Шинэ сэргэлтийн бодлогын зургаан ерөнхий чиглэлийн нэг болох Төрийн бүтээмжийн сэргэлтийн асуудлаар МЭЗЧ-ны урьдчилсан хэлэлцүүлэг боллоо. Хэлэлцүүлэг үндсэн дөрвөн хэсгээс бүрдэж байгаа бөгөөд Хууль зүй, дотоод хэргийн яам, Цахим хөгжил, Харилцаа холбооны яам, Сангийн яам хамтран зохион байгуулсан. Төрийн бүтээмжийн сэргэлтийн бодлогын хүрээнд төрөөс үзүүлэх үйлчилгээг цахимжуулж, төрийн хүнд суртлыг бууруулах, төрийн бүтэц, зохион байгуулалтад цогц шинжилгээ хийж, үнэлэлт, дүгнэлт өгч, оновчтой бүтцийг тогтоон, төрийн зарим чиг үүргийг хувийн хэвшил, мэргэжлийн холбоодод шилжүүлэх мөн төрийн хяналт, шалгалтын давхардсан тогтолцоог цэгцэлж, төлөвлөгөөт шалгалтыг түр хугацаанд зогсоох, төрийн байгууллагаас шаарддаг тусгай зөвшөөрөл, техникийн нөхцөлийн тоог бууруулах зэрэг асуудлууд яригдсан юм. Түүнчлэн төрийн өмчит аж ахуйн нэгжүүдийн үр ашиг, засаглалыг сайжруулж, илүү тод нээлттэй болгох, авилга, албан тушаалын гэмт хэрэгт оногдуулах шийтгэлийг чангатгах зэрэг ажлыг зохион байгуулахаар төлөвлөж байна.

Эдгээр асуудлын хүрээнд доорх дөрвөн салбар хэлэлцүүлэг боллоо. Төрийн өмчит компанийн засаглал ил тод байдал, Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрөл ба хөрөнгө оруулалтын эрх зүйн орчны шинэчлэл, Төрийн бүтээмж ба цахим шилжилт, Төр, хувийн хэвшлийн түншлэл.

Төрийн өмчит аж ахуйн нэгжүүдийн үр ашиг, засаглалыг сайжруулах зорилгоор “Төрийн болон орон нутгийн өмчит компанийн тухай хууль”-ийн талаар эхний хэлэлцүүлэг нь. Улсын хэмжээнд нийт 467 төрийн өмчит аж ахуй нэгж үйл ажиллагаа явуулж байгаа ч ашигт ажиллагаа нь ердөө 5.9 хувьтай, нийт хөрөнгийн өгөөж нь 1.3 хувьтай гэсэн үнэлгээтэй байна. Энэ байдлыг сайжруулахын тулд компанийн удирдлагын багийг хараат бусаар сонгож, үйл ажиллагааны тайлангийн ил тод байлгах механизмыг бий болгох замаар шинэчилнэ гэж үзэв.

Хоёр дахь хэлэлцүүлэг “Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрөл ба хөрөнгө оруулалтын эрх зүйн орчны шинэчлэл” сэдвийн хүрээнд явагдсан. Тусгай зөвшөөрлийн шинэ хуулиар дамжуулан илүү бүтээмжтэй, хөрөнгө оруулалтын таатай орчныг бүрдүүлэхээр эрэлхийлж байна. Тухайлбал, тусгай зөвшөөрөл олголтын хугацааг 5-10 хоног болгон багасгах, зөвшөөрлийн хугацааг нь сунгаж цахимаар, нэг цэгийн үйлчилгээгээр олгох шийдэл яригдаж байгаа. Мөн гадаадын шууд хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлэхийн тулд татварын болон татварын бус дэмжлэг олгох асуудлыг хөндсөн юм.

Гурав дахь хэлэлцүүлгийг Цахим хөгжил, харилцаа холбооны яамнаас “Төрийн бүтээмж ба цахим шилжилт” сэдвийн хүрээнд явуулсан. Өнөөдрийн байдлаар төрийн үйлчилгээний нэгдсэн систем болох И-Монголиа.мн-аар дамжуулан 650 төрийн үйлчилгээг авч байна. И-Монголиа.мн систем сүүлийн нэг жилд хоёр сая гаруй хэрэглэгчтэй болсон. Шинэ сэргэлтийн бодлогын хүрээнд ЦХХХЯ бодлого, зохицуулалт хийх, төрийн үйлчилгээнүүдийг уялдуулж холбох, төрийн зарим чиг үүргийг хувийн хэвшил, мэргэжлийн холбоодод шилжүүлэх, давхардсан хөрөнгө оруулалтуудыг хийлгэхгүй байх зорилгоор ажиллана.

