Улс төр
Анхны парламентын түүхМонгол Улсын хууль тогтоох дээд байгууллага Улсын Их Хурал байгуулагдсаны 30 жилийн ойд: Анхны парламентын түүх
Монгол Улс 1992 онд шинэ Үндсэн хуулиа баталснаар иргэн бүр төрийн үйл хэрэгт оролцох эрх хангагдаж, ардчилсан нийгэмд шилжсэн билээ. Түүнээс хойших 30 жилийн хугацаанд 8 удаагийн УИХ-ын сонгуулийг зохион байгуулж, улстөрийн эрх чөлөөгөө эдэлж ирлээ. Энэ бол иргэний онцгой эрх бөгөөд иргэний оролцоог дээдэлсэн ардчилсан Монгол Улсын үнэт зүйл юм.
Эдүгээгээс яг 30 жилийн өмнө буюу зургаадугаар сарын 28-ны өдөр УИХ-ын сонгууль болж байв. Хүний амьдралаар бодоход 1992 оноос нэгэн шинэ үе төрөн гарч, шинэ нийгмийн тогтолцоонд ажиллаж, амьдарч явна.
Өнгөрсөн 30 жилд Монгол орны хөгжил, дэвшилд алдаа, оноо аль аль нь байсан. Парламентын засаглал бол Монгол Улсын хувьд хамгийн зөв сонголт байсан гэдгийг цаг хугацаа улирах тутам харуулж байна. Хамгийн гол нь энэхүү засаглалаа зөв зохион байгуулах, шударга ёс, хариуцлагыг сахиж, үнэт зүйлээ дээдлэхэд бид алдаж, онож яваа. Өнөөдөр энэ алдаа бүхнээ ухаарч, засч залруулахаар эрх зүй, эдийн засгийн хувьсгалыг эхлүүлж, улмаар сонгуулийн тогтолцоогоо эргэн харахаар улстөрийн намууд нэгдэж байна.
Өнгөрсөн 30 жилийн хугацаанд Үндсэн хуулиа ягштал баримтлан 8 удаагийн УИХ-ын сонгуулийг зохион байгуулж, парламентын хөгжлийн 30 жилийн түүх үргэлжилж байна.
Цаг хугацаа бүхэн өөрийн үнэ цэнэтэй учраас тэртээх 30 жилийн өмнөх УИХ-ын сонгуулийн талаар эргэн дурсах нь зүйтэй юм.
1990 оны ардчилсан хувьсгалын үр дүнгээр бид бүх ард түмний ардчилсан сонгуулийг зохион байгуулсан. Монгол Улсын 430 тойргоос 403 депутат сонгогдож, байнгын ажиллагаатай Улсын бага хурал, байнгын бус ажиллагаатай Ардын Их Хурал байгуулагдсан. Энэхүү хоёр танхимтай хууль тогтоох байгууллага шинэ Үндсэн хуулийг бүтэн гурван сар хэлэлцэн 1992 оны 1 дүгээр сарын 13-ны өдөр баталж байлаа. Монгол Улсын Ерөнхийлөгч П.Очирбат монгол төрийн хасбуу тамгыг дарж, Үндсэн хуулиа баталгаажуулсан түүхэн агшин тод үлджээ.
Шинэ Үндсэн хууль батлагдсанаас 5 сарын дараа УИХ-ын анхны сонгууль болсон он цаг, үйл явдлын дараалалтай билээ.
1992 оны сонгуульд улстөрийн намууд шинэхэн, өрсөлдөөн бага, улстөрчид туршлагагүй, сонгогчдын мэдлэг нимгэн байсан. Гэхдээ шинэ нийгэм, эрх чөлөөт ирээдүйг төсөөлсөн ард түмэн сонгуульдаа маш идэвхтэй оролцож байжээ. Монгол Улсын сонгуулийн насны 1,085,129 сонгогчоос 1,037,392 иргэн саналаа өгсөн байна. Энэ нь сонгогчдын 95,5 хувь нь саналаа өгсөн нь УИХ-ын сонгуулийн түүхэн дэх хамгийн өндөр ирцэд тооцогдож байгаа юм.
Үүнээс харахад монголчууд ардчилсан нийгмийн тогтолцоо буюу ирж буй шинэ цагийг дэмжиж, талархан хүлээсэн нь харагдаж байна.
