Үүл сүвлэсэн өндөр байшингуудын нэгдэл бол чухамдаа Нью-Йорк хот. Гудамж талбай ихээхэн хумигдмал. Үлэмж уйтан. Энэ хотын дэвсгэрээс тэнгэрийг харах бөгөөс дээрхийн хязгааргүйг баганадагч мөнөөх байшингуудын оройд нөмөргөсөн хөх магнагийн өөдөс шиг харагдана даа, аугаа их огторгуй. Монгол Алтайд гэрийн тооноор дээрээс уначих гэж байгаа мэт уулс харагдах жирийн явдал билээ. Нью-Йоркийн тооноор тэнгэрийг үзэхээр өлийхөд нүдний хараа цуцах энгийн хэрэг билээ. Их сайхан хяр уулын өвөр нөмөр хунхад өнгийн сайхан цэцэг ургаж, үүлэн солонго шагламал тойром хүрээнүүд байдаг. Өөд нь өргөж залж аваачаад өвчүүнийхээ бүдэрхийд хямгадчисан юм шиг байгалийн ийм нэгэн гоо даалин шиг тогтоц бий. Нью-Йоркийн төв гудамжинд байрших Бродвейн театрт орох дараалалд зогсож байхад ийнхүү бодогдох нь уул талт нутгийн минь татлага юм аа. Хүн төрөлхтний гэрэл сүүдрийн оргил цогц болсон энэ хотын хумигдмал бачуу гудамжны нэгэн ханыг даган уртаас урт дарааллын хүмүүс уусан шингэсээр мөнхүү театрт орох бөлгөө. Талын уужуу талбиун хээр саруулд эх нутагтай монгол хүнд энэ хотын хэтэрхий байц орчинд даруулан, цухалдам амьсгалыг тээсээр тийнхүү Бродвейн театрт орох нь аугаа их театрт бус, харин их тэнгисийн эргийн аварга хадан хясааны ёроол дахь агуй руу орчих мэт төсөөлөгдөхийг мэдэрч болох юм шүү. Гэвч Бродвейн театр бол Бродвейн театр ажээ. Түүний нэр хүнд хүн төрөлхтний урлагийн түүхэнд цуурайтахдаа хүмүүний сэтгэлийг харанхуй хясааны амсараас гэрэлт шилтгээний бүжгийн талбайд урих мэт өөрчлөн дагуулснаараа, Нью-Йоркийн давчуу гудамжны мухраас үүлс сүвлэсэн сүмбэр байшингуудыг давж нисэм урам таашаалыг бэлэглэснээрээ орчлонг ороожээ. Францын зохиолч Гастон Леруксийн “Дуурийн театрын хий үзэгдэл” хэмээх зохиолоор тавьсан дуулалт жүжгийг Бродвейн театрт үзэв. Энэ зохиол өмнөх зууны есдүгээр онд хэвлэгдсэн гарсан юм билээ. Үлэмж өрнийн титэм, хүн төрөлхтний соёлын голомт болсон Парис хотноо аймшигт нэгэн сүнс дуурийн театрт орогнож, мөнөөх театрын залуу гоо дуучин Кристантай “нөхцсөн” зэрэг зөрчил өрнөл дүүрэн эл домог зохиол 1925 онд кино болон бүтээгджээ. Харин эдүгээс хорин таван жилийн өмнө Бродвейд дуулалт жүжиг болгон тавьсан нь үргэлжид үзэгчтэй байсаар, “Титаник” киног бүтээгдтэл түүхэн сэдэвт бүтээлүүдийг жин даран тэргүүлсээр байсан байна. Зохиол нь манайд хэдийнэ орчуулагдан соёлт уншигчдын номын санд буй. Адал явдалт, ер бусын түргэн хэмнэлтэй энэ жүжгийг үзэж суухад Бродвейн театрыг эрхгүй биширч суув. Үзэгдэл солих хурд нь гайхамшигтай. Нүд аниад нээх мэт эгшин хоромд мөнөөх театрын тайз харш шилтгээн-харанхуй там болон өөрчлөгдөх нь итгэмээргүй. Бродвейн тайз илбийн. Санаа алдахын зуур, шогшрон автахаа мэдрэхийн завдал өгөмгүй хурдан хугацаанд үзэгдэл юмс солигдож, нар сар, од гариг, гоо үзэсгэлэн, гэгээн сэтгэл, хирт санаа, оршихуйн тэнгэрлиг болоод эмгэнэлтэй энэ бүхэн ээлжилнэ. Хүний урлаг гоо сайханы сэрэхүйн эд эс бүхэн чухамдаа доргин хөндөгдөж, түүнээс улбаалан сэтгэлд шанз ятга шагшралдан уянгалах бөлгөө. Яг л мөнөөх жүжгийн нэгэн гол дүр аймшигт сүнс дэргэд суугаад чихэнд шивэгнэх мэт тийм адтай чичилсэн мэдрэмжийг төрүүлэх ажаам.