Харин дөрөв дэх хэлэлцүүлэг “Төр, хувийн хэвшлийн түншлэл” сэдвийн хүрээнд боллоо. Төр хувийн хэвшлийн тухай хуулийн төслийг 2022 оны хаврын чуулганаар хэлэлцэх гэж байгаа бөгөөд уг хуулиар дамжуулан засгийн газраас хэрэгжүүлэх хөгжлийн төсөл хөтөлбөрүүдийн 90 хувьд нь хувийн хэвшил, хөрөнгө оруулагчтай нартай хамтран ажиллах шийдлийг санал болгох юм. Үүнийг дэмжсэнээр хувийн хэвшлийн оролцоо, хөрөнгө оруулалтыг нэмэгдүүлж, гадаад хөрөнгө оруулалт татах суурь болж олон улсын технологи, туршлага, чадавхыг нутагшуулна гэж үзэж байна. Энэ талаар төрийн болон хувийн хэвшлийнхэн өөрсдийн байр сууриа илэрхийлэн хэлэлцсэн билээ.

Энэ үеэр Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Х.Нямбаатар Цахим хөгжлийн багц хууль тавдугаар сарын 1-нээс хэрэгжихтэй холбогдуулан дараах мэдээллийг өглөө. Тодруулбал, Нийтийн мэдээллийн тухай хууль, Хувь хүний мэдээллийг хамгаалах тухай хууль, Цахим гарын үсгийн хууль, Кибер аюулгүй байдлын тухай хууль, Виртуал хөрөнгийн үйлчилгээ үзүүлэгчийн тухай хууль багцаараа хэрэгжих юм. Төрийн байгууллагууд албан бичиг солилцдог уламжлалыг халж байна гэв.

Ингээд хэлэлцүүлэгт оролцогчдын сэтгэгдлийг хүргэе

Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Х.Нямбаатар: Төрийн мэдээллийг ил тод болгож, албан бичгийн тогтолцоог хална

Цахим хөгжлийн багц хуулийг хэрэгжүүлэхэд төрийн байгууллага бүр бэлтгэл ажлаа хангах ёстой. Нийтийн мэдээллийн тухай хуулиар бид төрийн албаны албан хэргийн хөтлөлтөд өөрчлөлт гарна. Төрийн байгууллагууд хоорондоо албан бичиг солилцдог уламжлал халагдаж байна гэсэн үг. “Хур” системийг ашиглан нийтийн мэдээллийг хуваалцаж төрийн том датаг албан байгууллагууд хоорондоо солилцоно. Төр иргэн аж ахуйн нэгж байгууллагынхаа өмнө үүрэг хүлээж байгаа. Төрийн мэдээллийг нийтэд ил тод болгоно. Жишээ нь, төрийн өмчит компаниудын ашиг алдагдлын тайлан, төлөөлөн удирдах зөвлөлийн гишүүдийн нэрс, гишүүдийн цалин, ашигт малтмалын газрын лиценз ашиглах эрхийн гэрчилгээтэй холбоотой бүх мэдээллийг төр ил болгох үүрэг хүлээж байна.

Нэг үгээр хэлбэл, Нийтийн мэдээллийн тухай хуулиар төрд байгаа мэдээллийг ил тод болгох үүргийг төр хүлээж байна. Мөн төр зөвшөөрлийн тоогоо бууруулна. Блокчэйн технологид суурилсан технологийг барилгын салбарт хэрэгжүүлэхэд энэ салбарын компаниудад ихээхэн ашигтай байна. Харин гарын үсэг зурдаг албан тушаалтнуудад энэ өөрчлөлт халтай. Авлига буурна гэж найдаж байна. Энэ долоо хоногт Эрүүгийн хуулийн нэмэлт өөрчлөлтийг хэлэлцэнэ. Хөрөнгө оруулгын мэдүүлэг бөглөдөг албан тушаалтнууд татварын тайлан мөн бөглөдөг болгоно.

