, эдгээр шийдвэрийн биелэлт хангалтгүй байгаа тохиолдолд илтгэл, тайланг боловсруулах үр ашиг, ач холбогдпыг хэрхэн үнэлэх, мөн шүүх, прокурор, цагдаа, шүүхийн шийдвэр гүйцэтгэх байгууллагууд дээрх шийдвэрүүдийг хэрэгжүүлэхэд ахиц гаргахын тулд ямар арга хэмжээ авсан, салбарын холбогдох байгууллагууд сургалт, сурталчилгааны чиглэлээр хэрхэн хамтран ажиллаж байгаа болон тухайн байгууллагуудын ажилтнуудын хүний эрхийн талаарх мэдлэг, ойлголт нь ямар түвшинд байгаа талаар асуулт асууж, хариулт авсан байна. Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн П.Сайнзориг хүний эрхийн асуудал зөвхөн Хууль зүйн байнгын хорооны асуудал биш бөгөөд парламент цаашид ямар асуудлаар бодлогын шийдвэр гаргах, ямар асуудлаар зохион байгуулалтын арга хэмжээ авч төрийн бусад байгууллагыг чиглүүлэн ажиллах зэрэгт анхаарах, мөн хүний эрхийг хангах нь удаан хугацаанд үргэлжпэх процессын шинжтэй үйл явц учир түүнд зарцуулах төсөв, хөрөнгө нэг удаагийн шинжтэй бус, ямар давтамжтайгаар төрийн бодлого шийдвэрийг үргэлжлүүлэхээс хамаарах тул илтгэлд тусгасан саналуудыг бодлогын шийдвэр гаргах, зохион байгуулалтын арга хэмжээ авах, төсөв санхүү хүрэлцээгүйгээс шалтгаалж хүндрэлтэй байгаа зэргээр ангилж, тодорхой тусгах шаардлагатай гэсэн байр суурь илэрхийлсэн байна. Мөн тэрбээр, сонгох, сонгогдох эрхийн хэрэгжилттэй холбоотойгоор үүсэж буй болон цаашид үүсэж болзошгүй хүний эрхийн зөрчил, эрсдэлийг илтгэлдээ тусгасныг сайшааж, Үндсэн хуулийн цэц (ҮХЦ) дээр үүсээд байгаа сонгуултай холбоотой маргаануудыг холбогдох Байнгын хороодоор хэлэлцэж, шаардлагатай бол ажлын хэсэг байгуулан ажиллах, технологиос хүнээ хамгаалах бус технологи ба хүний эрхийн тэнцвэртэй байдлыг хангах, технологи эзэмшигчийн хариуцлагыг нэмэгдүүлэх зэрэгт анхаарах шаардлагатайг дурджээ.

ХЭҮК-ын даргын илтгэл болон Хууль зүйн байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн О.Номинчимэг, Д.Бум-Очир, А.Ариунзаяа, Н.Алтаншагай, О.Алтангэрэл, У.Отгонбаяр нарын 17 гишүүн асуулт асууж, үг хэлэв. Улсын Их Хурлын гишүүн О.Номинчимэг ХЭҮК-ын энэ жилийн илтгэлд иргэдийн сонгох, сонгогдох эрх, хүүхдийн хүчирхийллийн асуудал, цахим орчин дахь одоо хүний эрх, шударгаар шүүлгэх, тэр дотроо эрүүдэн шүүлтээс ангид байх зэрэг маш чухал асуудлуудыг хөндсөн байгааг онцолж, Улсын Их Хурлаар шийдвэр гаргуулахаар өгсөн саналуудын алийг Засгийн газарт чиглэл өгөх, аль асуудлаар хууль тогтоомжийг сайжруулахыг тогтож, хугацаатай, эзэн хариуцагчтай үүрэг даалгавар бүхий Улсын Их Хурлын тогтоол гаргах нь зүйтэй гэлээ. Мөн тэрбээр гэмт хэргийн хохирогчдын хохирлыг нөхөн төлүүлэх онцгой анхаарал хандуулах шаардлагатай гэж үзэж байгаагаа жишээ баримт дурдан илэрхийлсэн юм. Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Бум-Очир 2020-2024 онд хүчиндэх гэмт хэргийн хохирогч болсон 14-17 настай хүүхэд 66-гаас 119 болж, бага насны хүүхэд 138-аас 247 болж өссөн талаар илтгэлд дурдсан байгааг анхааралдаа авахыг анхааруулж, энэ гэмт хэргийг гэр бүлийн гишүүд, хамаатан саднууд үйлдэж байгаа нь нөхцөл байдлыг хүндрүүлж байна хэмээн тодорхой дүгнэлтүүдийг хийлээ. Иймд үүнд ХЭҮК анхаарал хандуулж, урьдчилан сэргийлэх, эцэг, эхчүүдийг соён гэгээрүүлэх ажлыг үр дүнтэй хэрэгжүүлэх шаардлагатайг тэрбээр зөвлөв.