Чин сэтгэлээсээ хөөрөн догдолж, баясч цэнгэх нь урлагийн өрөм зөөхийг хүртсэний үйлчлэл. Урлаг бол хамгийн дээд түвшний хэрэгцээ. Оюун санааны сэрэл тэмүүлэл хүртэх охь өгөгдөхүүн. Хүний тунгалаг гэгээн хүслийн эрэмбийн дээд шат. Амьдралд талархах, эх газарт хөл өлмийдөн оршихын үнэ цэнийг хамгийн үнэнээр, баяр баясалтайгаар эргэцүүлэх орон зай гагцхүү жинхэнэ урлагийн хүрээнд илэрдэг санагдана. Бродвейн энэхүү тоглолтыг үзэгсэд үзэгдлээс үзэгдэлд шилжих тэрхэн мөчид мөндрийн шаагианыг санагдуулам чимээг үүсгэн өөрийн эрхгүйгээр хоёр гарын алгаа эг маггүй таших ажээ. Бродвейн театр бол жинхэнэ алга ташилтыг мэдрэх, мэдрүүлэх театр. Уулын горхины урсгал шиг тийм цэвэр тунгалаг чин сэтгэлийн алга ташилт Бродвейн театрынх. Урлаг жинхэнэ алга ташилтыг хүлээн зөвшөөрүүлэхэд оршдог шиг. Ийм жинхэнэ алга ташилтын чимээнд урлагийн их хүч чадал хуримтлагддаг байх гэж бодогдоно. Энэ их хүч чадлын нь шидээр хүний сэтгэлийн дээд гэрэл гэгээ зулладаг болов уу хэмээн бодсоор гарч ирэхүл Нью-Йоркийн төв гудамж бүгчимдэн угтаж авах нь амаргүй. Угтаан бол мөнөөх гэрэл гэгээний зул сэлбэн асаагдсан сэтгэлийн мэдрэмж, баясалт давалгаагаа цалгиулан тэнүүн хээр талд гардагсан бол оюун санаа юутай сайхан жигүүрлэхсэн билээ гэж бодогдом.

Гэхдээ сэтгэлийнхээ дохиурт энэ гэгээн эрэллэг мэдрэмжийнхээ хөрөнгийг авч тээсээр Панам улсын Панама хотын онгоцны буудалд буусан юм. Панам улсыг газрын зураг дээрээс харахад жирхний арьсыг тэлж татсаныг санагдуулам тийм хэлбэр дүрстэй. Эрх чөлөөний хөшөөний дэргэдээс, эрх чөлөөний орноос ийнхүү энэ улсад буухдаа гагцхүү эрх чөлөөний орон бол Панам хэмээн бодсоноо нуух юун. Учир юунд хэмээвээс Панамын суваг бол дэлхийн усан замын хамгийн том зорчин өнгөрөх боомт. Их далайгаас их далайд шилжин орох хамгийн дөт зам. Аялал жуулчлал энэ улсын үндсэн үйл ахуй. Тиймээс ч тэр биз, нэг далайгаас нөгөө далайд-арван цагт хэмээх уриа хэллэг нь энд аялан ирэгсдийг далладаг байхтай гэлтэй. Панам чийглэг дулаан уур амьсгалтай. Дулаанаас дулаан, чийглэгээс чийглэг тэрхүү уур амьсгал нь бие сэтгэлд таатай сайхан мэдрэмж төрүүлэхийн дээр Панамын баруун эргээс өртөөлөн явбал тийм ч алсгүй орших Мексикийн Акапулко хотноо өнгөрүүлсэн дурсамжит сайхан өдрүүдийг эрхгүй санагдуулна. Ерөөс эелдэг урьхан, чийглэг дулаан уур амьсгал бол монгол хүний бие махбодийн хүсэмжлэн эрж байдаг хэрэгцээ байж магадгүй.