Энэ үеэр цахим шилжилттэй холбогдуулан И-Монголиа.мн цахим хуудсаар 2.1 сая ширхэг лавлагааг иргэн, хуулийн этгээдэд өгснийг мэдээлэв. Ингэснээр 30 тэрбум төгрөг хэмнэсэн байна. Цаашид төрийн үйлчилгээг цахим руу богино хугацаанд шилжүүлэхийн хэрээр төрийн бүтээмж өснө гэж салбарын сайд үзэв. Гэхдээ дөрвөн төрлийн үйлчилгээг цахимаар өгөх боломжгүй. Тухайлбал, Гэрлэлтийн байдал, Хурууны хээ бүртгэх, Хилийн хориг тавиулсан иргэний үйлчилгээ зэргийг биечлэн авна.

Мөн “Төрийн бүтээмжийн сэргэлт”-ийн хүрээнд хяналтын байгууллагуудын уялдаа холбоог сайжруулна гэдгийг салбарын сайд мэдээлсэн. Ингэхдээ захиргааны буюу мэргэжлийн хяналт заавал байх ёстой гэж үзэж байгаа юм. Учир нь, хяналт шалгалтыг хална гэж хэт туйлшрах нь хүнсний аюулгүй байдал, хүний амь настай холбоотой  олон хүчин зүйлс араасаа дагуулах эрсдэлтэй гэдгийг онцлов.

ХЗДХЯ-ны Төрийн нарийн бичгийн дарга П.Сайнзориг: Төрийн өмчит компанийн засаглал, ил тод байдал хангалтгүй байна

“Монголын эдийн засгийн чуулган-2022” форумыг угтаж өнөөдөр “Төрийн бүтээмжийн сэргэлт” урьдчилсан хэлэлцүүлгийн хүрээнд төрийн өмчит компанийн засаглал ил тод байдлын тухай асуудлыг хөндөж ярих гэж байна. Төрийн өмчит компанийн цаана төрийн өмчийн асуудал байгаа. Сүүлийн жилүүдэд төрийн өмчит компанийн засаглал, ил тод байдал хангалтгүй байна. Үүнийг дагасан хариуцлагын асуудал яригддаггүй. Энэ тухай олон нийт, олон улсын байгууллага ч шүүмжлэл өрнүүлсээр байгаа. Ийм олон зүйл хөндөгдөж байгаа учраас өнөөдрийн сэдвийг чухалчилж төрийн бүтээмжийн сэргэлтийн хүрээнд анхны салбар хуралдааныг нэг болгож хэлэлцүүлж байна гэлээ.

Тэрбээр хэлэлцүүлэгт оролцож буй УИХ-ын гишүүн Б.Энхбаяраас төрийн өмчит компаниудын өнөөдрийн нөхцөл байдлыг хэрхэн харж байна. Цаашид төрийн өмчит компанийн эрх зүйн шинэчлэлийг хийхдээ ямар асуудлыг нэн тэргүүний зарчим үзэл санаа болгох ёстой вэ гэх асуултад байр суурь сонсов.

