Монгол Улсын Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх хэдхэн хоногийн өмнө “Чингис хаан” музей байгуулах үйл ажиллагааг мэргэжлийн зөвлөгөөгөөр хангах чиг үүрэг бүхий “Эрдэмтдийн зөвлөл”-ийг байгуулах захирамж гаргасан билээ. Энэхүү зөвлөлийн бүрэлдэхүүнд тухайн асуудлаар мэргэшсэн судлаач, музейн мэргэжилтэн шаардлагатай байгааг Б.Балжинням, Х.Шагдар, Х.Лхагвасүрэн, Г.Аким, Д.Бямбадорж нарын ахмад эрдэмтэн, нийгэм соёлын зүтгэлтнүүд шүүмжилж, зөвлөлийг шинэчлэхийг шаардан өргөх бичиг барьжээ. Тус зөвлөлд одоогоор дараах хүмүүс орсон байгаа юм.

Дарга 
Д.Рэгдэл  ШУА-ийн ерөнхийлөгч, академич, ШУ-ны доктор, профессор

Гишүүд
А.Цанжид-Философийн хүрээлэнгийн зөвлөх, ШУ-ны доктор, профессор
Л.Дашням-МУСГЗ, доктор профессор
Г.Мэнд-Ооёо-Монголын соёл, яруу найргийн академийн ерөнхийлөгч, зохиолч, яруу найрагч,“Чингис хаан” одонт
Г.Мягмарсамбуу-ШУА-ийн Түүх угсаатны зүйн  хүрээлэнгйин салбарын эрхлэгч, доктор профессор
Б.Цогтбаатар-ШУА-ийн Археологийн хүрээлэнгийн салбарын эрхлэгч, доктор, профессор
Б.Баатархүү-Нийслэлийн архивын газрын дарга, доктор, дэд профессор
Н.Ням-Осор-ИЗИС-ын захирал, доктор, профессор
Н.Наранбаатар-УДЭТ-ын ерөнхий  найруулагч, Төрийн соёрхолт
Г.Пүрэвбат-Бурханч лам, доктор

ӨРГӨХ БИЧИГ

Монгол Улсын Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх Танаа:

Таны түмэн амгаланг айлтгаж төр түмнээ түвшин авч явах хэцүү цагт хэр чинээгээрээ зүтгэж яваад тань өчүүхэн бидэн, ард түмэн чинь ихэд баярлаж яваагаа илэрхийлье.

Монгол угсаатны сүлд хийморь, нэрийн хуудас болсон Эзэн Чингис хааныхаа музейг Улаанбаатар хотноо байгуулах шийдвэрийг сонсоод монголчууд бид төдийгүй, дэлхийн улс түмэн Монгол Улсын Засгийн газартаа баярлан бахархаж байна.

Энэ бол Монгол Улс төдийгүй дэлхийн чанартай бүтээн байгуулалт болох ёстой. Чингис хаан түүний залгамжлагчид дэлхийн эзэнт гүрнийг байгуулж хөгжүүлсэн учраас энэ музей бол Ази-Европын эх газар, Африк тивийн хойд талыг хамарч, одоогийн 40 гаруй улс, тухайн үеийн хүн төрөлхтний 80 хувьд энх тайван, соёл иргэншлийн чөлөөт ертөнцийг хэрхэн тогтоосныг түүхэн баримт, сэлтээр нотлон үзүүлэх ёстой.

Хамаг Монгол улс, Их Монгол улс, Монголын эзэнт гүрний бүрэлдэхүүн улсууд: Монголын Юань улс, Зүчийн улс, Ил хаант улс, Цагадайн улсуудыг байгуулснаас задрах хүртэлх түүхийг хамарсан байх ёстой.

XIII-XVII зууны хооронд дэлхийн улс төр, эдийн засаг, соёлын бодлогоор монголчууд оройлон манлайлж байсныг энэ музей харуулах ёстой. Тухайлбал, судлаач миний бие олсноор, дэлхийн 50 гаруй орны 100 гаруй музейн цуглуулгад Чингис хаан болон Монголын эзэнт гүрэнтэй холбогдол бүхий түүх соёлын 17 мянгаад дурсгал, баримт сэлт байдгийг сурвалжлан тодруулж, эрдэм шинжилгээний эргэлтэд оруулсан билээ.

Энэ музейд Манжийн эрхшээлийн үе байтугай социалист нийгмийн үеийн түүхийг хавсаргавал Үндэсний түүхийн музейн нэг хувилбар болох нь ээ гэж сэтгэл эмзэглэж байна. Энэ эмзэглэл юунаас төрөв гэхлээр энэ оны 4-р сарын 2-ны өдөр таны гаргасан захирамжаар Чингис хааны музейн ажлыг хариуцуулахаар байгуулсан “Эрдэмтдийн зөвлөл”, түүний гишүүдийн бүрэлдэхүүнээс харагдаж байна. Музей байгуулья гэсэн сэтгэл байвч энэ зөвлөлд орсон хүмүүс дэлхийн цараанд, монголынхоо ард түмний хүсэн хүлээж байгаа төвшинд хийж чадахгүй гэж бидний сэтгэл эмзэглэж байна.

