Говь-Алтай  аймгийн   Эрдэнэ сум дахь хилийн дугаар заставын хамт олонтой танилцах боломж олдов. Хаашаа л харна элс,  аараг толгодын дунд торойх застав руу хүрэх замд   “Ээ гэгээн минь, ийм газарт яаж аж төрдөг байна аа, уйдаж үхэх байх” гэх  уйварган бодол тархинд зурсхийснээ нуугаад яах билээ. Гэвч амьдрал дунд нь ороход бодол минь 180 хэм өөрчлөгдөж, өөрийгөө шүүмжлэхэд хүрсэн.  Эх  орны баруун хязгаарт орших  буйдхан  хилийн дугаар  застав,  торгон хилээ манаж байгаа  дайчин эрс, тэднийг  командалж буй залуухан цэргийн  дарга нар, заставын ажилтнууд,  гэр бүлийнхэн, үр хүүхдүүд  нэг л дотно. Ингээд заставын  захирагч Э.Лхагвасүрэн, гэргий Л.Насанжаргал нартай цөөн хором ярилцлаа.

-Ажиллаж амьдарч буй заставынхаа тухай танилцуулахаас яриагаа эхлэх үү?

– Э.Лхагвасүрэн: Манай дугаар салбар Говь-Алтай аймгийн Эрдэнэ, Цогт сумын нутаг дэвсгэрийг  хариуцан хамгаалдаг. Түүнчлэн 2018 онд Монгол Улсын ­­Ерөнхийлөгчийн зарлигаар “Цэргийн гавъяаны одон”-гоор шагнуулсан алдарт застав. Манайх 2018,2019 оны отрядын тэргүүний застав болж байлаа.  Отрядын төвөөс хамгийн хол буюу 400 км зайд алслагдсан ч ажиллаж, амьдрах нөхцөл бололцоо бүрэн шийдэгдсэн.

–  Та хоёр минь  хэзээ энэ сайхан нутагт ирэв, ажил амьдралын тухайд?

– Э.Лхагвасүрэн: Бид 2008 онд  оюутан байхдаа  анх танилцсан. ХЦДС-ийг  Цэргийн сэтгэлзүйч мэргэжлээр 2010 онд төгсөөд Баян-Өлгий аймагт томилогдоход  эхнэр маань эцэг, эх элгэн саднаасаа холдон намайг  дагасан. Бид хоёрын амьдрал   алс баруун хязгаараас эхэлсэн нь хэн хүнд тохиох тавилан биш. Бид өөрсдийгөө азтай улс хэмээн ярилцдаг.  Өмнөговийн Овоотын отряд руу 2015 онд томилогдон ажиллаж байгаад  2018 онд энэ  заставтаа захирагчаар нь  томилогдож ирсэн. Цэргийн хүн  тушаалаар л ажилладаг, хаашаа явах тушаал гарна, түүнийг биелүүлж, үүргээ гүйцэтгэх  ёстой.

 -Танайх  хэдэн хүүхэдтэй вэ, хүүхдүүд чинь хаана төрөв, сургуульд орсон уу?

– Л.Насанжаргал: Манайх хоёр хүүхэдтэй, том охин Амин-Эрдэнэ  Баян-Өлгийд,  бага хүү Ням-Эрдэнэ энд төрсөн. Том охин маань Өмнөговь аймгийн Гурвантэс суманд сургуульд сурч байна. Хэдийгээр алс хязгаарт байгаа ч харилцаа холбоо сайн хөгжсөн болохоор охинтойгоо байнга дүрстэй дуудлага хийдэг. Тийм  болохоор харьцангуй аав ээж, гэр орноо санах нь бага шүү.  Мөн сургуулийн амралт эхэлсэн үед гэрээсээ хичээл номоо давтах, сурах бүрэн боломжтой.

-Бид хилийн амьдралыг нэлээд хүндээр төсөөлж байж. Гэтэл нөхцөл байдлыг харахад төсөөлснөөс өөр байна. Гэрэл цахилгаан, харилцаа холбоо, ахуй хангамж гээд ярих зүйл зөндөө байгаа байх?

– Э.Лхагвасүрэн: Хил хамгаалах байгууллага  нийт бие бүрэлдэхүүнийхээ нийгмийн асуудлыг үе шаттайгаар маш сайн шийдсээр ирсэн.  Одоо аль ч хилийн застав, отряд интернэт орчин сайтай, 24 цагийн гэрэл цахилгаантай, хөргөгч хөлдөөгч ахуйн хэрэглээний бүх л цахилгаан хэрэгсэл асуудалгүй ажиллаж байна. Хамгийн гол хэрэглээ болсон интернэт орчны хувьд салбарын бие бүрэлдэхүүн утсаараа шууд  дүрстэй дуудлага, чат, мессенжер бүхий л боломжит хэлбэрээр харилцаа үүсгэн холбогддог.  Энэ мэтчилэн асуудлуудыг үе шаттайгаар шийдсээр ирсэн нь хилчин бидний хувьд цаг үеийн мэдээ, мэдээллээс хоцрохгүй зэрэгцэн алхаж чадаж байгаа. Монгол Улсын хилийн халдашгүй дархан байдлыг хамгаалаад, хилийн багана, хилээ тойрон   ард иргэдийнхээ амгалан тайван байдлыг хамгаалахын төлөө  явж байхад үнэхээр омогшмоор, бахархмаар санагддаг юм. Хэн бүхэнд ийм бодол төрөх нь мэдээж.  Хилчин дайчдыг үүргээ гүйцэтгэж байх хугацаанд  ар талын бүх асуудлыг эмэгтэйчүүд маань хариуцан ажилладаг. Тэд   суурин газрын  шарах шүүгээнд хийдэг бүх төрлийн  амттаныг гал дээр хийнэ шүү дээ. Буйдхан энэ газраа нэг эд эс, нэг гэр бүл болж, нэг нэгийгээ ойлгон гар нийлэн ажилладаг.

