Улс төр
Хулгайчийг бариарай гэж хулгайч л хамгийн түрүүнд хашгирдаг

УИХ-ын дарга М.Энхболдыг огцруулах аян орон даяар буухиалж байна. Чухамдаа Нийслэлийн засаг дарга байхдаа газар наймаалж хөлжсөнөөс эхлээд 2016 оны сонгуулийн үеэр төрийн албыг худалдаж, төрийн эрхийг хууль бусаар авах хуйвалдаан зохион байгуулсан нь яалт ч үгүй үнэн болохоор энэ хүн хууль тогтоох байгууллагыг удирдаад сууж байх ёс суртхууны эрхгүй нь үнэн.
Үүний зэрэгцээ Монгол Улсын ерөнхийлөгчөөр хоёронтаа сонгогдож суусан Ц.Элбэгдорж гэж бас нэг нүдэнд орсон хог, шүдэнд орсон мах байна аа. МАНАН-гийн толгойлогч, Асем нэрийн дор хэдэн зуун тэрбумыг халаасалсан гээд түүний бузар булай бас л дуусч дундрахгүй бололтой.
Гэхдээ өнөөдөр улс төрчдийн, энэ хоёрыг харлуулан тэмцээд байгаачлан М.Энхболд суудлаасаа ховхрохоор, Ц.Элбэгдоржийг барьж шүүснээр Монгол Улсын нийгэм, ард түмний амьдрал өргөс авсан мэт сайжрах уу гэдэг асуудал бас байна.
М.Энхболдыг огцрохгүй бол УИХ-ын 40 гишүүн парламентын өдөр тутмын үйл ажиллагаанд оролцохгүй, хуралдаандаа суухгүй л гэнэ, нэр бүхий таван гишүүн “УИХ-ын дарга М.Энхболд огцор” гэсэн уриа лоозон бариад Төрийн ордонд сууж л байна, УИХ-ын даргыг огцрохгүй бол өрөөнөөс нь чирч гаргана л гэнэ. М.Энхболдын зохион байгуулсан гэх “60 тэрбумын…” гэдэг энэ хэрэг 2016 оны сонгуулиас хойш хоёр бүтэн хагас жил яригдаж байхад хэн ингэж чанга дуугарч байсан юм бэ…
Энэ хэрэгт М.Энхболд буруутайг хэзээ гэнэт мэдэж, тэмцэл хаанаас эхэлсэн бэ гээд бодохоор У.Хүрэлсүхийн Засгийн газар Жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх сангийн бага хүүтэй зээлийг УИХ-ын гишүүд, сайд нар, ойрын хүрээллийнхэндээ баруун солгойгүй тарааж өгсөн хэрэг мандсантай өдөр судар нь тун ойрхон байгаа юм.
Засгийн газрын 28 сангийн нэг энэ сангийн зээл жижиг дунд үйлдвэр байгуулж, ажлын байр бий болгох, үйлдвэрлэл эрхлэх гэсэн эзэндээ болохоор хүрч очдоггүй, өчнөөн олон баримт бичиг, тээг садаа болсоор гацдаг атал мэдээлэлд ойр, эрх мэдэл бүхий хүмүүс ганц хоёрхон утасдаад авчихаж байгаа нь олны, УИХ дахь сөрөг хүчний дургүйцлийг төрүүлж эхэлсэн.
Олны эгдүүцэл, сөрөг хүчний хараанд өртсөн Засгийн газрын тэргүүн У.Хүрэлсүх аргагүй шахаанд орж яг энэ санг хамаарч харьяалдаг ХХААХҮ-ийн сайд Б.Батзоригоо золигт гаргаж сайдаас нь огцруулснаар л асуудлыг намжаахыг хичээсэн. Энэ нь Б.Батзоригийг УИХ-ын гишүүнээс түдгэлзүүлэх саналыг Улсын Ерөнхий прокуророос оруулж ирэхэд хамгаалж аваад үлдсэнээс тодорхой.
Ер нь Засгийн газрын мэдлийн сангийн зээл хаашаа урсаад байгааг мэдэхгүй сууж байдаг Ерөнхий сайд гэж хаашаа харсан юм байх билээ. Өөрөө чухамдаа гар оролцсон, чиг өгч байсан болоод л хөөрхий хурууныхаа үзүүрээр залж байсан Б.Батзоригийгоо яаж бүр түлхчих вэ гээд олонхиороо авч үлдсэн нь тэр. Түүнийг авч үлдэхэд У.Хүрэлсүх УИХ-ын гишүүн биш ч гэлээ, Намын дарга гэдгээрээ нөлөөлсөн л байж таарна.
