Оны 149 дахь өдөр, шинэ он хүртэл  216 хоног үлдлээ.

Өнөөдрийн баяр

Энхийг сахиулагчдын өдөр

НҮБ-ын Ерөнхий ассамблей 2002 онд жил бүрийн тавдугаар сарын 29-ны өдрийг Энхийг сахиулагчдын олон улсын өдрөөр (International Day of United Nations Peacekeepers) зарлажээ. Энэ баяраар дэлхийн халуун цэгүүдэд  энхийг сахиулах хүндтэй үүрэг гүйцэтгэж байгаа хүмүүсийн эр зоригийг бахдах учиртай.
Жилд энхийг дэмжих үйл ажиллагаанд албан үүрэг гүйцэтгэж яваад 100 гаруй энхийг дэмжигч амь насаа алддаг гэсэн тоо баримт байдаг хэдий боловч олон улсын энх тайван, аюулгүй байдлын төлөө тэдний хийж бүтээсэн үйл хэрэг нь дэлхийн сая сая хүмүүсийн зүрх сэтгэлд үлдэн мөнхжиж байдаг юм.

НҮБ-ын гишүүн 124 гаруй орны цэрэг, цагдаагийн болон энгийн 113мянга орчим албан хаагч дэлхийн 4 тивийн 20 гаруй улсад явагдаж буй 16энхийг дэмжих ажиллагаанд хүний эрхийг хамгаалах, улс хоорондын мөргөлдөөнийг хянан  зохицуулах, хүмүүнлэгийн тусламж дэмжлэг үзүүлэх зорилгоор үүрэг гүйцэтгэж байна.

Баримтууд–

• Эвлэрлийн нөхцөлийг хэрхэн биелүүлж буйг ажиглах НҮБ-ын байгууллага гэсэн нэртэйгээр энхийг сахиулагчид Палестинд 1948 оны тавдугаар сарын 29-нд анхны ажиллагаагаа эхэлж байв. 
• НҮБ-ын онцгой хүчин 10 орны бүрэлдэхүүнтэйгээр Франц, Англи, Израилийн цэргийг Египетийн Суэцийн сувгаас гаргах ажиллагааг 1957 онд хянаж байв. Тэр онд л анх цэнхэр дуулгыг хэрэглэжээ.
• 1948оноос хойш НҮБ нийтдээ энхийг сахиулах 71 ажиллагааг явуулаад байна.
• 1988 онд НҮБ-ын  энхийг сахиулах хүчин Нобелийн энх тайвны шагналаар анх удаа шагнагдав.
• Энэ хугацаанд 3.5 мянга гаруй энхийг сахиулагч амь үрэгджээ. 

Сонирхолтой түүх

Дэлхийн хамгийн өндөр Жомолунгмаоргилд хүн хөл тавилаа 

1953 оны 5 сарын 29-нд Шинэ Зеландын уулчин Эдмунд Хиллари, газарчин Дэнзэн Норгойн хамт ертөнцийн зулайд хөл тавьжээ. Жомолунгма буюу “Дэлхийн эх” гэж төвдүүд, Сагарматха буюу “Дэлхийн эзэн” гэж балбууд нэрлэдэг дэлхийн хамгийн өндөр оргил нь Төвөд болон Балбын хил залгаа нутагт байдаг.Оргилын өндрийг далайн түвшнээс 8848 м гэж анх Жорж Эверест тогтоосон байдаг.Хамгийн анх энэ оргилд гарсан хоёр хүн тэнд Их Британи, Балба, Энэтхэг ба НҮБ-ын тугийг хатгасан байна.

Эверестэд гарах анхны төлөвлөгөөг 1893 онд боловсруулж түүнд авирах анхны оролдлогыг 1921 онд хийжээ. Үүнээс хойш 30 гаруй жил өнгөрч байж хүн анх хөл  тавьсан билээ.

