Нийгэм
ДУУЛИАН ДАГУУЛАГЧ “ШАР НУНТАГ”- ТАЙ ТАНИЛЦСАН НЬ
Гол үйл явдлуудыг он дарааллаар үзүүлэхэд
- 2013 Зөөвч-Овоо ураны ордын нөөцийг бүртгүүлэв
- 2013 “АРЕВА Майнс” ХХК-ийн Хувьцаа эзэмшигчдийн гэрээ байгуулав
- 2015 Зөөвч-Овоо төслийн ТЭЗҮ-г батлуулав
- 2016 Ашиглалтын гурван тусгай зөвшөөрөл олгов
- 2017 Төрийн өмчит “Мон-Атом” ХХК хувьцаа эзэмшигч болов (34 хувь)
- 2018 “АРЕВА Майнз” ХХК нэрээ “Бадрах Энержи” ХХК болгож өөрчлөв
- 2018 Зөөвч-Овоо үйлдвэрлэлийн туршилтын барилга угсралтын ажлыг хийж гүйцэтгэв
- 2020 Зөөвч-Овоо ураны ордын батлагдсан нөөц 93,291 тонн болж өсөв
- 2021 Зөөвч-Овоо ГДУО үйлдвэрлэлийн туршилт эхний торлолоор эхлэв
Дэлхий нийтээрээ нэг жилд 60 мянга гаруй тонн уран хэрэглэдэг гэнэ. Түүний 15 хувийг ханган нийлүүлдэг, мөн олборлолтоороо тэргүүлдэг, олон жилийн туршлагатай “Орано” группийн Монгол Улс дахь салбар компанийн үйл ажиллагаатай танилцах завшаан олдож, “Зөөвч овоо” төслийн үйлдвэрлэлийн туршилтын олборлолт болон үйлдвэрлэлийн явцтай танилцсанаа уншигч та бүхэнтэйгээ хуваалцаж байна. Дэлхийн дулаарлын эсрэг улс орнууд хүлэмжийн хий, нүүрснээс татгалзаж байна. Харин сүүлийн үед атомын цахилгаан станц сэргэх хандлага ажиглагдаж байгаа.
Тиймээс уран, шар нунтаг гэж юу юм, яаж олборлодог гэх мэтийг сонирхож, томилолт өвөрлөн яваад ирсэн нь энэ. Ямар ч уул уурхайн компанийн мөрдлөг болсон нэг ажил бол ХАБ. Тэр л зарчмын дагуу ХАБ-тай танилцсанаар үйлдвэртэй танилцах бидний аялал эхэлсэн. ХАБ-ын менежер С.Мөнхбаатар “ХАБ гэдгийг нэн тэргүүнд тавьсан манай компанийн хувьд энэ хэлтэс хамгийн томд тооцогддог. Бидний зорилго нь компанийн болон гэрээлэгч компанийн нийт ажилчид, хүрээлэн буй орон нутгийн иргэдийн аюулгүй байдал, эрүүл мэндийг хамгаалж, цацрагийн аюулгүй байдлыг хангаж, хариуцлагатай уул уурхайг хөгжүүлж ажиллах явдал юм. Түүнчлэн зөвшөөрөлгүйгээр ямар нэгэн техник хэрэгсэл, шугам хоолойд хүрч болохгүй, эмх цэгцийг эрхэмлэж хог хаягдал хаяж болохгүй, тамхийг зөвхөн зөвшөөрөгдсөн цэгт татах” гэх мэт зүйлүүдийг танилцуулж хэлэв.
Францын төрийн өмчит “Арева” компани 2018 оноос нэрээ “Орано” болгож өөрчилсөн бөгөөд Монголд үйл ажиллагаа явуулж байгаа “Бадрах энержи” ХХК-ийн дийлэнхи хувьцаа эзэмшигч юм. Харин “Бадрах Энержи”-д Монгол Улсын Засгийн газар Цөмийн энергийн тухай хуулийн дагуу автоматаар ямар ч зээл, нөхцөл шаардахгүйгээр 34 хувийг нь эзэмшдэг. Эднийх Дорноговь аймгийн нутагт нөөцөөрөө дэлхийд дээгүүрт орох Зөөвч-Овоо ураны ордын нарийвчилсан судалгааг хийж, хэрэгжүүлж байгаа нь Монгол Улсын ураны салбар дахь төслүүдээс хамгийн ахисан шатанд ирээд буй төсөл болоод байна.