Улсын Их Хурлын гишүүн А.Ариунзаяа сүүлийн таван жилд осол гэмтлийн улмаас эрүүл мэндийн байгууллагад хандсан 844000 хүний 260000 нь 0-14 насны хүүхэд байгааг, тэдний 320 нь нас барсныг, мөн хүчирхийллийн улмаас энэ насны 4262 хүүхэд эмнэлэгт хандсаныг, 5-9 насны ес, 10-14 насны 65, 15-19 насны 179, нийт 253 хүүхэд амиа хорлосныг танилцуулж, Монгол Улс хүүхдээ хамгаалж чадахгүй байгааг анхааруулав. Тэрбээр, хүүхдийн хүчирхийллийн олон орхиолдол мэдэгдэхгүй өнгөрч байж болзошгүйг сануулаад, энэ гэмт хэргийг үйлдсэн этгээдийг цаазламаар санагддаг гэлээ. Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Алтаншагай ХЭҮК-оос хэрэгжүүлж байгаа урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх ажлууд, тэдгээрийн үр дүн ямар байгааг асууж, цахим орчны дарамтанд өртсөн хүүхдийн тухай драмын жүжгийг Хүүхэд, залуучуудын театрт тавьж, тоглуулахад маш их үр дүнтэй байсныг дурдан, энэ мэт арга хэмжээ авч хэрэгжүүлэхийг зөвлөсөн юм. Улсын Их Хурлын гишүүн, Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд О.Алтангэрэл илтгэлд дурдагдаж байгаа тулгамдсан асуудлуудын олонх нь төсөв, санхүүгийн хүрэлцээтэй холбоотойг хэлж, улсын төсвийн төслийг хэлэлцэх үед үүнд анхаарал хандуулж өгөхийг Улсын Их Хурлын гишүүдээс хүссэн бол Улсын Их Хурлын гишүүн У.Отгонбаяр цахим орчинд үйлдэгдэж байгаа гэмт хэргийн хохирогчдын хэдэн хувь нь хүүхэд болохыг, тэдгээр гэмт хэргийг хэчнээн хувь нь шүүхээр шийдэгдсэн болон энэ гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, соён гэгээрүүлэх ажлын төлөвлөгөөнд тусгагдсан ажлуудын хэдэн хувь нь бага насны хүүхдүүд рүү чиглэснийг асууж, хариулт авсан юм. Тэрбээр НҮБ-ын зөвлөмжийн хэрэгжилтэд анхаарч ажиллах нь зүйтэй гэлээ.