“Би тийм гүн хөх тэнгэр энэ насандаа үзээгүй” гэж Дэнзэн Норгой дуу алдсан байдаг. “Дэлхийн хамгийн өндөр оргилд анх гарсан” хэмээн бичигдэх хувьтай тэр хүмүүс Жон Хантын удирдсан Их Британийн уулчдын багийн гишүүд байлаа.

Түүнээс яг нэг жилийн өмнө мөнөөх Дэнзэн Швейцарийн уулчин Ламберийн хамт оргилд бараг хүрээд буцжээ. Хэдийгээр тэдэнд уулын оргил маш ойрхон харагдаж байсан боловч хүчилтөрөгчийн нөөц, тамир тэнхээ зэргээ харгалзан үзээд “Очиж чадна, харин эргэж ирж чадахгүй” хэмээн дүгнэж сэтгэл дундуур буцжээ. Харин жилийн дараа Эверестэд гарсан Дэнзэнгийн хүзүүнд Ламберийн гал улаан ороолт намирч байсан гэдэг.

Гималайг байлдан дагуулсан бүхий л түүхэнд Шерпа буюу Ширваа гэдэг үг газарчин гэсэн утгаар олонтаа тааралддаг. Үнэн хэрэгтээ энэ нь Дорнод Гималайгаар нутагладаг нэгэн омгийн нэр ажээ. Сонирхолтой нь тэд өөрсдийгөө монгол гаралтай хэмээн үздэг бөгөөд Дэнзэн Норгойн дурдатгалд “ Би Монгол хүн болохоороо”, “Бид бүхий л Монголчуудын нэгэн адил” гэх мэтийн мөр олонтаа тааралддаг. Ямар байлаа ч гэсэн тэд өндөр ууланд төрж өссөн, хүчилтөрөгч багатай, агаар сийрэг орчинд амьдарч дадсан улс учраас уулчдын багт “бие бялдраар шууд тэнцдэг” байжээ.

Тэр цагаас хойш Эверестэд 3300 орчин хүн гарч өөр 200 орчим хүн  амь үрэгджээ. Жомолунгмагийн оргилд 200 км цагийн хуртай салхи үлээж, шөнө агаар нь -60 С градус хүртэл буурдаг учраас  тийшээ гарахад хоёр сар орчим хугацаа шаардагдаж байдаг. Оргилд гарсны дараа уулчид дундажаар  жингийнхээ 10-15 кг-ыг алддаг.

Оргилд анх гарсан мэдээ дэлхийд  дөрөв хоногийн дараа 1953 оны зургадугаар сарын 2-нд IIЕлизавета хаан ширээнд титэмлэгдсэн өдөр таржээ. Британийн хатан хаан Хилларид рыцарь цол олгож, өөрийн нэрэнд сэр гэсэн өргөмжлөл нэмэхийг зөвшөөрчээ. Дэнзэн Британийн хамтын нөхөрлөлийн иргэн биш учраас медалиар шагнагдсан байлаа.

Дашрамд дурьдахад Тензин Норгей, Эдмунд Хилари хоёроос гуч шахам жилийн өмнө буюу 1924 онд Английн хоёр уулчин Жорж Мэллори болон Эндрю Ирвин нар Эверест оргилд анх гарсан байж болзошгүй гэсэн таамаг, маргаан одоо ч үргэлжилсээр байна.

Өнөөдөр түүхэнд

862 – Рюрик Новгород хотноо орос вангуудын анхны овгийг үүсгэлээ.

1176 – Орчин үеийн Милан хотоос 30-аад км-ын зайтай Леньяно хотын дэргэд Хойд Италийг эзлэх эрмэлзэлтэй байсан Ариун Ромын эзэнт улсын I Фридрих Барбароссын цэргийг италичууд бут ниргэжээ.Италийн түүхийн энэ чухал үйл явдалд алдарт хөгжмийн зохиолч Жузеппе Верди нэгэн дууриа зориулж түүнийг “Леньяны тулалдаан” гэж нэрлэжээ.

1453 – Гурав хоног дайрсны эцэст Фатих (“Байлдан дагуулагч”) гэгддэг  Туркийн султан II Мехмедын цэргүүд Константинополь хотын эзлэн христийн Византийн эзэнт улсын 1100 жилийн түүхийг цэглэжээ.