“Бадрах Энержи” ХХК олон улсад шалгарсан туршлага бүхий стандартыг мөрдөж, байгаль орчин хамгаалал, хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагаа, эрүүл мэндийн Дуулиан дагуулагч “ШАР НУНТАГ”- тай танилцсан нь салбарт шилдэг үзүүлэлттэй ажиллаж байгаа нь энэ компанийн үйл ажиллагааны чухал нэгэн салшгүй хэсэг болжээ. Компани нийт 104 ажилтан, ажиллагсадтай ба үүний 96 хувь нь Монгол ажилчид гэнэ. Түүний ихэнх нь орон нутгийн иргэд. Одоогоор Казакстан, Францаас тус тус нэг мэргэжилтэн ээлжилж үйлдвэрлэлийн туршилт дээр ажилладаг аж. “Бадрах Энержи” ХХК нь Дорноговь аймгийн нутаг дахь Зөөвч- Овоо, Дулаан-Уул, Өмнөт ураны ордыг хамарсан ашиглалтын гурван тусгай зөвшөөрөл эзэмшиж байна.
Зөөвч-Овоо (93,291 т), Дулаан-Уул (6,260 т) ураны ордын нөөц нь нийлээд 100 мянга гаруй тонн. Энэ нь манай улсад бүртгэгдсэн ураны нөөцийн 50 гаруй хувийг эзэлж байна. Зөөвч- Овоо ураны орд дээр ГДУО/ газар доор уусган олборлох/ технологоор үйлдвэрлэлийн туршилт, нарийвчилсан ТЭЗҮ боловсруулах нарийвчилсан судалгааны ажил гүйцэтгэж байна. Туршилтын үйлдвэрийн явцад 100 гаруй ажилчид ажиллаж байгаа бөгөөд үйлдвэр бүрэн хүчин чадлаараа ажиллахад ажилчдын тоо нэмэгдэж 1000 хүрэх боломжтой гэдгийг албаны хүн онцолж байлаа. Учир юу гэвээс тэдний харъяа Казахстанд олборлож байгаа Каткогийн ордоос жилд гурван мянган тонн уран олборлодог. Тэнд 1100 гаруй хүн ажилладаг гэнэ.
Тиймээс үндсэн олборлолтод шилжихэд 1000 ажлын байр бий болно гэж тооцжээ. Монголд, тухайлбал Дорноговь аймаг дахь ураны ордууд нь элсэн чулуун дахь тунамал орд учраас уусган олборлох аргаар олборлоно. Дэлхий нийтээр нийт олборлосон ураныхаа 50 гаруй хувийг газар доор уусган олборлох аргыг ашиглан олборлож байгаа, манайх ч мөн тэр аргахыг хэрэглэж байгаа юм байна. Энд бас нэг зүйлийг нэмж хэлэхийг хүслээ, тэр юу гэхээр “Байгаль, байгалийн тогтоц ямар агуу юм бэ” гэдэгт. Учир юу гэвээс уран гэдэг химийн элемент нь газрын гүний 150-200 метрт байрлах ба хоёр талаасаа хаашаа ч нэвчих боломжгүй зузаан шавран үеэр тусгаарлагдан, элсэн чулуун давхарга дунд байрлаж байгаа явдал юм. Тиймээс ч ГДУО аргаар, хамгийн сүүлийн үеийн техник, технологи нэвтрүүлэн ажиллаж байгааг хараад иргэдийн ам дамжин яригдаж байгаа тэр сөрөг зүйл яагаад ч байх боломжгүй гэдгийг дахин онцолж хэлмээр санагдлаа. Миний хувьд ч ялгаагүй бусдын адил сөрөг бодолтой байсан ч энд ирээд бодож байсан бодол маань буруу болохыг ойлгосон юм.