Монгол Улсын Бага Хурлын тогтоолоор энэ сонгуулийн зардлын хэмжээг 21 сая төгрөгөөр баталжээ.
Сонгуулийн 26 тойрогт найман нам, хоёр эвсэл, бие даагч нийт 293 нэр дэвшигч өрсөлдсөн байна. Мөн ардчиллын эхлэл болох тухайн цаг үед 18 бие даагч өрсөлдсөн нь монголчууд өөрчлөлт, шинэчлэлтийг хүсэмжилж байсны бас нэгэн илрэл юм.
МАХН (одоогийн МАН) нийт 51.7хувийн саналаар УИХ-д 70 суудал авч үнэмлэхүй олонх болжээ. Энэ нь улстөрийн ууган хүчин МАН шинэ нийгэм цаг үед ард түмнээ туршлагаараа залж явна гэдэгт итгэсэн сонголт байв. Мөн сонгогчид нэр дэвшигчдийг багаар нь сонгох хандлага давамгайлсан байна.
Түүнээс гадна МоАН-МҮДН-НН-ын эвслээс нэр дэвшсэн дөрөв, МСДН-аас нэр дэвшсэн нэг, бие даан нэр дэвшигчдээс нэг хүн УИХ-ын гишүүнээр сонгогджээ.
Сонгогдсон гишүүдийн 58 буюу 76,1 хувь нь 50-иас дээш хувийн санал авсан байна.
Нийгмийн бүрэлдэхүүний хувьд 75 буюу 98,7 хувь нь сэхээтэн, 1 буюу 1,3 хувь нь малчин, 3 буюу 3,9 хувь нь эмэгтэйчүүд байжээ.
Тухайн үед Завхан аймгийн харьяат Монгол Улсын Хөдөлмөрийн баатар, малчин Ц.Намхайнямбуу сонгогдсон нь бас нэгэн сонирхолтой дүр төрх байв. Тэрбээр анхны хууль тогтоох байгууллагад ажиллахдаа монгол малчин хүний ухааны цараа, амьдралын ухааныг харуулж чадсан хэмээн үнэлэгддэг билээ.
Анхны парламентад Т.Ганди, Д.Мөнхөө, Ж.Бямбажав нарын гурван эмэгтэй сонгогдсон байна. Т.Ганди хожим Монгол Улсын төрийн сайдаар хоёронтоо сонгогдсон эмэгтэй улстөрчдийн тод төлөөлөл юм.
Д.Мөнхөө бол Улсын Бага Хурлаас эхлээд ардчилсан төрийг байгуулахад хүчин зүтгэж ирсэн улстөр, нийгмийн зүтгэлтэн билээ.
Харин Ж.Бямбажав прокурор хожим Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн гишүүн, цэцийн орон тооны бус зөвлөхөөр ажилласан байна. Тэрбээр Үндсэн хуулийг сахин хамгаалах, чандлан сахиулах, Үндсэн хуулийн цэцийг бэхжүүлэх үйл хэрэгт мэдлэг боловсрол, хүч хөдөлмөрөө зориулсан шилдэг хуульч гэгдэж байв.
2020-2024 оны парламентын 33-40 насны зургаан гишүүн хамгийн залууд тооцогдож байгаа. Харин 1992-1996 оны гишүүдийн 11 нь 25-35 насных байжээ. Анхны парламент эдүгээтэй харьцуулахад парламентын гишүүд нь харьцангуй залуу байв. Мөн 37 гишүүн нь 36-45, 28 нь 46-гаас дээш насныхан байжээ.
Эх сурвалж: Үндэсний шуудан сонин 2022 оны 06 дугаар сарын 15-ны өдрийн дугаар
Улс төр
ЗГ: Дөрвөн улирлын турш жуулчин хүлээн авах боломжийг бүрдүүлнэ
Засгийн газрын ээлжит хуралдаан 2024 оны арваннэгдүгээр сарын 27-нд боллоо.
Жуулчдын урсгалыг нэмэгдүүлж, дөрвөн улирлын турш жуулчин хүлээн авах зорилтын хүрээнд хэрэгжүүлэх арга хэмжээний тухай Засгийн газрын тогтоол гаргалаа.