1590 оны энэ өдөр эзэн хааны зарлигаар Сольвычегодскоос Сибирь рүү 30 тариачин гэр бүлийг илгээснээр тэнд хүн ам суурьшиж эхэлсэн байна.

1724— XIII Бенедикт Ромын шинэ хамбаар сонгогдлоо.

1860 – Худалдаачин, урлагийг дэмжигч, уран зураг цуглуулагч Павел Михайлович Третьяков гэрээслэлээ бичин Москва хотод зургийн цуглуулгаа мөн галерей байгуулахад 150 мянган мөнгөн рублийг үлдээсэн байв.

1875 – Америкийн  Пол Бойтонөөрийн бүтээлийн патентлагдсан аврагч хувцастайгаар Гри-Не (Франц) хошуунаас ӨмнөдФорленд (Их Британи) хүртэл 23 цаг 30 минутын турш сэлэн Гиннессийн дээд амжилтын номонд бүртгэгдлээ.

1832—Канадад Оттава голыг Онтарио нууртай холбосон сувгийг албан ёсоор нээв.

1848— Висконсин АНУ-ын нэг муж боллоо.

1910— Олбаниас Нью-Йорк хүртэл аэроплан галт тэрэгтэй уралдаж, Гленн Кертиссийн жолоодсон нисдэг аппарат түрүүлэн 10 000 ам.долларын шагнал авсан байна.

1916- АНУ-ын Ерөнхийлөгчийн туг албан ёсоор батлагдлаа.

1917- АНУ-ын 35 дахь ерөнхийлөгч Жон Фицжеральд Кеннеди 1917 оны тавдугаар сарын 29-нд төржээ.

1919— Артур Эддингтон Нарны бүтэн хиртэлтэд ажиглалт хийж, Альберт Эйнштейний харьцангуйн онолыг бүрэн баталжээ.

1945—Норвегид фашистуудтай хамтран ажилласан хэргээр Нобелийн шагналт, зохиолч Кнут Гамсуныг баривчилсан аж.

1969— Аргентины Кордовт дарангуйллын эсрэг бослого гарсан байна.

1971 – Пенсильванийн Филадельфихотод 11 ихэр төрсөн ч ганц нь ч хүн болж чадсангүй.

1985 – Брюсселийн “Эйзель” цэнгэлдэхэд Европын аваргуудын цомын тоглолтоор “Ливерпулийн” хөгжөөн дэмжигчид Ювентусыг хөгжөөн дэмжигчидтэй зодоон үүсгэн эмгэнэлд хүргэлээ. Тэднийг сайн  тусгаарлаагүй байснаас зодоон үүсч хүмүүс зугтах үеэр 1920 онд босгосон бетон хана нуран 39 хүн дарагдаж,  400 гаруй хүн бэртжээ.

1988 – Англид 32,2 км-ын урттай хүзүүний ороолтыг сүлжиж  дэлхийн дээд амжилт тогтоов.

1988— АНУ-ын Ерөнхийлөгч Рональд Рейган ЗХУ-д айлчиллаа.

1990— Б. Н. Ельцин ОХУ-ын Дээд зөвлөлийн даргаар сонгогдов.

1995 – Английн Рори Блеквелл 16,2 секундын дотор 400 бөмбөр  цохин дээд амжилтын эзэн болжээ.

1999 – Израилийн усан цэргийнхэн Крит, Кипрын арлуудын хооронд 3000 метрийн гүнд живсэн шумбагч онгоцыг илрүүлэв. Тэр нь 1968 онд сураггүй болсон Израилийн “Дакар” шумбагч байлаа.

2005—Францад явуулсан санал асуулгаар дийлэнх нь Европын Үндсэн хуулийн эсрэг саналөгчээ.

2009— АНУ-ын Ерөнхийлагч Цагаан ордонд кибер аюулгүй байдлын алба байгуулах шийдвэр гаргалаа.