УИХ-ын гишүүн Б.Энхбаяр: Төртэй хамтарсан хувийн хэвшил тогтох боломжтой болсон

Одоогоос долоон жилийн өмнө Монголын үндэсний худалдаа аж үйлдвэрийн танхимд төрийн өмчит компанийн засаглалын асуудлаар томоохон хэлэлцүүлэг өрнөж байв. Тус танхим санаачлагчаар нь ажиллаж, төр оролцож байсан. Долоон жилийн дараа энэ сэдвийг санаачлагч нь төр байна. Х.Нямбаатар сайд танилцуулга хэлэхдээ төрийн өмчит 160 гаруй компани байгааг дурдлаа. Орон нутгийн өмчит компани хэчнээн байгаа нь мэдэгдэхгүй. Хяналтаас гарсан. Бид 30 жилийн өмнө чөлөөт эдийн засаг, хүний эрх ярьж Үндсэн хууль баталсан. Энэ хугацаанд Монголын дотоодын нийт бүтээгдэхүүнд бизнесийн салбарт үйлдвэрлэл бүтээж байгаа, баялаг бүтээж байгаа гэх үү мөнгөн дүнгээр нь авч үзвэл төр 90 хувь болчхоод байна. Зөвхөн “Эрдэнэт”, “Эрдэнэс Тавантолгой”, “Оюутолгой” гэсэн төрийн өмчит гурван компанийн эдийн засагт эзэлж буй жинг авч үзвэл 90 хувь. Хэрэг дээрээ Монгол Улс эдийн засгийн салбарынхаа хувьд социалист болсон. Өнгөрсөн 30 жил чөлөөт эдийн засаг ярьсан атал одоо социалист улс болсон. Ялангуяа цар тахлын хүндхэн хоёр жилийн хугацаанд илүү тод мэдрэгдсэн. Хувийн хэвшлийнхэн цаашид хөгжих боломжгүй болсон. Харин төртэй хамтарсан хувийн хэвшил тогтох боломжтой эдийн засагтай улс болсныг өөрсдийн биеэр харлаа. Цаашид хуулийн шинэчлэл, цогц реформ хийх ёстой. Үүнд Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ өөрөө манлайлж байна. УИХ, Засгийн газар уг реформд хүчтэй явна. Төр хүчтэй байна. Гэхдээ дарга хүчгүй байна. Төрд байгаа даргын шийдвэр гаргах оролцоог хязгаарлах тухай ярьж байна. Төрд байгаа хувьцаат компаниудыг нээлттэй, авлигагүй цогц реформ хийнэ гэж харж байна.

МҮХАҮТ-ын дарга Т.Дүүрэн: Төрийн зарим чиг үүргийг төрийн бус байгууллагад шилжүүлэх нь бүтээмжийг нэмэгдүүлнэ

“Төрийн бүтээмжийн сэргэлт” урьдчилсан Тус хэлэлцүүлгийн хоёр дахь сэдэв “Аж ахуйн үйл ажиллагааны тусгай зөвшөөрөл ба хөрөнгө оруулалтын эрх зүйн орчны шинэтгэл” байсан бөгөөд Т.Дүүрэн панелистаар оролцож, байр сууриа илэрхийллээ. Тэрбээр МҮХАҮТ 2004 оноос хойш хоёр жил тутамд Хүнд суртлын индексийн судалгааг явуулж, төрийн байгууллагуудын хүнд суртлыг тэдгээрээс үйлчилгээ авдаг бизнес эрхлэгчдээр үнэлүүлж, гарсан үр дүнд шинжилгээ, харьцуулалт хийх, төрийн байгууллагуудын хүнд суртлыг багасгах чиглэлээр бодлогын болон арга хэмжээний санал зөвлөмжийг танилцуулж ирсэн гэдгийг онцлоод хамгийн сүүлийн судалгааг 2021 оны 11, 12 дугаар сард явуулж, Танхимын гишүүн 751 аж ахуйн нэгжийг хамрууллаа. Хүнд суртлын индексийн Ерөнхий дүн таван онооноос 2.42 гарсан нь цар тахлын дараах Шинэ сэргэлтийн талаар ярьж буй энэ үеийн индекс цар тахлын өмнөх үеэс буюу өмнөх судалгааны дүнгээс 0.1 пунктээр буурсан талаар танилцуулав. Тус судалгаанд оролцсон бизнес эрхлэгчдийн 90 гаруй хувь нь төрийн үйлчилгээ авахдаа дунджаар зургаан бичиг баримт бүрдүүлж, гурван төрийн албан хаагчтай харьцаж, 13 хоног зарцуулж байгааг тодорхойлжээ. Ингэхдээ 360 мянган төгрөгийн албан зардал гаргасан гэжээ. Түүнчлэн, Зөвшөөрлийн үйлчилгээ авах үйл явцын үнэлгээ нь төрийн үйлчилгээний дундаж үнэлгээнээс бүх үзүүлэлтүүдээр бага үнэлгээтэй байна. Мөн төрийн зарим чиг үүргийг төрийн бус байгууллагад шилжүүлэх нь Төрийн бүтээмжийг нэмэгдүүлэх нэг гол хүчин зүйл бөгөөд эдийн засгийн салбаруудаар дагнасан Танхимууд байгуулагдах ХАҮТ-ын хуулийн шинэчлэлийг Шинэ сэргэлтийн бодлогын хүрээнд нэн шуурхай хэлэлцэхээр болсон гэв.

