Өнгө, будаг сүлэлдэн орших хүмүүний орчлонд өөрт тулгарсан өвчин шаналалтайгаа 25 жил тэмцэж яваа эгэл жирийн бүсгүйтэй уулзахаар гэрийнх нь зүг алхаж явна… Хаа нэгтэйгээс боргох нохойн дуу, шиврэн орох борооны чимээнээс өөр аниргүй гудамжаар алхсаар л… Уулзалтын маань эзэн Г.Бадамцэцэг бүсгүй тэртээ 25 жилийн өмнөх тэр үеэ эргэн дурсахдаа одоо ч сэтгэл нь шархирдаг. Учир юу гэвээс, залуу насаараа гоёж гоодон, хүсэл мөрөөдлөөрөө жигүүрлэсэн 17-хон настай охин ажлаар Дархан хотыг зорьсноос хойш хэдхэн цагийн дараагаас хөл дээрээ дахин босоогүй юм. Түүний дайгдсан автомашин шаварт сууж, хүмүүс шавраас гаргах гэж эрвийх дэрвэхээр зүтгэж байх үед жолооч архи уучихсан байжээ. “Согтуу машин барьж болохгүй” гэж Г.Бадамцэцэг олон удаа учирлаж хэлсэн ч согтуу жолооч үгийг нь тоосонгүй. Уусан архиндаа согтуурхсан жолооч машинаа асааж, энхэл донхил ихтэй замаар хурдтай давхих үед ЗИЛ-130 машин онхолджээ. “Гай газар доороос” гэгчээр чиргүүл дээрээс замын ховил руу шидэгдсэн тэрбээр автомашинд хавчуулагдсан байна.
17-хон настай охины ам, хамраас цус олгойдон гоожино. Хүмүүс түүнийг аврах гэж аль байдгаараа хичээсний эцэс 45 минутын дараа түүнийг гарган авч, эмнэлгийн тусламж үзүүлсэн байна. 1994 онд нийтийн тээвэр төдийлөн хөгжөөгүй. Хот хооронд явдаг тээврийн хэрэгсэл ховорхон. Тиймдээ ч ЗИЛ-130 машин тээвэрт явдаг байсан үе. Тэр үеэс тэргэнцэр дээр суух болж, өдөр бүр зовиурлах өвчинөө ялан дийлэх гэж өөртэйгөө тэмцэлдсээр өнөөг хүрчээ.
Хуанли хийж, бусдаас дутахгүй амьдарсаар л явна
Г.Бадамцэцэг бүсгүйн гэрийн үүдээр ороход хуанлийнхаа эх хувийг бэлтгэж буй бололтой фотошоп программаар зургийн өнгө үзэмжийг өөрчлөн завгүй ажиллаж байв. Гэрийнхээ баруун хэсгийг ажлын өрөө болгон тохижуулжээ. Компьтер, принтер, таслагч, цоологч машин, леминатар, нэрийн хуудасны болон цаас зүсэгч зэрэг төөхөрөмжийг эмх цэгцтэй гэгч нь эгнүүлэн тавьсан харагдана. “Өнгөрсөн шөнө унтаж чадсангүй ээ. Хэдэн ширхэг хуанлийн захиалга авсан. Хийж дуусгах гээд шөнөжин суулаа” хэмээн инээмсэглэх түүнээс эрч хүч мэдрэгдэнэ. Тэрбээр энэ төрлийн ажил хийгээд хоёр жил болж буй.