Чингис хаан музейн Эрдэмтдийн зөвлөлийг ШУА-ийн Ерөнхийлөгч Д.Рэгдэл академич толгойлох нь зөвөө. Харин та Эрдэмтдийн зөвлөлийн гишүүдээ ямар зарчмаар сонгосон юм бэ? Тэр Эрдэмтдийн зөвлөл гэгчид чинь Монголын нууц товчоо тэргүүтэй Монголын дундад зууны түүхийн сурвалж судлалд бүх амьдралаа зориулж буй академич Д.Төмөртогоо, Д.Цэрэнсодном, доктор, профессор Ц.Шагдарсүрэн, Ш.Чоймаа, Б.Сумьяабаатар, дундад зууны үе ба Чингис хааны түүхийг дагнан судалсан түүхчид болох академич Ш.Бира, доктор Х.Шагдар, С.Цолмон, А.Пунсаг, Ц.Энхчимэг, П.Дэлгэржаргал, Б.Батсүрэн, У.Эрдэнэбат, Ж.Гэрэлбадрах, Ц.Цэрэндорж, Д.Анхбаяр, Д.Идэр хийгээд “Хаадын сан”-гийн тэргүүн Д.Гүн-Үйлс нарын нэр ус алгаа.

Чулуун зэвсгийн үеийг судалдаг археологич, Богд хаант Монгол улсын түүх судлаач нар Чингис хаан музейд ямар зөвлөгөө өгөх  нь сонин байна. Тэгэхлээр тэр зөвлөл гэгчийн гишүүд сэтгэл байвч түүх, соёлоо үнэн мөнөөр босгох нь юу л бол.

Чингис хаан музейн Эрдэмтдийн зөвлөлийн бүрэлдэхүүнд Чингис хаан, Монголын эзэнт гүрний түүхийг сонирхон судалж туурвиж яваа залуучуудаас нэг нь ч алга.

Монгол Улсын Шинжлэх ухааны академийн Археологийн хүрээлэн, Түүх, угсаатны зүйн хүрээлэн, МУИС-ийн Түүхийн тэнхимийн эрдэмтэн багш, судлаачдаас нэг нь ч алга. Монголын залуу үеийн түүхчид тэр дундаа Монголын дундад зууны түүхээр гадаадын хэний ч царай харахгүй бичиж, туурвиж яваа эрдэмтэн судлаачид олон байна. Тэд нарын төлөөлөл танай Эрдэмтдийн зөвлөлд байна уу? Байсан ч харахгүй байна уу?

“Чингис хаан музейн үзэл баримтлал” гэсэн нууц хавтас яваа сурагтай. Тэрийгээ судлаач эрдэмтэд төдийгүй ард түмэндээ ил тод мэдээлээч ээ. Бөхийн өргөө, Цэргийн музейг монголчууд хандиваараа байгуулж чадсан. Чингис хаан музейн үзэл баримтлал, бүтээн байгуулалтын эзэн нь ард түмэндээ ил тод байвал Монголын ард түмэн зүтгэл, сэтгэлээрээ босгоно оо.

Ингэхлээр:

1. Чингис хаан музейг байгуулах үзэл баримтлалыг эрдэмтэн судлаачид, олон нийтээр өргөн хүрээнд хэлэлцүүлэн санал хүсэлтийг нь авах
2. Энэ үйлсийг авч явж дэлхийн төвшинд сэтгэж, хийж бүтээж буй судлаач, эрдэмтдээрээ “Эрдэмтдийн зөвлөл”-өө шинэчлэх
3. Шинээр байгуулагдах “Эрдэмтдийн зөвлөл” төлөвлөгөөгөө ил тод ярилцан гаргаж, төсвөө тооцоолж Монгол Улсын Ерөнхий сайдаар батлуулан мөрдүүлэх
4. Музей байгуулалтын үйл ажиллагаагаа ард түмэндээ улирал болгон мэдэгдэж байх

Ингэсэн цагт л музей утга төгөлдөр, дэлхийн хэмжээнд хүрсэн, сургалт-судалгаа-сурталчилгааны төгөлдөр болно гэдэгт итгэлтэй байна.

Өчүүхэн миний бие унаган түүхийн мэргэжил, Монголын төрийн ордон дахь Төрийн түүхийн музейг байгуулахад гар бие, сэтгэл санаагаа шавхан явсандаа тулгуурлан энэхүү бичгийг өргөн барьж байна.

Энэхүү санал хүсэлтийг минь харгалзан үзнэ байх гэдэгт итгэж хариуг хүлээн сууна.

Өргөх бичиг өргөн барьсан:

Б.Балжинням /профессор/ …………………………………………………..

Өргөх бичгээ өргөн барихад дэмжин талархсан эрдэмтэд:

Х.Шагдар /цэргийн шинжлэх ухааны доктор Sc.D/………………………………..

Х.Лхагвасүрэн /Чингис хаан дээд сургуулийн захирал, археологич, доктор/………………………………………………………………………………..

Г.Аким / XIII зууны сурвалж судлаач, орчуулагч, доктор, профессор/………………………

Д.Бямбадорж /Төрийн зайран/…………………………………………

2020.04.12

Холбогдох утас: 91005096 /Б.Балжинням/