ХЭҮК-оос зургаан бүлэг асуудлыг ихээхэн ул суурьтай дүгнэснийг Улсын Их Хурлын гишүүн П.Сайнзориг сайшааж, Улсын Их Хурлаас холбогдох шийдвэрийг гаргаж Засгийн газарт тодорхой асуудлуудаар үүрэг, чиглэл өгөх ёстой гэв. Тэрбээр Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд О.Алтангэрэлийн уриалгыг дэмжиж байгаагаа илэрхийлээд, илтгэлтэй хамт дэвшүүлсэн ХЭҮК-ын саналуудыг Байнгын хороодод хуваарилж, хэлэлцүүлэн шийдвэрлүүлэх горимын санал гаргав. Хууль тогтоомжийн зөрчлийг арилгаж, хүний сонгох, сонгогдох эрхийг хангах төлөөрх зөвлөмжийг үндэслэн энэ талаарх эрх зүйн орчныг тодорхой болгож, шинэчлэн сайжруулах ажлыг ул суурьтай хийхийг тэрбээр Улсын Их Хурлын гишүүдэд уриалж, Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн талаар цаг хугацааны хориглолт байх атлаа Үндсэн хуулийн цэцэд маргаан шийдвэрлэхэд цаг хугацааны хязгаарлалт байхгүй байгаа нь тодорхойгүй нөхцөл байдлыг үүсгэж байна гэв. Улсын Их Хурлын гишүүн О.Батнайрамдал ирээдүйд нэлээд эрсдэл дагуулах зүйл бол хиймэл оюун ухаан гэдгийг онцлоод, залуучуудын улс төрийн чиг баримжаанд хүртэл шууд бусаар нөлөөлж буй талаарх Стэнфордын их сургуулийн судалгааг эшлэн, олон улсын жишигт энэ талаарх хүний эрхийн эрсдэлийг эрх зүйн зохицуулалтад зөвлөмж, удирдамжийн шинжтэйгээр тусган мөрдүүлж буйг танилцуулав. Хэтэрхий чандлан хуульчлах нь хүний эрх, ёс зүйн эрсдлийг хаахад нэмэртэй боловч инновацыг хязгаарлаж мэдэх ур дагавартайг тэрбээр анхааруулав.

Сонгуулийн үеийн инфляцыг тогтворжуулах, эрүүл мэндийн даатгал, банкны зээлийн хүү зэрэг эдийн засгийн амлалтууд хүний сонгох, сонгогдох эрхэд нөлөөлж буй талаарх ХЭЗК-ын дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн С.Эрдэнэбат онцгойлж, хүний эрхийг хамгаалагч өмгөөлөгч, сэтгүүлчдийн талаар, мөн сонгуулийн дараахь төрийн албан хаагчдын хөдөлмөрлөх эрхийн зөрчилтэй холбоотой гомдол саналуудыг шийдвэрлэх, нийгмийн сүлжээгээр доромжлуулсан, гүтгүүлсэн, бэлгийн хүчирхийлэлд автсан залуучууд, хүүхдүүдийн асуудалд тусгайлан анхаарал хандуулах, сэтгүүлч, хэвлэл мэдээллийн хэрэгсэл, редакцын хараат бус байдлыг хангах, соошл дарамтыг хуулиар зохицуулж, хариуцлагыг чангатгах хэрэгцээ шаардлага байгааг тэмдэглэв. Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Батжаргал хүний эрхийг хангах, хүнд эрх, эрх чөлөөг эдлүүлэх талаар төр болон төрийн зохих эрх мэдэлтнүүд хүлээсэн үүргээ хэрхэн биелүүлж байна вэ гэдгээс бүхий л зүйл шалтгаалж байгааг дүгнээд, ХЭҮК илтгэлдээ Улсын Их Хурал, Засгийн газар, хууль хяналтын байгууллагуудад зөвлөмж гаргах нь зүйтэй гэв. Түүнчлэн хүүхдийн хүмүүжил төлөвшлийн асуудлыг боловсрол, сургалтын хөтөлбөрийн агуулгаас орхигдуулснаас бий болсон бүхэл бүтэн үе өнөөдөр нийгмийн амьдралд хөл тавьж байгааг дурдан, үүнд ул суурьтай дүгнэлт хийж, засан сайжруулах, өөрийн улс үндэстний иргэдийг бэлдэх, төлөвшүүлэхэд чиглэсэн агуулгыг хөгжүүлэх шаардлага байгааг онцлон дурдлаа. Улсын Их Хурлын дэд дарга Х.