Үүний дараа Ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх засгийн газрын бусад сангуудыг ч шалгана гэж сүржин мэдэгдсэн ч энэ ажлын чимээ, үр дүн харагдахгүй л өнөө хүрч байна.
ХХААХҮ-ийн сайд асан Б.Батзориг ганцаараа зээл тараагаад, өөрөө ганцаараа тэр зээлээс аваад эхнэрийнхээ “Тээвэр ачлал” компанил өгчихсөн ч юм биш. МАН-ын, УИХ-ын, Засгийн газрын гишүүд ч энэ сангийн хөнгөлөлттэй зээлийг хэдэн тэрбумаар нь халаасалсан нь дурдагдаад байгаа. У.Хүрэлсүхийн сайд болгож ивээлдээ аваад ганц сар болж байгаа ЗТХ-ийн сайд Я.Содбаатар гэхэд л “Эпота Анарваан” компанидаа 1,2 тэрбум, БХБ-ын дэд сайд Лхамсүрэн “Нүүдэлчин агро” компанидаа 950 сая төгрөгийн зээл авсан байх жишээтэй. Тэгээд УИХ-ын гишүүн Ж.Энхбаяр, Н.Оюундарь, Н.Учрал, Х.Болорчулуун, М.Оюунчимэг, Г.Солтаан гээд үргэлжилж байна. МАН-ын ерөнхий нарийн бичгийн дарга Д.Амарбаясгалан, нарийн бичгийн дарга Бат-Энх нарын нэн ч энэ жагсаалтад байж л байгаа. Эд бүгдээрээ л МАН-ын шилдэг тэргүүний түшээд.
Ард түмэнд, үйлдвэрлэл эрхэлье, төрийн гар хаалгүйгээр өөрийнхөө амьдарлыг дээшлүүлье, тэгээд бас ажлын байр бий болгож бусдад нэмэр болж төрийн ачааллыг хөнгөлье гэсэн хүнд олддоггүй, хөнгөлөлттэй энэ зээл ингэж МАН-ын томцуулын гараар дамжин өндөр хүүтэй болж ард иргэдийн нуруун дээр ачаа болж байхад МАН-ын дарга У.Хүрэлсүх үүнийг мэдээгүй гэвэл түүн шиг худал зүйл байхгүй.
Эцэст нь юу болов. У.Хүрэлсүх гэдэг хүн “Зээл авсан хүмүүст хариуцлага тооцно, сэлэмдэнэ, 2020 оны сонгуульд нэр дэвшүүлэхгүй, зээл авсан хүмүүс уучлал гуй” гэж сүржигнэсээр байгаад Засгийн газраа авч үлдсэн. Чухамдаа энэ нь энэ хүмүүст хариуцлага тооцох гэж байгаад нь ч биш хэзээнээсээ газрын наймаачин гэж олон түмний дургүй байдаг УИХ-ын дарга М.Энхболдыг намынхаа удирдах зөвлөлийн хурал дээр “М.Энхболд та бол МАНАН-гийн толгойлогч, Та албан тушаалаасаа огцор” гэж улаан нүүрэн дээр нь хэлснээр нэр хүнд нь жаахан дээшилж, олны хайрыг татсантай холбоотой. У.Хүрэлсүхийн тэргүүлсэн Засгийн газрын доод албатууд ажлын байрандаа архидан согтуурч нэгнийхээ амийг бүрэлгэсэн хэрэг ч бас л олны анхаарлын гадна үлдэх янзтай.
Энэ бүхэн бол хэзээний “улаан хамгаалагч” шоучин У.Хүрэлсүхийн суртал нэвтрүүлгийн баг тун чадамгай ажиллаж “энэ улс оронд хамгийн бузар булай, муу муухай хүн бол УИХ-ын дарга М.Энхболд” гэдэг ухуулгыг хэвлэл мэдээлэл, олон нийтийн сүлжээгээр гарамгай сайн явуулж байгаагийн үр дүн.
Хэвлэл мэдээллийнхэн ч үүнд нь уусан автаж, “Ми.Энхболдыг хэзээ өрөөнөөс нь чирч гаргах гэж байна”, “Энхболд хэзээ огцрох гэж байна” гэж гүйлдээд Засгийн газрын үйл ажиллагаанаас түр хөндирйч орхисон. Агаарын бохирдол хэмжээнээс хэтрэн Засгийн газрын залгисан их хөрөнгө ямар ч үр дүнгүй урсч байхад аман дотроо л “энэ утааг яана вэ” гэхээс хэтрэхгүй.