Эрүүл саруул биетэй хэр нь ээ ажил хийдэггүй. Бусдаар тэжээлгэж, тэтгүүлдэг, бэлэнчлэх сэтгэлгээтэй хүмүүс бишгүй бий. Тэгвэл тэднээс Г.Бадамцэцэг тэс өөр бодолтой. Хүний гар харж суух бодол түүнд байхгүй. Хийж бүтээж, хүсэл эрмэлзэл, нийгэмд эерэг хандлага түгээн дэлгэрүүлэх туйлын хүсэлтэй. Компьютер ховорхон үе буюу 1999 оноос л оюутнуудын бие даалтыг нэг хуудсыг нь 250 төгрөгөөр шивж өгдөг байжээ. “Тухайн үед ээж маань надад компьютер авч өгсөн. Тэгээд л “Бие даалт, дипломын ажил шивнэ” гэж зар бичсэн. Зараа ах, дүү нараа гуйж, зарлалын самбар, шонгийн модон дээр наалгадаг байлаа. Компьтер ховор байсан болоод ч тэр үү, манай хашааны үүдэнд оюутнууд дараалаад зогсчихно. Өдөрт 5000-6000 мянган төгрөг олдог байсан. Намайг гэсэн сайхан сэтгэлтэй хүмүүс олон байдаг. Тэдний нэг болох хуурай эгч маань над руу нэг өдөр залгаад хуанли хийх санал тавьсан. “Фотошоп программ ашиглаж чадах уу. Хэрвээ чадна гэвэл эгч нь чамд принтер бэлэглэе” гэсэн. Ингэж л хуаличин бүсгүй болсон доо ” гэв.
Принтер, хор, боодол цаас, календарын нугастай хамт авчирч өгсөн эгчийнхээ итгэлийг алдахгүй тулд түүнд сайн хийх сонголт үлдсэн гэдэг. Түүнд хуанлиг хэрхэн хийх талаар хэн ч зааж өгөөгүй. Сарын турш фотошоп программыг уйгагүй судалсны хүчинд өнөөдөр захиалагчийнхаа сэтгэлд хүрсэн хуанлиг хийж суржээ.
“Аливаа ажлыг хийх тусам улам сайжирч, суралцдаг. Хүний сэтгэлд хүртэл хийгээд өгчих юмсан гэж хэрэндээ хичээдэг. Одоо 13 хуудастай хуанлиг хоёр цагийн хугацаанд хийдэг” гэв. Гар аргаар хийдэг хэрнээ үнийн хувьд тун боломжийн. Том, жижгээсээ хамаарч 15-25 мянган төгрөгийн үнэтэй. Захиалга өгөхийг хүсвэл түүний цахим хуудсаар холбогдож, өөрсдийн зургийг илгээдэг байна. “Огт захиалга орж ирэхгүй өдөр бүү хэл, сар ч байдаг. Анх хийж эхлэхдээ ойр дотныхоо хүмүүсээс л захиалга авдаг байлаа. Нэг захиалга өгсөн хүн дахиад заавал хийлгэдэг юм. Үйлчлүүлэгч нартайгаа эргэх холбоотой ажилладаг” гэлээ. Хуанли хийхэд хэрэгтэй бүхий л тоног төхөөрөмжийг лизингээр авч, сар бүр 400 гаруй мянган төгрөгийн зээл төлдөг байна. “Ажлын байртай болчихвол өөртэйгөө адилхан хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийг ажиллуулж, цалинжуулах юмсан” гэж мөрөөддөг гэлээ.
Дуулах хүслээ охиогүй бүсгүй
Урлагийн гэр бүлд өссөн Г.Бадамцэцэг СУИС-д жүжигчний мэргэжлээр элсэн орсон. Гэвч хүсэл мөрөөдлийнхөө эхлэлийг тавиад удаагүй байхдаа осолд орж, үргэлжлүүлэн суралцаж чадаагүй байна. Бага байхын л авьяаслаг, урлагт дуртай байсан болоод ч тэр үү, нэлээд хэдэн дуу дуулж, уран бүтээлийн сантай болжээ. 2000 оноос эхлэн уран бүтээлээ туурвисан түүний анхны дуу “Би очино”. Түүний дараа нэлээд олон уран бүтээлийг хийж, 2002 онд МУГЖ Бат-Эрдэнэтэй хамтарч “Хавар хайр дагуулж ирнэ” дуугаа амилуулж, клип хийлгэсэн байна. “Хүн дуртай ажлаа хийхэд сэтгэл санаа ч сайхан болдог. Уран бүтээл хийж, дуу дуулах дуртай. 2006-2008 оны хооронд 21 аймаг, сумаар өөрийн тайлан тоглолтыг хийсэн. Хоёр жилийн хугацаанд үргэлжилсэн. Өвлийн хүйтэнд хүндрэл бэрхшээл их учир дулааны улиралд тоглолтоо хийдэг байлаа. 2011 онд МУСТА цолыг хүртсэн. 2014 онд ээжийнхээ төрсөн нутагт “Бурхан заяатай ээж” тоглолт хийгээд түүнээс хойш уран бүтээл хийж амжаагүй явна. Биеийн байдлаас их зүйл шалтгаалдаг” хэмээн инээмсэглэн хэлэх аж.
