Хүүхдүүд томчуудтай адил жагсаал цуглаан хийж, үзэл бодлоо илэрхийлж эрхээ хангуулж чадахгүй байгаа нь харамсалтай. Ийм учраас Монгол Улсад хүүхдийн эрхийн зөрчил маш их гардаг. Үүнийг энд дурдаад ч баршгүй. Хүүхдийг бараг л хүн биш гэж үзэх явдал газар авсан гэхэд хилсдэхгүй байх.

Тухайлбал, хүн ихтэй автобусанд сандал дээр сууж яваа бяцханыг “Хүүхэд байж бос чи” хэмээн зандраад суудлыг нь “дээрэмдэх” үзэгдэл түгээмэл. Үүгээр зогсохгүй суудалд нь суух хоорондоо элдэв бусын үгээр загнаж үглэх нь энүүхэнд. Ахмад настан, хөгжлийн бэрхшээлтэй хүнийг хүндэлж суудал тавьж өгөлгүй л яахав. Гэлээ гэхдээ автобусны бариулд гар нь хүрэхгүй хүүхдүүд  аюулгүй байдлаа хангаад зорчиж чадахгүй нь тодорхой. Ялангуяа хүн ихтэй автобусанд хүүхдүүд томчуудын салтаа хавьцаа нүүр нь наалдаж чихэлдээд явах нь өрөвдөлтэй. Ийм байхад бяцхан хүүхдэд суудал тавиад өгөх залуус бүр ч байхгүй нь харамсалтай.

Төр засаг хүүхдийн эрхийн талаар ярьдаг, зарим нэг бодлого чиглэлтэй ажилладаг ч тэр нь төдийлөн үр дүнд хүрдэггүй. Энэ нь нөгөө л томчууд бидний  “Хүүхэд байж чи яахнав. Хүүхдэд нэг их юм хэрэггүй шүү дээ” гэсэн муйхар үзэл бодолтой холбоотой болов уу.

Өнөөдөр монголчуудын амь нас, эрүүл мэндэд хамгийн их хохирол учруулж буй нэг  асуудал нь зам тээврийн осол. Ялангуяа зам хөндлөн гарч буй хүүхдэд туслах, жолооч нар зам өгөх  сэтгэл бараг үгүй гэж хэлж болно. Мөн амралт зугаалгаар явахдаа жолооч хурд хэтрүүлэх,  хүүхдийг зориулалтын суудалд суулгаагүй, суудлын бүс зүүлгээгүйн улмаас осолд орсон хүүхэд ч тоймгүй олон. Жишээ нь Тээврийн цагдаагийн газрын мэдээллээс харвал өнгөрсөн онд 485 хүүхэд зам тээврийн осолд өртөж  51  хүүхэд  нас баржээ. Цар тахлын үед хөл хориотой байхад ийм тоо гарч буй нь эмгэнэл юм. Энэ он гарснаас хойш 13 хүүхэд зам тээврийн ослын улмаас амь насаа алдсан байна.

НҮБ-аас  “Монгол Улсын Хөгжлийн төлөв байдлын шинжилгээ 2021” гэсэн тайлан одоо гаргаад байна. Энэ тайланд бас л Монгол Улс хүүхдийн хөгжилд анхаарч ахиц дэвшил гаргаж чадаагүй жишээ баримт дурджээ. Тухайлбал,

боловсролын чанар анхан шатнаасаа эхлээд салбарын хэмжээнд сүүлийн хэдэн арван жилийн турш хамгийн тулгамдсан асуудал болж байгаа юм. Нийгмийн үзүүлэлтийн түүвэр судалгаагаар 2, 3 дугаар ангид суралцаж буй охид, хөвгүүдийн дөнгөж 33 хувь нь тоо бодох суурь мэдлэгтэй байсан бол 44 хувь нь унших суурь чадвартай болсон байж.

Мөн цэцэрлэг, сургуулийн хүрэлцээ бодит эрэлт хэрэгцээг хангаж чадахгүй  хэвээр. Тухайлбал, 2018 онд 2-6 насны 405 мянга орчим хүүхдэд 1435  цэцэрлэг  7843 багштайгаар үйлчилгээ үзүүлж байсан бөгөөд нэг багшид 52 орчим хүүхэд ногдож байв. Гэтэл цэцэрлэг, сургуулийн барилгын ажил  дөрөв таван жил үргэлжилдэг, төсөв мөнгө нь хүрэлцдэггүй. Харин шүүх, цагдаа гээд төрийн байгууллагын барилга ганцхан жилийн дотор баригдаж ашиглалтад ордог. Тэгээд дарга нар нь үнэтэй тавилгаар өрөө тасалгаагаа тохижуулдаг  гаж тогтолцоо манай улсад бий.

Хүүхдийн эсрэг хүчирхийлэл 2020 онд эрс нэмэгджээ. Хүүхдийн тусламжийн утсанд гутаан доромжлох, хуурч мэхлэх, хүчирхийлэх, үл тоомсорлох зэрэг хүүхэд хамгааллын эрх зөрчигдсөн тухай мэдээлэл их ирдэг болсон байна. Тухайлбал,  2017 онд 3407 дуудлага мэдээлэл ирж байсан  байсан бол 2020 онд 9192 хүрэв. Цар тахлаас урьдчилан сэргийлэх хөл хориотой байх үед  гэр бүлийн хүчирхийлэлд өртсөн хүүхдийн 2019  болж нэмэгджээ.

Монгол Улсын ядуу таван хүн тутмын хоёр нь 15-аас доош насны хүүхдүүд  гэсэн судалгаа гарлаа. Учир нь айл өрхөд хүүхдээ өсгөж тэжээхийн тулд орлого олдог хүмүүс цөөн зөвхөн халамжид найдан амьдарч  байгаатай холбоотой гэнэ. Орлогын ядуурлаас гадна өөр олон хэлбэрээр хүүхдүүд гачигдалд  орох тохиолдол цөөнгүй байна. Тухайлбал, тэд мэдээллийн хүртээмж, орон сууц, ариун цэврийн байгууламж, бага насны хүүхдийн боловсрол зэрэг үйлчилгээг авч чадахгүй гачигдаж байна. Барагцаалбал, гурван хүүхэд тутмын хоёр нь хамгийн багадаа гурван үзүүлэлтээр гачигдалд орж байгаа нь амьжиргааны түвшин, оршин суугаа байршлаар ихээхэн ялгаатай юм. Хүүхдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн түвшин 2013 оноос хойш өөрчлөгдөөгүй 17 хувь хэвээр байгаа аж.Тухайлбал,  хүүхдүүд хөдөө аж ахуй, уул уурхай, барилга, хурдан морины уралдаан зэрэг аюул, осолтой хөдөлмөр хийсээр байгаа нь улам ноцтой асуудал болж байна. Ингээд дурдаад байвал хүүхдэд ээлгүй олон зүйл манай улсад байгаа юм. Өнөөдөр манай улсад хүүхдийн эрх, ашгийг хамгаалах  төрийн болон төрийн бус олон байгууллага үйл ажиллагаа явуулдаг. Гэсэн хэдий ч үр дүнд хүрэхгүй байгаа нь харамсалтай.