ХЗДХ-ийн дэд сайд Б.Солонго: Бид бизнес эрхлэгчдэд таатай, орчин нөхцөлийг бүрдүүлэхийг зорьж байна

Хэлэлцүүлгийн явцад яригдсан Монгол улсад аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлэхэд шаардлагатай байгаа тусгай зөвшөөрлийн 900 гаруй гэж яригдаж байна. Тэгэхээр бид хуульд заасан тусгай зөвшөөрлөөс нэмэлт тусгай зөвшөөрөл шаарддаг асуудаг байдаг. Улсын их хурлын хаврын чуулганаар зөвшөөрлийн тухай хуулийг хэлэлцэж батлахад ихээхэн хүлээлттэй байгаа. Зөвшөөрлийн тухай хуулийн ажлын хэсгийг Г.Ханхуяг гишүүн ахалж байгаа тиймдээ ч энэ хэлэлцүүлэгт оролцож мэдээлэл өгсөн. Ер нь ойрын үед энэ хаврын чуулган дуусахаас өмнө хэлэлцэж батлуулах зорилготойгоор ажиллаж байгаа гэдгээ ч мөн хэллээ. Ажлын хэсэг маань олон сар ажилласан аль болох зөвшөөрлийн тоог бууруулах зөвшөөрлийн энгийн, тусгай гэж хоёр үндсэн ангилалтай болох дээр нь тусгай зөвшөөрөл олгох бол дор хаяж таван жилээс доошгүй хугацаагаар олгодог болох гэсэн томоохон зарчмын өөрчлөлтүүдийг талаар мэдээлэл өглөө. Үүнийг дагаад томоохон шүүмжлэл яалт ч үгүй тусгай зөвшөөрлийг их богинохон хугацаанд өгдөг юм. Энэ нь эргээгээд тусгай зөвшөөрлөө сунгуулахад ААН-үүдэд чирэгдэл болдог. Тиймээс энэ шинэ хуулийн төсөлд сунгах процессыг илүү хялбарчлах, таван жилээс дээш тусгай зөвшөөрөл олгодог болох нь бизнес эрхлэгч аж ахуйн нэгжүүдэд томоохон дэмжлэг болох байх гэж харж байна. Төрийн хяналт шалгалтыг талаар хэлэхэд энэ нь бидний зүгээс иргэддээ үзүүлж байгаа үйлчилгээ юм. Иргэдийнхээ эрүүл мэнд, аюулгүй байдлыг хангаж тодорхой хяналт шалгалтыг зайлшгүй хийх шаардлагатай байдаг. Нөгөө талаасаа энэ хяналт шалгалт нь төрийн хүнд суртлын нэг хэлбэр болж иргэдийн шүүмжлэлд өртөөд байгаад анхаарлаа хандуулж тодорхой шинэчлэлүүдийг хийх цаг нь болжээ гэдэг дүгнэлт өнөөдрийн хэлэлцүүлгээс гарлаа.

“АЙТҮҮЛС” ХК-ийн Гүйцэтгэх захирал Б.Тамир: Хувийн хэвшлээрээ гүйцэтгэл хийлгүүлж байж цахим шилжилт, төрийн сэргэлт амжилттай болно

Цахим хууль батлагдсантай холбоотой зарим орчныг төр хариуцах эрхзүйн орчин бүрдүүлсэн ч гүйцэтгэх түвшиндээ орж ирээд байна, үүнийгээ л болиоч. Төр хувийн хэвшлийн хамтын үйл ажиллагаа гэж ярьж байгаа боловч өнөөдөр төрийн өмчит үйлдвэрийг олноор байгуулах шийдвэр гарч байна. Энэ нь эргээд хувийн хэвшлийнхний дархлааг сулруулж, энэ улс оронд ажиллаж, амьдрах нөхцөл бололцоог бууруулж, хааж байна гэж харж байна. Төр гүйцэтгэгчээр ажиллаад эхэлбэл бид юун олон улсын зах зээлд гарч өрсөлдөх, юун дижитал, цахим бүтээгдэхүүн үйлчилгээг гаргах вэ л болно. Төр хувийн хэвшлээсээ худалдан авалт хийж, хамтарч , хувийн хэвшлээрээ гүйцэтгэл хийлгүүлж байж энэ цахим шилжилт, төрийн сэргэлт амжилттай болно гэж харж байгаа.