Олборлолт болон үйлдвэрлэлийн процессыг энгийнээр тайлбарлахад газрын гүнд байгаа элстэй холилдсон ураныг ГДУО аргаар химийн бодис бүхий шингэний тусламжтайгаар шингэрүүлэн тусгай хоолойгоор үйлдвэрлүү татна. Харин үйлдвэрт ирсэн шингэнийг синтетик давирхай бүхий танкаар оруулж давирхайндаа наан ураныг нь ялган авна. Цааш өтгөрүүлэх төхөөрөмжид оруулаад хамгийн сүүлд шахагч төхөөрөмжөөр шар нунтаг болгон тусгай хамгаалалттай битүүмжилсэн торхонд тосон авч хадгалдаг юм байна. Гарч байгаа шар нунтагийн 55 хувь нь одоогоор чийг байгаа юм байна. Үүнийгээ цааш эцсийн бүтээгдэхүүн болгох үйлдвэртэй болчихвол улс орны эдийн засагт их л нэмэртэй юм даа. Энэ бол зөвхөн хувь хүн миний бодол. Энд хэрэглэгдэж байгаа техник, технологи, бүгд уран алдагдахаас хамгаалагдсан. Тухайлбал газрын гүндэх болон үйлдвэрлүү шингэн явж байгаа PVC хоолойнууд, үйлдвэрт хэрэглэгдэж буй техникүүд гэх мэт. Иргэдийн яриад байгаа “Химийн бодистой ус газрын хөрс, ундны усанд нэвтэрч байна” гэдэг ярианд дахин “Яагаад ч тийм байх боломжгүй гэдэг” хариулт өгмөөр байна. Учир нь олборлолт болон үйлдвэрлэлд хэрэглэсэн шингэн буцаж эргэн зогсолтгүй ажиллагаанд эргэлддэг юм байна. Харин нутгийн иргэдийн хувьд 15-20 метрийн хөрсний уснаас ундаалдаг гэнэ.
Дэлхийн хөгжилтэй орнууд болох Австрали, АНУ, Казахстанд ч энэ аргаар уран олборлодог аж. Казахстаны хувьд, тухайлбал “Орано” группийн хамтарсан Катко компани 20 жил энэ аргыг ашигласан бөгөөд хүн малын эрүүл аж амьдрах нөхцөлд ямар нэгэн байдлаар сөргөөр нөлөөлөөгүй гэдгийг тэндээс ирж ажиллаж буй мэргэжилтэн бидэнд ярьж байв. Түүнчлэн газар доор уусган олборлох аргаар уранаа гаргаж аваад ялгаж шахмал болгож буй процессыг харсан хүний хувьд уран алдагдах ямар ч боломжгүй гэдгийг ойлгож авсан юм. Тухайн шахмалаа түлш болгохын тулд дахин хэд хэдэн шатны боловсруулалтад оруулдаг. Боловсруулсан байгалийн уранаа бусад орнуудад зардаг. Байгалийн уранаа тээвэрлэхэд ямар нэгэн асуудал гардаггүй. Яагаад гэвэл тусгай битүүмжлэгдсэн саванд хийж зөөвөрлөдөг. Ачааны машинаар авто замаар, далайд тээвэрлэх бол контейнерт хийж тээвэрлэх зэрэг үйл явц өрнөж болох ч өнөөдрийн байдлаар манай улс хүдрээ боловсруулж, шар нунтаг хэлбэрт оруулсан ч түүнийгээ хаашаа ч экспортлоогүй, хадгалж буй аж.
Нийгэм
Шивээхүрэн-Сэхээ, Цагаандэл Уул-Өлзий боомтод хийж буй бүтээн байгуулалтын талаар мэдээлэл солилцов
Боомтын сэргэлтийн Үндэсний хороо, Хилийн боомтын захиргааны удирдлагууд Бүгд Найрамдах Хятад Ард Улсын Өвөр Монголын Өөртөө Засах Орны Альшаа аймгийн Захиргааны дэд дарга Бао Е тэргүүтэй холбогдох албаны удирдлагуудтай албан уулзалт хийж, хилийн Шивээхүрэн-Сэхээ, Цагаандэл Уул-Өлзий боомтод хийгдэж буй бүтээн байгуулалтын талаар харилцан мэдээлэл солилцож, цаашид хийхээр төлөвлөж буй ажлуудын талаар хэлэлцлээ.