– Л.Насанжаргал: Миний хувьд  ажил амьдралынхаа гарааг   тогоочоор эхэлж улмаар  холбоочин болсон. Одоо ахлах холбоочин.  Анх Баян-Өлгийд  гал голомтоо асааж байхдаа  “Энд яаж амьдарна аа” гэж бодож байлаа. Харин одоо эсрэгээрээ хөл хөдөлгөөн, дуу шуугиантай газар очихоор хурдхан л застав руугаа буцъя гэнэ. Ажилдаа ч их хайртай болж.

-Хилчний амьдрал ямар байна.  Эцэг эхээ санах үе гарна биз?

– Л.Насанжаргал: Хилчний  амьдрал нэг үеэ бодвол сайхан болсон. Анх 2010 онд ирж  байхад  юун цахилгаан, юун интернэт.  Хэцүү байсан. Хөдөөгийн амьдрал мэдэхгүй жаахан охин энэ хүнийг/нөхрөө заав/ дагаад л хилчин болсон доо.  Гэхдээ сайхан хамт олон, элгэмсэг,халуун  дулаан уур амьсгалтай заставынхандаа  их амархан дасч нөхөрлөсөн.   Офицер, ахлагч нарын  хүнсний хангамжийг төр хариуцдаг. Алс хязгаарт алба хааж байна гэдэг утгаараа хүнсний хангамжийн хувьд сонголт ихтэй. Дэлгүүрт байгаа мэт. Жишээ нь цагаан будаа гэхэд 5-6 төрөл, гоймон ч мөн ялгаагүй.  Ер нь хилийн салбаруудын хүнсний агуулах багахан хэмжээний “Супермаркет”-тай адил. Өөрсдийн дуртай бүтээгдэхүүнээр хүнсний хангалтаа хийдэг. Мөн манай хил хамгаалах газраас гэр бүлийн тогтвортой байдлыг хангах үүднээс гэр бүлийн хүмүүсийг ажлын байраар  хангах асуудлыг ихэд анхаарч бодлогоор шийдвэрлэдэг.

-Захирагчийн хувьд  энэ салбарт тулгамдаж буй асуудал байна уу?

– Э.Лхагвасүрэн: Байхгүй, амьдрах орчин, боломж бололцоо, хангалт, эдэлж хэрэглэх хувцас, холбоо харилцаа  гээд дутуу зүйл алга, бүх зүйл энд  байна.

-Сүүлийн үед хугацаат  цэргийн албан хаагч болон анги нэгтгэлийн талаар янз бүрийн  яриа дуулддаг болсон.  Үүн дээр та юу хэлэх вэ?

– Э.Лхагвасүрэн: Заавал хэрэг гарах ёстой газар  биш шүү дээ. Ганц, нэг хүний ухамсаргүй үйлдлээс болж бүхэл бүтэн байгууллагын нэр хүнд унаж байна. Түүнээс торгон хил дээр алба хаах хүсэл, мөрөөдөлдөө хөтлөгдсөн олон арван аавын хүү эх  орныхоо дуудлагаар энд албаа хаадаг.  Тэдний эх орноо гэсэн  үзлийг улам бататгах нь бидний үүрэг.  Хугацаат цэргийн албан хаагчдад зориулсан сургалт шат шатандаа явагддаг. Үүний үр дүнд тэд төлөвшдөг.  Монгол Улсын хил тайван байна, эр цэргүүд минь эх орон ард түмнийхээ өмнө хүлээсэн үүргээ нэр төртэйгөөр биелүүлж байна.

-Өөрийнхөө  мэргэжлийн онцлогийг яривал?

– Л.Насанжаргал: Монгол Улсын хил, хилийн манааг холбоо харилцаагүйгээр төсөөлж үл болно. Магадгүй хамгийн  онцгой  чухал ач холбогдолтой нэгж нь байж мэднэ.  Бүх л мэдээ, мэдээлэл холбоогоор дамждаг

-Цэргийн гэргий байх,  цэргийн албан хаагч болох хоёрт ялгаа бий биз?

– Л.Насанжаргал:   Сонсогч хүүтэй танилцаж, үерхэж эхэлсэн тэр л үеэс цэргийн хүн болохыг мөрөөдсөн дөө.  Харин мөрөөдлөө биелүүлж, цэргийн дүрэмт хувцсаар гангардаг болоод жил болж байна. Байн байн хувцас руугаа хармаар санагдаад байдаг юм билээ, эхэндээ. Огшиж омогшино, түүнтэй зэрэгцээд үүрэг хариуцлага их нэмэгддэг гэдгийг сайн ойлгосон доо.

-Залуу  гэр бүлийн маргаашийн  зорилго  тань сонин байна?

– Э.Лхагвасүрэн: Монгол Улсынхаа хилийн халдашгүй дархан байдлыг хамгаалах үйлсэд нэлээдгүй хугацааг зориулсан.  Цаашид мэргэжлийн ур чадвараа улам ахиулж, сурч боловсрох хэрэгтэй байна. Энэ л бидний  зорилго.