“Уучлал хариуцлага” лекцийг сурагчдад уншдаг
Тэрбээр “хөгжлийн бэрхшээлтэй” гээд гуньж гутарч суусангүй. Харин өвдөлтөө огоорон хийх боломжтой бүхнийг хийхийг хүсдэг аж. Хариуцлагагүй, ухамсаргүй жолоочоос болж насан туршдаа “хөгжлийн бэрхшээлтэй” гэх нэрийг зүүж амьдарсан болохоор хүмүүсийг аливаа зүйлд хариуцлагатай хандаасай гэж боддог байна. Тиймдээ ч “Уучлал, хариуцлага” лекцийг ерөнхий боловсролын сургуулийн сурагчдад үнэ төлбөргүй уншдаг байна. Уг нь 21 аймгийн 336 сумын сургуулийн сурагчдад лекцээ уншихыг төлөвлөсөн ч санхүүгийн байдлаас шалтгаалж эхлээгүй байгаа гэнэ. “Лекцээ хүүхэд залуучуудад хүргэхийг хүсэж байна. Үнэ төлбөргүй болохоор замын зардлаас эхлээд санхүүгийн асуудал тулгарах юм. “Энэ ажлыг минь дэмжээч” гээд бусдаас дэмжлэг хүссэн. Лекцээ олон хүнд хүргэж чадвал амьд явж байгаагийн минь хэрэг бүтнэ. “Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүнийг нийгэмшүүлнэ гээд ярих юм. Бид нийгэм дунд амьдарч байгаа. Харин хөгжлийн бэрхшээлтэй хүмүүсийг нийгэмд хэрэгтэй гэдгийг л ойлгуулж өгөх хэрэгтэй. Би өөрийгөө нийгэмд хэрэгтэй гэдгээ мэдэрвэл сэтгэл хангалуун амьдарч чадна” гэв. Нэг сургуульд лекц уншихад 200-400 хүүхэд суудаг гэнэ. Түүний лекцийг хүүхдүүд шимтэн сонсч, их зүйлийг ойлгож авдаг байна. Учир нь өөрөө бодит жишээ нь болохоор хүүхдүүдийн сэтгэхүйд илүү нөлөөлдөг аж.
Нэг секүнтын хариуцлагагүй байдлаас насан туршийн шаналал
Тэргэнцэр дээр 25 жилийг туулахдаа түүнд тэсгэл алдах үе бишгүйдээ байжээ. “Үхчих минь яав даа” гэсэн бодол төрдөг байлаа гэж хоолой зангируулан хэлэх түүний өмнөөс тэр жолоочид гомдох шиг. Гэхдээ “Хүн зовлон даадаг. Зөв амьдрах гэж хичээж явна” гэж үргэлжлүүлэх хэлж буйгаас хатуу хорвоог дуугаараа зөөллөж, хүмүүн заяанд заларсных хүүхэд багачуудад хариуцлагатай амьдрахыг өөрөөрөө жишээ татаж, үгсээрээ ухааруулахыг зорьж яваа. Хэрвээ тэр жолооч архи уугаагүй бол өнөөдөр тэрбээр үрийн зулай үнэрлэж, ээж хэмээх эрхэм алдрыг хүртэх байлаа. “Эмэгтэй хүн болж төрсний утга учрыг мэдэрч чадахгүй амьдарч байгаадаа сэтгэл эмтэрч явдаг. Өвчин зовлонтойгоо эвлэрээд суудаг хүн гэж байхгүй. Даван туулах арга зам, гарц гаргалгааг хайдаг. Бэлхүүснээс доошоо ямар ч мэдээ байхгүй. Өөрөө бие засаж ч чадахгүй. Алхаж чадахгүй юмаа гэхэд өтгөн, шингэнээ механизмаар биш өөрөөрөө гаргачих юмсан гэж боддог болсон. Анх бол мэдээж хөл дээрээ босоод алхах юмсан гэж хүсдэг байсан. Эхний гурван жил тасралтгүй дасгал хийсэн. Хажуудаа гудас тавиулж байгаад дасгал хийгээд, мөлхөөд л. Гэтэл ямар ч өөрчлөлт гараагүй” гэлээ.
