Зураач хүний амьдрал “зугаатай” ч юм шиг. Өнгө будгийг хослуулж, өвөрмөц хэв маягт оруулан нүүдэлчин Монголын түүхийг эрт үеэс эдүгээ хүртэл цаасан дээр тамгалан үлдээж байгаа цаглашгүй их авьяастай хүмүүс бол зураачид.

Тэд өөр өөрийн гэсэн зурдаг жанр, өвөрмөц хэв маягийг бүтээл бүртээ шингээж шигтгэж өгдгөөрөө онцлогтой. Таван настайгаасаа зургийн урлагт дурлаж, зурж эхэлсэн Б.Мөнхзул бүсгүйг “БҮТЭЭЛЧ ЭЭЖ” цувралдаа онцоллоо.

Зурах хүсэлдээ хөтлөгдөж тог тасарчихсан харанхуй ахуйд цонхны гэрлийн доор суугаад зурдаг байжээ. Түүний анхны хэрэгсэл бол харандаа. Тэр үед өнгийн харандаа усан, тосон будаг ховор байв. Техник технолги хөгжихийн хэрээр будгийн хэрэгсэл  шинэчлэгдэж өдгөө усан өнгөөр урладаг болсон байна. Авьяас өвлөгдөж ирдэг гэж ярих нь бий. Түүний аав шог зураач. Зураач аавын хүүхдүүд бүгд л зурах авьяастай.  Магадгүй тэр их авьяас билэг түүний ааваас өвлөгдөн ирж, өнөөдөр өөрийн гэсэн бүтээл туурвиж байгаатай холбоотой ч байж мэдэх юм. Монгол ахуйг тэр дундаа хөрөг зураг зурдаг тэрбээр 20 гаруй жилийн турш бүтээл туурвижээ. Таван настай жаахан охин зураач болох хүсэлдээ хөтлөгдөн мөрөөдлийнхөө зүг хөдөлмөрлөсний үр дүнг “Талын монголын үрс” үзэсгэлэнгээс харж болохоор. Усан будгийн цогц өнгөөр  урлагийн бүтээлийг туурвигч түүнтэй ярилцсанаа хүргэе.

-Таван настайгаасаа зурж эхэлсэн гэдэг нь их сонин санагдлаа?

-“Гэрээ цэвэрлэчихье. Хоёулаа хамт зураг зурна шүү” гээд л эгчээсээ их гуйдаг байв. Тухайн үед хар харандаа л байдаг байсан. Зургаа зурчихаад  харандаагаараа будна. Аав маань зураач байсан. Тэгээд л зурах дуртай байсан байх.

-Зургийн хичээлдээ илүү их сонирхолтой байсан гэж ойлголоо. Дугуйланд явж байсан биз?

-Тэгэлгүй яах вэ. Зургийн хичээлдээ илүү дуртай байсан ч дугуйланд тууштай яваагүй. Нэг удаа явж үзсэн. Миний сэтгэлд нийцээгүй. Тухайн үед жаахан ч байж. Дугуйланд зурах бүх зүйлийг зааж өгнө гэж бодоод очиход төдийлөн сайн чиглэл өгөөгүй. Тэр цагаас хойш ахиж дугуйланд яваагүй дээ. Сонирхолтой учраас өдөр шөнөгүй зураад л байсан. Зурах бүрт л сайжирна. Өөрийгөө дайчилж зурсаар анхны шатны мэдлэгийг олж авсан юм.

-Тухайн үед ямар зураг зурдаг байв?

-Өөрөө сэтгээд л янз бүрийн зураг зурдаг байсан. Бага байхдаа дүрс эвлүүлж их зурна. Тэнгэрийн үүлийг харж байгаад амьтны дүрс болгоод л зурна. Хувцас загварын болон хуанлинийн зургийг их зурсан. Хон жу гэг, Халтар царайт киноны бүх ангийг нэг бүрчлэн дүрстэй нь зураад жижигхэн зургийн цомогтой ном бүтээж байлаа. Зурах бүрт сэдэв өөрчлөгддөг. Сүүлийн үед монгол ахуйг харуулсан хүүхдийн хөргийг голчлон зурж байна.

-Хар харандаагаар зурж, буддаг байсан гэлээ. Тухайн үед өнгийн харандаа, паламастр, усан болон тосон будаг ховор байсан байх?

-Нийгэм хөгжиж, цаг хугацаа өнгөрөх тусам зургийн хэрэгслүүд өөрчлөгдөж байсан. Бага байхдаа харандаагаар л зурж, буддаг байв. Олдож байгаагаараа л зурна. Одоо шиг бүх юм элбэг байгаагүй. Олдоц нь ховор. Гэхдээ өнгийн харандаа, паламастр, усан тосон будгийг бүгдийн хэрэглэж байлаа.