Тухайлбал, Шивээхүрэн-Сэхээ боомтын автомат удирдлагатай тээвэр /AGV/-ийн гарцын ажиллах цагийн хуваарийг 24 цаг болгох чиглэлээр хамтран ажиллах, Шивээхүрэн-Сэхээ боомт чиглэлийн 110 кв-ын цахилгаан дамжуулах агаарын шугамаар эрчим хүч нийлүүлэх, Шивээхүрэн-Сэхээ боомт чиглэлийн төмөр замын Сэхээ боомтын талд хийгдэх бүтээн байгуулалтыг эхлүүлэх, хил дамнасан аялал жуулчлалыг харилцан дэмжих, Цагаандэл Уул боомтоос Баруун наран хүртэлх 270 км хүнд даацын хурдны замын төслийн ажлыг эрчимжүүлэх зэрэг асуудлыг хэлэлцэж, дээрх ажлуудыг харилцан урагшлуулахаар тогтлоо гэж Боомтын сэргэлтийн үндэсний хорооноос мэдээллээ.
Нийгэм
ЦЕГ: Алба хаагчдын нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх чиглэлээр ажиллаж байна
Цагдаагийн байгууллагаас “Цагдаа, дотоодын цэргийн алба хаагчдыг орон сууцжуулах хөтөлбөр”-ийг боловсруулж, батлуулах үүрэг бүхий ажлын хэсгийг байгуулсан.
Энэ ажлын хүрээнд “Буянт шарга констракшн” ХХК-ний барьж буй 320 айлын орон сууцанд цагдаа, дотоодын цэргийн 179 алба хаагч хамрагдан, 30 хувийн урьдчилгаа төлбөр төлж, гэрээ байгуулсан байна.
Нийслэлийн цагдаагийн удирдах газраас “Нийслэл Улаанбаатар хот дахь төрийн болон нийслэлийн харьяа байгууллагын ажилтан, алба хаагчдыг түрээслээд өмчлүүлэх орон сууцанд хамруулах журам”-ын шаардлага хангасан 100 алба хаагчийн мэдээллийг Нийслэлийн орон сууцны корпорацад уламжлан шийдвэрлүүлэхээр хүргүүлжээ.
“Орон сууцны төслүүд танилцуулах” өдөрлөгийн арга хэмжээг “Хаан банк”-тай хамтран зохион байгуулж, өдөрлөгт 451 алба хаагч оролцож, 23 алба хаагч төсөлд хамрагдахаар захиалга өгч, зээл судлуулж байна.
Мөн Баянзүрх дүүргийн цагдаагийн газраас “Энхбагана констракшн” ХХК-тай хамтран ажиллаж, тус дүүргийн 41 дүгээр хорооны нутаг дэвсгэрт 2023 оны 05 дугаар сараас эхлэн баригдаж буй 16 давхар 90 айлын орон сууцанд тус цагдаагийн газраас 32, бусад цагдаагийн анги, байгууллагаас 27 алба хаагчийг хөнгөлөлттэй үнээр;
Дорноговь аймгийн цагдаагийн газраас аймгийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлын дарга, Засаг дарга нартай энэ оны 10 дугаар сарын 11-ний өдөр уулзаж, хүсэлт хүргүүлснээр Дорноговь аймагт хэрэгжиж буй “Түрээсийн орон сууц хөтөлбөр”-т 3 алба хаагчийг нэмж хамруулах;
Өмнөговь аймгийн цагдаагийн газраас аймгийн иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурлын дарга, Засаг дарга нарт алба хаагчдад зориулсан 120 айлын орон сууц бариулах талаар хүсэлт хүргүүлж, орон сууцны барилгын зураг, төсөл боловсруулж, орон нутгийн төсвөөс шийдвэрлүүлж, тендерийн шалгаруулалт тус тус явагдаж байна.
Нийгэм
Монгол Улсаас юникорн “төрүүлэх” суурийг тавилцах үндэсний зөвлөлийн анхдугаар хурал боллоо
Виртуал бүсэд бүртгүүлсэн мэдээллийн технологийн компаниудад татварын болон татварын бус 8 төрлийн дэмжлэг үзүүлэх шийдвэр гарсан.
Тэгвэл энэхүү дэмжлэгийг үзүүлэх, шалгуур үзүүлэлт болон журмыг нь гаргах Үндэсний зөвлөлийн анхдугаар хурал өчигдөр боллоо.