Булгантуяа бага насны хүүхдэд бэлгийн хүчирхийлэл үйлдсэн гэмт хэрэгтнүүдийн ял эдэлж байгаа байдлыг жишээлж манай улсын хуулийн тогтолцоо хүний эрхийн мэдрэмжгүй байгааг нотлон өгүүлээд, ялыг чангаруулж, өршөөлгүй болгосон боловч хэрэгжихгүй байгаад харамсаж байгаагаа илэрхийлэв. Ийм гэмт хэрэг үйлдсэн хүмүүсийг бүртгэлжүүлж, суллагдсаных нь дараа олон нийтэд мэдээлдэггүй юм аа гэхэд ядаж хүүхэд хамгааллын тогтолцооны ажилтнуудад мэдэгддэг болгож холбогдох хууль, тогтоомжид өөрчлөлт оруулах ёстой гэлээ. Түүнчлэн ирэх 2026 оноос Гэр бүлийн шүүх бий болгох эрх зүйн шинэчлэлийг дэмжиж байгаагаа тэрбээр онцлоод, үүний бэлтгэл ажилд анхаарах, мөн Хүүхэд хамгааллын тухай хуулиар зохицуулсан цахим орчин дахь хүүхдийн эрх, үл хайхралт, хүүхдийн дэргэд архи, согтууруулах ундаа хэрэглэхгүй байх, хэрэг хянан шийдвэрлэх процесс дахь хүүхэд хамгааллын асуудал зэрэг олон зохицуулалтын хэрэгжилтийг хангах, холбогдох журам, дүрмийг баталж хэрэгжүүлэх шаардлагатай байгааг ярив.

Цахим орчин дахь хүний эрхийн асуудлыг Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Идэрбат мөн онцолж, холбогдох хуулиудад яаралтай өөрчлөлт оруулах шаардлага бий болсныг дурдав. Хүүхдийн дэргэд архи, согтууруулах ундаа хэрэглэхгүй байх хуулийн заалт хэрхэн хэрэгжиж байгаад үнэлэлт, дүгнэлт өгөх цаг болсныг тэрбээр хэлж, төрийн албан хаагчдын эрх ялангуяа орон нутагт ихээхэн зөрчигдөж байгааг санууллаа. Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир хүний эрх, эрх чөлөөний төлөв байдлын талаарх илтгэлийн сэдвийн ХЭҮК хэрхэн сонгодгийг асуугаад, Улсын Их Хурал хүний эрхийн зөрчилтэй хууль баталснаас болж албан үүргээ гүйцэтгэж байгаа төрийн албан хаагч буруудаж, ял зэм хүлээж буй асуудлыг дараагийн 25 дахь илтгэлийнхээ сэдэвт хамааруулахыг хүслээ. Түүнчлэн хүний эрхийн зөрчилтэй хууль тогтоомжуудын талаар ХЭҮК дүгнэлт гаргах, энэ асуудалд Улсын Их Хурал анхаарал хандуулах шаардлагатай байгааг тэрбээр онцлоод, цаашид Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлж буй хуулийн төсөлд хүний эрхийн зөрчлийн асуудал байгаа эсэхэд ХЭҮК дүгнэлт өгдөг байх нь зүйтэй гэлээ. Түүнчлэн Улсын Их Хурлын гишүүн О.Саранчулуун төрийн үйлчилгээг цахимаар авч байгаа хэрэглэгчдийн дийлэнхийг ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүс эзэлж буй танилцуулаад, ХЭҮК-ын илтгэлд энэ үйлчилгээний хүртээмжийг сайжруулах, нэмэгдүүлэх талаар дүгнэлт, зөвлөмж бага байгааг сануулан, тус комиссын байр суурийг асуусан юм. Мөн тус Комисст иргэдээс гомдол гаргах механизмыг тодорхой, хялбар болгож, хүртээмжийг тэлэх, орон гэргүй, бие даан амьдрах чадваргүй хүмүүсийн эрхийг хангах, ялгаварлан гадуурхалтын эсрэг хууль, тогтоомжийн хэрэгжилтийг сайжруулах талаар асууж, хариулт авлаа.