“М.Энхболд та огцор” гэдэг энэ хэлц үг ийн олон нийтийн сүлжээ, хэвлэлээр тархан одоо ардын баатар болох гэсэн улстөрчдийн амны уншлага болоод олон нийтэд Жижиг дунд үйлдвэрийн хөрөнгийг гарын салаагаар урсгасан Засгийн газрын буруу, булхайг мартагнуулж эхэллээ.
Монголчууд туйлшрамтгай, бас мартамхай улс. Нийслэл Хүрээг эзлээд байсан гамин цэргийг хүрээнээс хөөж гаргасан барон Унгерний гавьяаг нь л дурсан шүтэцгээж байснаас биш тэдний цагаан цэргүүдийн харгислал, дээрэм тонуулыг бас л анзаарахгүй, бараг л уучлах нь холгүй байсан гашуун түүх бий.
Түүн лүгээ өнөөдөр хамаг муу муухай бүхний үүр М.Энхболдыг л зайлуулах гээд, улаан нүүрэн дээр нь “огцор” гэж хэлээд байгаа У.Хүрэлсүх л ардын баатар шиг харагдаад түүний тэргүүлсэн Засгийн газрын алдааг олж харах билгийн нүдгүй болцгоож байна.
Ганцхан жишээ гэхэд л 2018 оны эхэнд 1630 төгрөгийн үнэтэй байсан АИ-92 бензиний үнэ зөвхөн энэ онд найман удаа нэмэгдэж өнөөдөр 2000 төгрөгт хүрээд байгааг ч мартсан. Оны эхнээс 400 төгрөгөөр нэмэгдсэн энэ үнийг саяхан арай гэж шоудан 100 төгрөгөөр буулгасныг энэ засгийн газрын алдар гавьяа мэтээр сэтгэн залбирцгаах. Өмнө дурдсанчлан У.Хүрэлсүх ч энэ мэтийгээ сүр бадруулан сурталчлахдаа ч гарамгай. Зарим эх сурвалжийн хэлж байгаагаар У.Хүрэлсүх хэдэн зуун сая төгрөгөөр бичээчид хөлслөн энэ бүхнийг захиалан бичүүлж байгаа гэх.
Юутай ч өнөөдөр дотроо хоёр хуваагдаад байгаа эрх баригч МАН доторхи У.Хүрэлсүхийн талынхан “УИХ-ын дарга М.Энхболд огцор” хэмээн чангаас чанга хашгирцгааж байна. УИХ-ын дарга М.Энхболдыг огцруулах, бичигт У.Хүрэлсүхийн талынхан, өнөөх ЖДҮ хөгжүүлэх сангаас зээл авагсад бүгд гарын үсэг зурчихаад чанга дуугаар шаардаж явна.
АТГ-ын мөрдөн шалгах хэлтсийн ахлах мөрдөгч, ахлах комиссар Ч.Жаргалбаяр арваннэгдүгээр сард мэдээлэл хийхдээ “УИХ гишүүн Л.Оюун-Эрдэнийн хамаарал бүхий компани ЖДҮХС-аас зээл авсан асуудал шалгагдаж байгаа. Энэ хүний хамаарал бүхий этгээдүүдэд хамааруулан шалгаж байгаа” гэжээ. Харин өнөөдөр “М.Энхболд огцор” гэж хашгирагчдын тэргүүн эгнээд энэ Л.Оюун-Эрдэнэ хамгийн чанга хашгиран гүйж явна.
ЖДҮХС-аас зээл авагсдыг нэг нүдээр үзэхгүй байсан иргэд өнөөдөр Л.Оюун-Эрдэнийн энэ булхайг умартаад бараг л ороной дээд шүтээнээ болгочих гээд хошуурч сууна.
“Хулгайчийг бариарай” гэж хулгайч л хамгийн түрүүнд хашгирч олны анхаарлыг өөр тийш нь хандуулдаг гэсэн дээ.
МАН-ын 2016 оны сонгуулийн мөрийн хөтөлбөрийг байя гэхэд, ойроор нь У.Хүрэлсүх Ж.Эрдэнэбатын засгийн газрыг унагааж өөрийн засгийн газраа байгуулж байхдаа юу юу гэж хашгирч, амлаж байсныг эргээд нэг бодоцгооход гэмгүй л болов уу.