Хурлаар:
- Мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэл, дэвшилтэт технологийг хөгжүүлэх стратеги төлөвлөгөө боловсруулах Ажлын хэсэг
- Виртуал бүсийн ажиллах журам, түүнд бүртгүүлсэн хуулийн этгээдэд татварын болон татварын бус дэмжлэг үзүүлэх тухай журмын төслийг боловсруулах Ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнийг баталлаа.
Ажлын хэсгийн гишүүдийг сонгохдоо мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэлийг дэмжих тухай хуульд тухайлан заасан хуулийн этгээд болох шинжлэх ухаан, технологи, санхүү, татвар, жижиг дунд үйлдвэрлэл, инновацын асуудлаар дагнан үйл ажиллагаа явуулдаг төрийн болон хувийн хэвшлийн байгууллагын холбогдох мэргэжилтэн, судлаачдыг багтаажээ.
Үндэсний зөвлөл нь Монгол Улсад инновацын экосистемийг бүрдүүлэх, стартапыг дэмжих бодит орчныг бий болгох үүрэгтэй юм.
Анхдугаар хурлын үеэр Мэдээллийн технологийн үндэсний паркын захирал, Үндэсний зөвлөлийн Ажлын албаны дарга Ж.Золзаяа дэлхийн улс орнууд мэдээллийн технологийн компаниуддаа эдийн засгийн дэмжлэг үзүүлснээр тухайн улс орнууд ДНБ-дээ мэдээллийн технологийн салбарын эзлэх хувь хэмжээ, экспорт, хүний нөөцөө хэрхэн нэмэгдүүлж байгаа сайн жишгийг танилцуулж, дотоодын стартап компаниудад энэ төрлийн дэмжлэг үзүүлэх хууль эрх зүйн орчны бүрдсэн талаар мэдээлэл өглөө.
ЦХИХХ-ны сайд, Үндэсний зөвлөлийн дэд дарга Ц.Баатархүү: Мэдээллийн технологийн компаниудад хууль эрх зүйн талаас нь боломжийг нь нээж, Мэдээллийн технологийн үйлдвэрлэлийг дэмжих тухай хуулийг УИХ баталсан. Одоо эдийн засгийн дэмжлэг үзүүлэх ажлыг эхлүүлж байна.
Үндэсний зөвлөл нь цаашид Монгол Улсад инновацын экосистемийг бүрдүүлэх, стартапыг дэмждэг бодит орчныг бий болгох үүрэгтэй гэж ойлгох хэрэгтэй. Энэхүү зөвлөл нь виртуал бүсэд бүртгүүлсэн хуулийн этгээдэд татварын болон татварын бус дэмжлэг үзүүлэх шийдвэрийг гаргаж, УИХ болон Засгийн газарт танилцуулна. Иймд хүрээгээ зөв тодорхойлж, сонгон шалгаруулалтыг хүний оролцоогүйгээр хийх технологийг шийдлийг нэвтрүүлэх зарчмыг баримтлах шаардлагатай гэдгийг онцоллоо.
Түүнчлэн Монгол Улс төрийн үйлчилгээг цахимжуулах ажлыг хангалттай сайн хийсэн. Ebarimt болон E-mongolia-гийг далайд гарцгүй орнууд сонирхож байна. Төрд байгаа эх кодыг экспортлох, олсон орлогыг виртуал бүсэд төвлөрүүлнэ гэдгийг онцлов. Цаашид дижитал эдийн засгийг бий болгох, ДНБ-д мэдээллийн технологийн хувь хэмжээг нэмэгдүүлэх, Монгол Улсаас дэлхийн хэмжээний юникорн “төрүүлэх” суурийг өнөөдөр тавьж байна гэдгийг дурдав.
Мэдээллийн технологийн үсрэнгүй хөгжлийн өнөө үед дэлхийн улс орнууд өөр өөрсдийн амбицаа зарлаж байна. Тухайлбал, Япон улс 2030 он гэхэд робот техник, хиймэл оюун, IoT, кибер аюулгүй байдал зэрэг салбарууддаа анхаарч, жил бүр дижитал экспортыг 7 их наяд иенд хүргэх зорилт тавьсан бол Австрали улс дижитал худалдааг 30 хувь нэмэгдүүлэх зорилт тавьжээ. Харин Казахстан улсын Astana Hub нь технологийн экспортоо 2025 он гэхэд 500 сая ам.доллар, 2030 он гэхэд 1 тэрбум ам.долларт хүргэх зорилго тодорхойлсон байна.