Түүнчлэн Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Энхтүвшин улс төрийн намууд иргэдийн сонгох, сонгогдох эрхийг алдагдуулж, мөрийн хөтөлбөрөө хэрэгжүүлэхгүй байгаагаас төрд итгэх иргэдийн итгэлийг алга болгож буйд ямар хяналт хэрэгжүүлэх, Улсын Их Хурлын гишүүн М.Нарантуяа-Нара жилээс жилд өсөн нэмэгдэж байгаа хүүхдийн бэлгийн хүчирхийллийн шалтгаан нөхцлийг судлан тогтоож, тэдгээрийг хаахгүй бол хэчнээн төсөв мөнгө тавиад ч үр дүнд хүрэх боломжгүйг, Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Мөнхсоёл гэр бүлийн доторх хүчирхийллийн асуудалд орлогын болон хот, хөдөөгийн ялгаа хэрхэн нөлөөлж буйг судлан, олон улсад хэрэглэдэг зэрэглэл, индексийн дагуу дүгнэж, улс орныхоо хэвлэлийн эрх чөлөөний, шударга ёсны, ил тод байдлын, авлигын төсөөллийн, хүний эрх, эрх чөлөөний болон жендерийн тэгш бус байдлын индексийг дээшлүүлэхэд анхаарах шаардлагатайг тус тус дурдан, байр сууриа илэрхийлэв.

Улсын Их Хурлын гишүүд асуулт асууж, үг хэлж дууссаны дараа Улсын Их Хурлын дарга Д.Амарбаясгалан Монгол Улс дахь хүний эрх эрх чөлөөний байдлын талаарх 24 дэх илтгэлийн хамт ХЭҮК-оос дэвшүүлсэн зургаан бүлэг саналыг Байнгын хороодод шилжүүлж буйгаа мэдэгдлээ. Сонгох, сонгогдох эрхийн талаарх саналуудыг Төрийн байгуулалтын байнгын хороонд, хүний эрх хамгаалагчийг хамгаалах талаарх саналуудыг Хууль зүйн болон Төрийн байгуулалтын байнгын хороонд, хүний эрх ба цахим технологийн талаарх саналуудыг Инновац, цахим бодлогын байнгын хороонд, цахим орчинд үйлдэгдэж байгаа жендерт суурилсан хүчирхийллээс хамгаалах тухай саналуудыг Нийгмийн бодлогын, Инновац, цахим бодлогын болон Хууль зүйн байнгын хороонд, бэлгийн хүчирхийллийн хохирогч хүүхдүүдийн эрхийг хамгаалах талаарх саналуудыг Хууль зүйн болон Нийгмийн бодлогын байнгын хороонд, шударгаар шүүлгэх эрхийн хэрэгжилтийг хангах талаарх саналуудыг Хууль зүйн байнгын хороонд тус тус шилжүүлэв. Байнгын хороод саналуудыг нэг бүрчлэн хэлэлцэж, холбогдох тогтоол, шийдвэрийг гарган, төрийн байгууллагуудад үүрэг чиглэл өгч ажиллах, мөн Байнгын хороодоор хэлэлцсэн асуудлыг Хууль зүйн байнгын хороо нэгтгэж, Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулж, хэлэлцүүлэхийг Улсын Их Хурлын дарга Д.Амарбаясгалан үүрэг болголоо гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээлэв.