1. Төрөлх хэлээ зөв эзэмш.

2. Эцэг эхдээ зөөлөн сэтгэлээр ханд.

3. Улс төрчдөд айхтар бүү найд

4. Даруу бай.

5. Хохирсон хүн болох гэж бүү чармай.

6. Юмыг өнгөрөөж сур……

Үгийн сангаа ямагт баяжуулж бай. Банкин дахь дансаа яаж аригладаг, үгийн сандаа ч мөн тэгж ханд. Ямагт анхаарч, ариглаж, арвижуулж байвал өөрийн тань хүртэх олз омог тэр хэрээр арвин байх нь магад.

Ингэдгийн учир нь, хүн өөрийгөө бүрэн дүүрэн бөгөөд оновчтой илэрхийлэхэд үгийн сан хэрэг болдогтоо байгаа юм. Бодсон санаснаа бүрэн дүүрэн хэлж ярьж чадахгүй, тэр нь хуримтлагдвал сэтгэлийн зовиур болдог.

Үгийн сангаа баяжуулж байгаа нь энэ гээд ном шагайгаад салахаа байчихвал тусгүй. Толь бичиг олж аваад өдөртөө нэг хэсэг харчихдаг, хааяа хааяа шүлгийн ном эргүүлчихдэг байх хэрэгтэй. Толь бичиг, шүлгийн ном тийм ч үнэтэй биш. Гэхдээ үнэтэй ч байсан тэр, сэтгэлзүйч эмчид очиж гарздах мөнгөнөөс давж тусах нь юу л бол.

“Аав ээжээ хүндэлж бай” энэ тэр гэдэг шиг улиг болсон юм хэллээ гэх вий. Тэгвэл арай үгүй ээ. Аливаад эцэг эхээ буруутгаж бүү дайр гэж л хэлэх гэсэн юм. Чамаас түрүүлж мөнх бусыг үзүүлэх нь ер нь л магад тул өнгөрсөн хойно нь уй гашуу болохоо байг гэхэд, яах гэж тэгэв хэмээн толгойгоо шаах юу нь сайхан билээ.

“Та нараас улаан мөнгө авахгүй” гэхчлэн агсагнамаар байвал, энэнд чинь арай л бага эмзэглэх хүн олж барьж ав. Эцэг эхийг бай, шав гэж үзвэл (ах дүү, эхнэр нөхөр ч ялгаагүй) арай л ойрхон бай юм, тэртэй тэргүй ононо. Арай холхон юмаар оролдсон нь дээр.

Улс төрчид гэдэг мулгуу, жудаггүй улс байх нь дийлэнх. Гэхдээ тэрэндээ ч биш, хэтэрхий их юманд оролцдогт нь байгаа юм. Тэдэн дундаа арай дөнгүүр ганц нэгнийх нь хүртэл хошуу, хуруу дүрсэн юм гэж барагдахгүй их. Нийгэмд бугшсан муу муухайг улс төрчид засч чадвал зах зухаас нь хэлтлэх төдий л барна уу гэхээс биш үндсээр нь арилгана гэдэг бүтэхгүй. Хорвоо дэлхийг тэд сайн сайхан болголоо болголоо гэхэд ёс зүйн үүднээс харахад тэр сайн үйл нь хумсын толион чинээнээс хэтрэхгүй. Яагаад вэ гэвэл, тэр сайн үйлийнх нь үр шимийг хүртээгүй хүмүүс, адгийн наад зах нь ганц тийм хүн хэзээд л үлдэх болно.

Хүний хорвоо алаг эрээн. Саруул сайхан нийгэм гэж хүний түүхэнд байгаагүй, тийм цаг ирэх ч үгүй. Тэнгэрийн бошго иймийн тул хүн гэдэг амьтан гэрээ засч чадаад тэр сайн сайхныг өөрийнхөө хэрээр өөртөө л бий болгож чадвал дээдийн заяа. Гэлээ гэхдээ л хувиа борлуулж довоо шарлуулж хэчнээн ч чадсан, баяр гунигийн аль нь ч хүнийг тойрохгүй.

Тэртэй тэргүй олуулаа хүн төрөлхтөн цаг тутам борооны дараах мөөг шиг үржиж байна. Хорвоогийн энэ давчуу дунд завсар олж нар үзье гэвэл нэг нь нөгөөгөө түлхэж байж л гараа ээнэ. Гэхдээ хүний өмнүүр орно гэдэг нуруун дээр нь зайдагнана гэсэн хэрэг биш. Иймийн тул хөрөнгө чинээ хураая, эсвэл алдар нэр олъё, бүр аль алинд нь хүрье хэмээвээс зүтгэ, гэхдээ бүү улайр, хүнээ л бүү бай.

Чи гэж нэг хүн байхад чиний ойр дотнын хэн нэг хүн цаана чинь бий гэдгийг бүү умарт. Хайрлаж хамгаалахаа байг гэхэд бүү дараа бол, бүү зовоо.

Яаж ч хэцүүдлээ гэсэн бурууг бусдаас бүү хай. Хүний түүх, улс төр, дарга даамал, угсаа гарвал, эцэг эх, нар сар, хүүхэд нас гээд чичлээд байя гэвэл буруутан огт мундахгүй, олдох тусмаа утгагүй. Бурууг бусад руу чихсэний үр гэвэл, юмыг өөрчлөх зориг санаа үхэж, хариуцлага гэдэг зүйл хүний оюунаас алдуурдаг. Хоосорсон тэр оюун хүнийг уруу тийш татах алив муу зүгийн юмст бэлэн хоргодох орон болно. Зоригоо үхүүлсэн хүнээс, харсан тэнгэр нь нүүр буруулна уу гэхээс царай өгөхгүй.

Аз жаргал хайрласанд нь амьдралд талархдгийнхаа адилаар, хэцүү бэрхтэй учруулсных нь төлөө ч ялгаагүй хүндэлдэг байхыг хичээ. Амьдралын гашуунаас хаашаа ч зайлахын аргагүй, ийм гэдгийг амьдрал танаас нууж хаалгүй, хуурч мэхлэлгүй үнэнээр нь өчиж байгаа нь сайн хэрэг юм шүү. Юм санаснаар болохгүй, ажил урагш ахихгүй, бүр зовж цөхрөхийн туйлд хүрэх үе ч хүнд тохиолдоно. Амьдрал өөрийнхөө ямрыг ойлгуулах үүнээс ондоо арга огт үгүй гэдгийг тэр цагт сана.

Бид нэг их сайхан хорвоо ертөнцөд төрчихсөн улс биш. Хүсээд байх газар биш гэдгийг нь та нар удахгүй танина, ирсэн шигээ буцаж одохын тань цагт ч тэр, энэ хорвоогийн нэр хүнд нэг их дээшилсэн байх нь юу л бол. Гэхдээ энд л ирж мэндлэхээс өөр аргагүй нь бас үнэн, очиж төрөхөө сонгох ондоо газар үгүй. Тийм газар байлаа гэхэд эндэхээсээ дээрдэх эсэхийг мэдэх арга байхгүй. Ийм учраас, таны мууг үзэх гэсэн хэнтэй ч бай, зууралдах хэрэггүй. Албан ажлынхаа хувиар ч, өөрийн хүсэл зоригоор ч тийм зорилго өмнөө тавьсан юмнууд захаас аван таарна. Хийсэн үйлд нь та яаж хандана, уг үйл тэр чинээгээр өндөр авна. Өндөр авахуулахгүйн тулд хажуугаар нь бушуухан өнгөрөөд явчихаж бай. Тархиныхаа хайран эд эсийг дэмий ажилд зарж бүү гарзад. Зүгээр л сувгаа сольчих. Ингэлээ гээд тэр сувгийг зогсоож чадахгүй нь үнэн, гэхдээ нэр хүндийг нь бууруулахад нэмэр болох нь гарцаагүй.