Зөвлөлт Холбоот Улсын анхны бөгөөд сүүлчийн Ерөнхийлөгч Михаил Горбачев хэдхэн хоногийн өмнө 90 насныхаа ойг тэмдэглэлээ. Тэр өөрийнхөө амьдралын гол зүйл гэж юуг үздэг, ЗХУ-ыг хэвээр хадгалж үлдэх боломж байсан эсэх, өөрчлөн байгуулалт  зайлшгүй байсан тухай, унших дуртай номуудынхаа талаар ТАСС агентлагийн сурвалжлагч Артем Токаревт дараах ярилцлага өгчээ.

-Та амьдралынхаа хамгийн гол ажил хэрэг гэж юуг үздэг вэ?

-Мэдээж, өөрийнхөө эх­лүүлсэн өөрчлөн байгуулалт, түүнтэй холбоотой бүх зүйл. Өөрчлөн байгуулалт зайлшгүй, бид түүнийг зөв чиглэлд хөтлөх ёстой гэдэгт би итгэлтэй байсан. Үүний ч ачаар хамгийн гол нь улс орны дотоодод  хүмүүс эрх чөлөөтэй болж, дарангуйллын тогтолцоог халсан. Ийм ч болохоор Онцгой байдлын улсын хороо өнгөрсөн нийгмийг эргүүлэн авчрах гэж эргэлт зохион байгуулаад тэр нь амжилтгүй болж байлаа шүү дээ. Гадаад талдаа бол хамгийн гол нь хүйтэн дайн эцэс болж, цөмийн зэвсгийг хязгаарлаж чадсан явдал том ололт байлаа.

-Өөрийнхөө шийдвэрээр, өөрийнхөө амьдралд  ямар нэг зүйлийг өөрчлөхийг хүсч байсан уу?

-Зарчмын хувьд би улс төрд ч, өөрийнхөө амьдралд ч шийдвэр гаргаж байсан. Би түүнийгээ өөрчлөхгүй. Улс төрд гаргаж байсан шийдвэрүүдийг минь өнөөдөр бүгд харж байгаа, яахав алдаа дутагдал байсан л байх. Намайг хүмүүс “итгэмтгий” гэж шүүмжилдэг. Хэрвээ би хүмүүст итгээгүй бол өөрчлөн байгуулалт бүр эхлэхгүй байсан бизээ. Ил тод байдлын төлөө намайг зэмлэдэг. Ил тод байдалгүйгээр улс оронд юу ч өөрчлөгдөхгүй байсан шүү дээ.

-Тэтчерийг Төмөр хатагтай, Громыког Ноён Нет гэдэг. Таныг юу гэж нэрлээсэй гэж та боддог вэ?

-Минийхээр бол энэ нэршлүүд нэг их оновчтой биш. Тэгэхээр ямар нэг нэршил, хочгүй байсан нь дээр.

-Эргэлтийн, эгзэгтэй үед Засгийн газрын тэргүүүн, Улсыг аюулаас хамгаалах хорооны тэргүүн, Батлан хамгаалахын сайд зэрэг нөхөд таны эсрэг яагаад босч, ингэхдээ ил тод тэмцэхгүйгээр Онцгой байдлын хороо байгуулан тэмцсэн гэж боддог вэ?

-Улс төрийн ил тод тэмцэлд ийм нөхөд үргэлж ялагддаг юм. Энэ хүмүүсийн хувьд ил тод шүүмжлэл явуулж ил тод тэмцэх боломж бүрэн байсан. Гэтэл тэд төрийн эргэлт хийх гэж, гэмт хэрэг үйлдсэн. Улсын ерөнхий прокурорын ялын дүгнэлтэд яг ингэж бичсэн байдаг.

Гэхдээ эрх баригчид тэдэнтэй тохиролцсон болохоор шүүх хурал болоогүй юм.

-Эдийн засгийн болон улс төрийн шинэчлэлийг уял­дуулж чадаагүйгээс өөрч­лөн байгуулалт  амжил­тад хүрээгүй гэж зарим түүхчид үздэг. Үүнтэй та санал нийлэх үү?