-Нислэгийн тийзийн үнийг зуны улирлынхтай харьцуулан 40 хүртэл хувь хөнгөлөх асуудлыг судалж шийдвэрлэх, дотоодын нислэгийн тоо, давтамжийг жуулчдын амралтын өдрүүдийн аялалтай уялдуулж нэмэх, хуваарийг баталгаажуулах,
-Ховд, Мөрөн, Чойбалсан, Даланзадгад, Дэглий цагаан, Чингис зэрэг нисэх буудлыг 3C, 4C, 4D ангиллаар ажиллуулж, Алтай Таванбогд, Буйр нуур орчмын бүсэд 4C ангиллын нисэх буудал байгуулах ажлыг эхлүүлэх,
-БНСУ-аас жуулчлалаар ирэх иргэдэд үзүүлэх визийн чөлөөлөлтийн хугацааг сунгах, визгүй нэвтрэх улс орны тоог зохих журмын дагуу нэмэгдүүлэх,
-Хил орчмын аялал жуулчлалын үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх,
-Цагааннуур, Боршоо, Арцсуурь, Ханх, Эрээнцав, Хавирга, Сүмбэр, Шивээхүрэн, Гашуунсухайт зэрэг боомтын үйл ажиллагааг олон улсын зэрэглэлийн түвшинд идэвхжүүлж, аяллын хөтөлбөрийг дэмжих зорилгоор ажиллах цагийг уртасгах, амралтын өдрүүдэд ажиллах боломжийг хөрш орнуудтай тохиролцон, холбогдох хэлэлцээрт тусгах асуудлыг судалж шийдвэрлэх,
-Монгол Улсад хилийн боомтоор орж ирэх жуулчдад газар дээр нь богино хугацаанд виз олгох, бүлэг жуулчин нэвтрүүлэх тусгай гарц бий болгох,
-Цагаан сар: Билгийн тооллын хаврын тэргүүн сарын баяр, “Хөх сувд”, “Мазаалай” цас, мөсний наадам, “Талын түмэн адуу”, “Нүүдэлчдийн өвөл” зэрэг арга хэмжээг олон улсынх болгон өндөр түвшинд зохиолн байгуулах,
-Жуулчдад үйлчлэх ариун цэврийн байгууламжийг зохих байршилд стандартын дагуу байгуулах зэрэг аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд тулгамдаж байгаа асуудлыг шийдвэрлэх чиглэлээр арга арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэхийг тус тогтоолоор Засгийн газрын холбогдох гишүүд, албан тушаалтнуудад үүрэг болголоо.
Улс төр
Болзошгүй хүндрэлийг тооцоолон өвөлжилтийн бэлтгэлийг тасралтгүй хангах шаардлагатайг анхаарууллаа
Монгол Улсын Шадар сайд, УОК-ын дарга С.Амарсайхан өвөлжилт, хаваржилтын бэлтгэл ажил хангах, урьдчилан сэргийлэх чиглэлээр 21 аймгийн УОК-той цахим хурал хийж, мэдээлэл сонсож, үүрэг даалгавар өглөө.
Улсын хэмжээнд мал аж ахуйн салбарын өвөлжилт, хаваржилтын бэлтгэл ажлыг малчдын өвс, тэжээл бэлтгэл, аймаг, сумын өвс, тэжээлийн аюулгүйн нөөц бүрдүүлэлт, худаг ус, хашааны хүрэлцээ хангамж, малчин өрхийн бэлтгэл зэрэг үндсэн үзүүлэлтүүдээр дүгнэхэд 86,7 хувьтай хангагдсан мэдээллийг Хүнс, хөдөө аж ахуй хөнгөн үйлдвэрийн яамнаас өгсөн.
Монгол Улсын хэмжээнд өнгөрсөн зун агаарын дундаж температур олон жилийн дундажтай харьцуулбал нийт нутагт 1.5°C-аар дулаан, хур тунадасны хувьд дунджаар 172.3 мм орсон нь олон жилийн дунджаас 25.9 хувиар ахиу байлаа. Харин Баян-Өлгий, Увс, Ховд, Говь-Алтай, Завхан, Баянхонгорын зарим, Өмнөговь, Дорноговийн ихэнх нутгаар гандуу байлаа.