-Олдоц ховор байсан гэлээ. Хэдэн оны үед билээ?

-1995 онд.

-Шугам зураг, дүрслэх урлагийн багш нар гэж “дэгжин” хүмүүс санагддаг. Шугам бариад л… Өөрийн гэсэн эв дүйтэй, зурах эвсэлтэй хүүхдүүдийг дэмжээд л…?

-Намайг зургийн багш маань “Чи ирээдүйтэй зураач болно” гэдэг байсан. Их дэмжинэ. Харандаагаа зөв барьдаг гээд л их урамшуулдаг байлаа. Хүүхэд байсан болоод ч тэр үү харандааны барилтыг гэдгийг ойлгохгүй.

Багш шинэ жилийн сэдэвтэй зураг зур гээд л. Ангийнхан гацуур мод зурж байхад би тэс өөрөөр сэтгэж зурдаг байсан.  Гадаа цас орохыг гэр бүлээрээ цонхоороо баяр хөөртэй харж байгаа байдалтай зурж билээ. Үйл явдал өрнөлтэй зурсан гээд багш маань хэлж байсан нь  санаанаас гардаггүй. Тухайн үед 3-5 хүртэлх үнэлгээг өгдөг байсан ч багш надад 10 гэсэн дүн тавьж билээ.  Хоёр удаа 5 өглөө шүү гэсэн.

-Зураач мэргэжилтэй болно гээд шийдчихсэн байсан уу. Өөр мэргэжлээр сурсан гэж сонссон.Таны мэргэжил сонголтод хэн хүчтэй нөлөө үзүүлэв?

-Багаасаа л зураач болно гээд шийдчихсэн байсан. Хүүхдүүд мэргэжлээ сонгохдоо их эргэлзэж, хувирдаг. Би бол багаасаа л зураач болно гээд шийдчихсэн байв. Гэтэл гэрийнхэн маань миний мэргэжил сонголтонд нөлөөлж ОХУ руу гаалийн мэргэжлээр сурахаар явсан. Тэнд байхдаа ч зургаа зурсаар л байсан. Сургуулиа төгсөөд эх орондоо эргэж ирээд Дүрслэх урлагийн дээд сургуулийн Монгол зургийн ангид суралцсан даа.

-Хэзээнээс сэтгэлдээ нийцтэл зурж эхэлсэн бэ. Хөрөг зурахдаа яг хүн шигээ болчихож одоо л миний бүтээл сэтгэлд нийцлээ гэж бодож байв уу?

-Янз бүр л байдаг. Заримдаа дажгүй зурчихна. Заримдаа бодсоноос тэс өөр онцгүй болчих ч үе бий.  Одоогоор бүтээлдээ төдийлөн ханаагүй л байна. Үргэлж л зурна. Зурах тусам гүйцэтгэл сайжирдаг.

-Одоогоор нийт хэдэн хүний хөрөг зурсан бэ?

-Ёстой тоолж үзээгүй юм байна. Сайхан бүтээл хийе гэдгээс тоонд нь бол төдийлөн ач холбогдол өгч байгаагүй. Гэхдээ зурсан бүтээлээ  тоолж байвал зүгээр санагдлаа.

-Нүүр буддаг хүмүүс будахад хэцүү төрхтэй  хүн байдаг гэж ярьдаг. Тэгвэл зурахад хэцүү төрхтэй хүн байна биз?

-Байлгүй яахав. Зураад байхад л төрх нь гарч ирэхгүй. Хэдэн арван удаа зурж төрхийн бүтээх ч тохиолдол бий. Хүний хөрөг зурах хэцүү. Харцын зурах л их чухал байдаг юм. Нүдийн өөр зурчихвал хүнээсээ тэс өөр болчихно. Дээд, доод, урд, хажуу талаас харагдах байдлын тухайн хүнтэй яг адилхан зурах ёстой. Тэгж л хүний хөрөг зураг бүтдэг. Монхор хамартай хүмүүсийг зурах л их эвтэйхэн байдаг юм.

-Таны бүтээлээс монгол ахуй, болон монгол хүүхдийн хөрөг зураг их таалагдлаа. Зурсан зураг бүртээ эх орныхоо өв соёл, түүхийг түлхүү харуулдаг уу?

-Эх орныхоо өв соёл, түүх, ёс заншил түлхүү илэрхийлсэн бүтээл туурвиж байна. Монгол хүүхдийн төрх, дотоод сэтгэлийн илрэлийг “Талын Монголын үрс” үзэсгэлэнгээс ирж үзэх боломжтой.

С.Ичинхорлоо