-Хэрвээ улс төрийн шинэч­лэл хийгээгүй бол эдийн засгийн ямар ч шинэчлэл хүнд суртлын намагт шигдэж живэх байсан. Манай түүхэнд өмнө нь ийм явдал байсан, бид түүнийг л давтах байсан. Бид ямагт л Хятадыг жишээ болгон татдаг. Гэсэн ч  тэдний хувьд өөрсдийгөө зөвтгөх хувилбар олохын тулд цаг хугацаа хэрэгтэй. Харин манай орны хувьд зах зээлийн шинэчлэл хийхэд тодорхой шат дамжлага хэрэгтэй болохоос биш гэнэтийн шок эмчилгээ чухал биш. Бас 1990-ээд онд радикалууд гол үүрэг гүй­цэт­гэж Орос, ард иргэд энэ замыг туулах хэрэгтэй болсон юм.

-Орост өнөөдөр шинэ өөрчлөн байгуулалт хэрэгтэй юу?. Ийм явдал болох уу? Болно гэвэл үүнд улс орон бэлэн байна уу?

-Мэдээж өөрчлөлт хийх шаардлагатай. Ямар нэртэй байх нь гол биш. Шинэчлэл, өөрчлөлт гэдэг бол улс оронд ард иргэдийнхээ сайн сайхны төлөө хийж байх хэвийн үйл явц. Ялангуяа цар тахлын тархалт газар авч байгаа өнөө үед. Ер нь хүмүүс шинэчлэлийг байнга хүсдэг гэж би боддог.

-Сүүлийн жилүүдэд та­ны амьдралын тухай хэд хэдэн томоохон бүтээл ол­ны хүртээл боллоо. Херцог, Манскин баримтат кино, Үндэсний театрын “Горбачев” жүжиг. Та тэд­нийг үзэж байна уу. Уран сайх­ны бүтээлд таныг хэр­хэн дүрсэлж байгаад та яаж ханд­даг вэ. Энэ нь таны бод­логыг илүү сонирхож бай­на уу, таны үеийн түүхийн тэр хэсгийг илүү сонир­хож байна уу, та юу гэж боддог вэ? Манскийн кинонд та Пушкины үгээс их иш татдаг. Танд түүний яруу найраг, уран зохиол кино нь таалагддаг юм уу. Өөрийн­хөө дуртай зохиолыг нэрлээч?

-Би тэр кинонууд, жүжгийг үзсэн.  Түүнийг их сонирхож байгааг чинь ч мэдэж байна. Надад ч өөрчлөн байгуулалтад ч сонирхолтой л байна. Үнэхээр ийм бол би баяртай байна. Хүмүүс өөрчлөн байгуулалт гэж юу байсныг, юу байдгийг ойлгох ёстой. Ийм ч болохоор хэдэн жилийн өмнө гаргасан номоо би “Өөрчлөн байгуулалтыг ойлгох нь” гэж нэрлэсэн юм. Харин одоо манай иргэдээс болон гадаадаас надад ирсэн захидлуудаар нэг ном гаргахаа “Горбачевыг ойлгох нь“ гэж нэрлээд байгаа.

Харамсалтай нь надад театр, кинонд явах боломж алга. Цагтаа Раиса бид хоёр шинэ жүжиг, киног алгасалгүй үздэг байлаа. Хүүхэд байсан үеэс минь байсан бүхэн одоо ч надтай хамт л байна. Орос, Украин ардын дуу, Оросын сонгодог уран зохиол, Пушкин, Лермонтов “Цор ганцаараа замд гарлаа”.. гээд л. Өнөө болтол Николай Островскийн “Болд хэрхэн хатаагдсан нь”. Миний үеийн алдарт Чингиз Айтматов, Олег Ефремов, Армян Жагирханян, бусад зохиолчид, жүжигчид, найруулагчид….

-Зөвлөлт холбоот улсыг тэр үеийнхээр нь ч юмуу, өөрөөр сэргээх боломжтой юу, ингэх хэрэг байна уу?

-Нэг удаа би Холбоог хадгалах хэрэгтэй гэж хэлж байсан. Мэдээж шинэчилсэн, өөрчилсөн. Бүгд найрамдах улсуудад илүү эрх мэдэл өгсөн, бодитой тусгаар байдалтайгаар. Харин өнөөдөр бол бараг 30 жил  хараат бус улсууд оршин тогтнож байна. Евразийн эдийн засгийн холбоо, Аюулгүй байдлын хамтын гэрээний байгууллага ажиллаж байгаа. Эдгээрийг бэхжүүлэх хэрэгтэй. Өнөөдөр бидэнтэй зөрчилдөж байгаа Бүгд найрамдах улсуудтай харилцаагаа сэргээхийн тулд бүхнийг хийх хэрэгтэй л дээ. Ийм хөтөлбөр хэрэгтэй байна.

#МонголынМэдээСонин #Дэлхий