Нэг секүнтын алдаа хариуцлагагүй байдал хүнийг насан туршид зовоож, тамладгийн бодит жишээ бол энэ. Амьжиргаагаа залгуулахын тулд хуанли хийж байгаа ч түүнд бэрхшээлтэй зүйл олон тохиолдоно. Тэр бүгдийг даван туулахаас өөр сонголт үгүй. Түүний ээж, дүү нар 25 жилийн турш асарч байгаа. Хөгжлийн бэрхшээлтэй хүн өдөр тутмын нийгмийн амьдралд оролцоход хүндрэлтэй болдог.
Түүний хагалгаанд 12 сая төгрөг шаардлагатай
Хүн бүхэнд өөрийн гэсэн орон зай байх ёстой. Тиймдээ ч Г.Бадамцэцэг таван жилийн өмнө гэр барьж, ээжийнхээ хашаанд өрх тусгаарласан байна. 2.5 сая төгрөгийн үнэтэй гэрийг таньдаг хүнээсээ зээлээр авсан гэнэ. Гадаадаас хуанли хийлгэх захиалга авч, орлогоор гэртээ иж бүрэн тавилга авчээ. Айлд байх ёстой бүхий л эд хогшил тэднийд бий. Тэр бүгдийг өөрөө бүтээсэн гэхээр түүнээр бахархахгүй байхын аргагүй. Эрүүл саруул хэрнээ хүний дайтай амьдарч чадахгүй олон хүн бий. Гэтэл явж чадахгүй. Үргэлж эмчийн хяналтад байж, өдөр бүр эм тариа хэрэглэдэг түүнд бусдаас сайхан амьдрах хүсэл дүүрэн бий. “Осолд орсны дараа 1.8 жил эмнэлэгт хэвтсэн. Үхэл, амьдралын заагт байсан хэцүүхэн үед ээж минь үрийнхээ төлөө зүтгэсээр байгаад аварч үлдсэн дээ. Гэмтлийн хор хөнөөл хожим нь илэрдэг гэсэн. Үнэн юм билээ. Надад одоо өвдөхгүй эрхтэн гэж алга. Зүгээр юм ярьж сууж байгаад ухаан алдах үе бий. Машинаас шидэгдэхдээ нүд болон түнхэндээ давхар гэмтэл авсан. 2014 онд баруун нүд маань хараагүй болж, Хятад улсад нүдний мэдрэлийн судас чөлөөлөх хагалгаанд орж хараа орсон” гэв.
Одоогоор түүний түнхний гэмтэл нь сэдэрч удаан суухад л хайлсан дунд чөмөгний толгойн хэсэг мах руугаа хатгаж, өрөвсүүлж, өвдөлт ихээр өгдөг байна. Тиймээс түнхний үе суулгах хагалгааг яаралтай хийлгэх шаардлагатай байгаа аж. Хуанли хийж багахан хэмжээний орлого олохоос гадна улсаас халамж авдаг байна. Монголчууд задарснаа өмөөрдөг төртэй ч, ядарснаа өмөөрдөг ард түмэн билээ. Өдөр бүр өөрийг нь зовоож, өвчинд идэгдэж байгаа түүнд хагалгааны зардал болох 12 сая төгрөг шаардлагатай байгаа аж. Өвчинтэйгөө өнөөг хүртэл тэмцэлдэж, тэрсэлдэж яваа түүнд туслахаар сайхан сэтгэлтэй бүсгүйчүүд хандивын аяныг эхлүүлээд байгаа аж. Буян буцаж ирэхдээ шивэрдэггүй аадар мэт асгардаг гэдэг. Та ч гэсэн түүнд туслаарай.
Хэрвээ туслахыг хүсвэл: 99162624 утсаар холбогдох боломжтой. Мөн сэтгэлийнхээ хандивыг Хаан банк: 5007778385, Төрийн банк: 104400036819 голомт банк: 1605125369 Г.Бадамцэцэг
С.Ичинхорлоо