Эдгээр улсууд дээрх зорилгодоо хүрэхийн тулд мэдээллийн технологийн компаниудад эдийн засгийн дэмжлэг үзүүлж байна.
АСТАНА ХАБ 2027 ОНД АНХНЫ ЮНИКОРН КОМПАНИА ДЭЛХИЙД ГАРГАНА
Астана Хаб нь 2018 онд байгуулагдаж, нэг жилийн дотор 35 сая ам.долларын орлогын олж төвлөрүүлсэн байна. Тус улс нь 2023 онд мэдээллийн технологийн экспортоо 80 гаруй хувиар өсгөж, 25,000 ажлын байр шинээр бий болгож, 665 сая ам.долларын хөрөнгө оруулалтыг татаж чаджээ. Астана Хаб 2027 онд анхны юникорн компаниа төрүүлэхээр ажиллаж байна. Тэд өөрсдийнгөө “Технологийн хаб” хэмээн тодорхойлж, олон улсад амбицаа зарлаад байна.
УЗБЕКИСТАН УЛС ОЛОН УЛСАД “АУТСОРСИНГ ХАБ” ГЭДГЭЭ ЗАРЛАЖЭЭ
Узбекистан улсын мэдээллийн технологийн экспорт нь 2023 онд 343 сая ам.долларт хүрчээ. Тэд өөрсдийгөө олон улсад “Аутсорсинг хаб” хэмээн тодорхойлсон бөгөөд 2030 он гэхэд 300,000 ажлын байрыг бий болгож, экспортоо 5 тэрбум ам.долларт хүргэх тооцооллыг гаргажээ.
МОНГОЛ УЛСЫН ДНБ-Д IT САЛБАРЫН ЭЗЛЭХ ХУВИЙГ НЭМЭГДҮҮЛНЭ
Монгол Улсын хувьд ДНБ-д харилцаа холбоо, мэдээллийн технологийн салбарын 3.2 хувийг эзэлж байгаа бөгөөд цаашид энэ хувь хэмжээг нэмэгдүүлэх, дижитал эдийн засгийг бий болгоход дээрх үндэсний зөвлөлийн үүрэг чухалд тооцогдож байна.
Үндэсний зөвлөлийн даргаар Монгол Улсын Ерөнхий сайд Л.Оюун-Эрдэнэ, дэд даргаар ЦХИХХ-ны сайд Ц.Баатархүү, Ажлын албаны даргаар МТҮП-ын захирал Ж.Золзаяа нар ажиллаж байна гэж Цахим хөгжил, инновац, харилцаа холбооны яамнаас мэдээллээ.
-
Нийгэм20 цаг өмнө
Ажил олгогч, ажилтны хоорондын хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцааны зөв соёлыг төлөвшүүлэх 35 мэргэшсэн зөвлөх бэлтгэж байна
-
Нийгэм2 цаг өмнө
Монгол Улсаас юникорн “төрүүлэх” суурийг тавилцах үндэсний зөвлөлийн анхдугаар хурал боллоо
-
Улс төр20 цаг өмнө
ЗГ: Дөрвөн улирлын турш жуулчин хүлээн авах боломжийг бүрдүүлнэ
-
Улс төр20 цаг өмнө
Болзошгүй хүндрэлийг тооцоолон өвөлжилтийн бэлтгэлийг тасралтгүй хангах шаардлагатайг анхаарууллаа
-
Нийгэм2 цаг өмнө
Хөвсгөл аймгийн Галт суманд газар хөдөлжээ
-
Нийгэм2 цаг өмнө
Б.Одбаяр: Ирэх оноос хотын гол гудамж, замуудын явган замыг стандартын дагуу өргөтгөн шинэчилнэ
-
Дэлхий дахинд48 мин өмнө
БНСУ-д 117 жилийн дараа 16.5 см зузаан цас оржээ
-
Нийгэм14 мин өмнө
ЦЕГ: Алба хаагчдын нийгмийн асуудлыг шийдвэрлэх чиглэлээр ажиллаж байна