Монгол Улсын Засгийн газрын 2015 оны 286 дугаар тогтоол, Монгол Улсын Шадар Сайдын 2021 оны 68 дугаар тушаалаар батлагдсан “Ган, зудын эрсдэлийн үнэлгээ хийх заавар, боловсруулсан аргачлалын дагуу зудын эрсдэлийн үнэлгээ хийхэд Архангай, Баян-Өлгий, Говь-Алтай, Завхан, Сүхбаатар, Төв аймгийн хэмжээнд эрсдэлийн түвшин “Маш их”, Говь-Сүмбэр, Өвөрхангай аймгийн хэмжээнд “Их” буюу дунджаас дээш, Улсын хэмжээнд зудын нөхцөл байдал “Дунд” түвшинд үнэлэгдлээ.
Цаашид ид хүйтний үе болох арванхоёр, нэгдүгээр саруудад ихэнх нутгаар олон жилийн дунджаас ХҮЙТЭН, хур тунадас дунджийн орчим болон түүнээс ахиу байх төлөвтэй байгаа тул зуншлагын байдал сайн болон бэлчээрийн даацтай байгаа нөхцөлийг үл харгалзан болзошгүй хүндрэлийг тооцоолон өвөлжилтийн бэлтгэл ажлыг тасралтгүй авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна.
Иймд 21 аймаг, 330 суманд хүрч ажиллаж өвөлжилт, хаваржилтын бэлтгэл ажлын явцтай танилцах, зудын эрсдэлийн үнэлгээ хийх, болзошгүй аюул гамшгаас урьдчилан сэргийлэх, “Шинэ хоршоо – Чинээлэг малчин” хөтөлбөрийн хэрэгжилттэй холбогдуулан малчдын санал хүсэлтийг авч, зээлийн зарцуулалт, төсөл хөтөлбөрийн хэрэгжилтийн үр дүнг дүгнэх, мэргэжил арга зүйн дэмжлэг үзүүлэх ажлыг улсын хэмжээнд зохион байгуулах шуурхай бүлэг томилж ажиллуулах үүргийг 21 аймгийн УОК-ын дарга, гишүүдэд өглөө гэж Монгол Улсын Шадар сайдын Хэвлэлийн албанаас мэдээллээ.
Улс төр
Монгол Улсын төрийн далбааг мандуулж, жанжин Д.Сүхбаатарын хөшөөнд цэцэг өргөлөө
Бүгд Найрамдах Улсыг тунхаглаж, анхдугаар Үндсэн хууль баталсны 100 жилийн ойн өдөр Монгол Улсын төрийн далбааг хүндэтгэн мандуулах ёслолоор эхэллээ. Их жанжин Д.Сүхбаатарын талбайд төрийн дууллыг эгшиглүүлж, Төрийн ёслолын хүндэт харуулын торгон цэргүүд Монгол Улсын төрийн далбааг мандууллаа.
Дараа нь Их жанжин Д.Сүхбаатарын хөшөөнд цэцэг өргөх ёслол боллоо. Ёслолын арга хэмжээнд Улсын Их Хурлын дарга Д.Амарбаясгалан, дэд дарга Х.Булгантуяа, Улсын Их Хурлын гишүүд, Улсын Их Хурлын Тамгын газрын удирдлагууд оролцлоо.
Энэ өдөр Бүгд Найрамдах Улсыг тунхаглаж, анхдугаар Үндсэн хууль баталсны 100 жилийн ойд зориулсан Улсын Их Хурлын Хүндэтгэлийн хуралдаан, Монгол Улсын иргэний андгай өргөх ёслол, үндэсний бөхийн барилдаан болно хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээллээ.
-
Нийгэм9 цаг өмнө
Ажил олгогч, ажилтны хоорондын хөдөлмөр эрхлэлтийн харилцааны зөв соёлыг төлөвшүүлэх 35 мэргэшсэн зөвлөх бэлтгэж байна
-
Улс төр9 цаг өмнө
ЗГ: Дөрвөн улирлын турш жуулчин хүлээн авах боломжийг бүрдүүлнэ
-
Улс төр9 цаг өмнө
Болзошгүй хүндрэлийг тооцоолон өвөлжилтийн бэлтгэлийг тасралтгүй хангах шаардлагатайг анхаарууллаа