Тийм ээ, энэ төрд шударга ёс тогтооход М.Энхболд гэдэг хүнийг огрццлах зайлуулах нь тун чухал нөлөөтэй гэдгийг ойлгож байна.
Гэхдээ М.Энхболд гэж нэг ганц хүнийг зайлуулах их аянд дөрөөлөн мордоцгоож хошуураад гүйцэтгэх засаглал, давхар дээлтэй энэ Засгийн газрын хийх ёстой, хийж чадаагүй амлалт, булай муухай бүхнийг мартагнаад байгаа юм биш биз.
Биднийг М.Энхболд гэдэг ганц хүнийг муулаад сууж байх хооронд У.Хүрэлсүх, тэдний багийнхан ЖДҮ-ийг хөгжүүлэх сан, бусад сангуудынхаа хамаг булхайг эвтэйхэн засч янзалчихаад нэг л өдөр барих барьцгүй, харах бараагүй болгочихсон байвал яах вэ…..

Улс төр
Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам байгуулагдсаны 100 жилийн ойг тохиолдуулан төрийн дээд цол, одон, медаль гардууллаа

Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам байгуулагдсаны 100 жилийн ойг тохиолдуулан төрийн дээд цол, одон, медаль гардууллаа.
Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам байгуулагдсаны 100 жилийн ойг тохиолдуулан Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх зарлиг гаргаж, нэр бүхий эрхмүүдийг төрийн дээд цол, одон, медалиар шагналаа.
Гавьяат эдийн засагч цолоор:
- Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн салбарын ахмад ажилтан Цэвээний Гэлэгжамц,
Хөдөө аж ахуйн гавьяат ажилтан цолоор:
- ХХААХҮЯ-ны ахмад ажилтан Дамдиндоржийн Батмөнх,
Аж үйлдвэрийн гавьяат ажилтан цолоор:
- “Улаанбаатар хивс” ХК-ийн ТУЗ-ийн дарга Цоодолын Зоригт,
Гавьяат механикжуулагч цолоор:
- Сэлэнгэ аймгийн Хүдэр сумын “Хүдэр Хурниад” ХХК-ийн зөвлөх механикжуулагч Юмжилийн Жигмэддорж,
Гавьяат мал зүйч цолоор:
- “Монголын махны холбоо” ТББ-ын гүйцэтгэх захирал Нанцагийн Батсуурь,
Гавьяат агрономич цолоор:
- “Элит үр” ХХК-ийн агрономич Сүрэнжавын Нямжав,
Малын гавьяат эмч цолоор:
- “Биокомбинат” компанийн Үйлдвэрлэл, технологийн албаны дарга Баянгийн Дуламсүрэн,
Худалдааны гавьяат ажилтан цолоор:
- “Ви интернэйшнл” ХХК-ийн ерөнхий захирал Дэнсмаагийн Батболд,
Сүхбаатарын одонгоор:
- Сэлэнгэ аймгийн Хөдөө аж ахуйн газрын дарга асан, “Түмэн бут” ХХК-ийн үүсгэн байгуулагч, Гавьяат механикжуулагч Хандмаагийн Даваахүү,
Хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одонгоор:
- “Говь” ХК-ийн ахмад ажилтан Түвдэнгийн Санжмятав,
- Дорноговь аймгийн Хүнс, хөдөө аж ахуйн газрын ахмад ажилтан, агрономич Лхамжавын Гантулга,
- ХХААХҮЯ-ны Хүнсний үйлдвэрийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Даваасүрэнгийн Довчинсүрэн,
- ХХААХҮЯ-ны Салбарын хяналтын газрын дарга Баясгалангийн Батшагай,
- Жижиг, дунд үйлдвэрийн газрын хэлтсийн дарга Алтангэрэлийн Гэрэлзаяа,
- ХААИС-ийн Агроэкологийн сургуулийн багш Лхамын Даваа,
- ХХААХҮЯ-ны ахлах шинжээч Хөхөөгийн Алтангэрэл,
Алтан гадас одонгоор:
- “Хөдөө аж ахуйн корпорац” компанийн ахлах мэргэжилтэн Ядамцоогийн Отгонбаатар,
- “Доолт жавхлант” ХХК-ийн захирал Багадаваагийн Доржсүрэн,
- ХХААХҮЯ-ны шинжээч Чойжоогийн Долгорсүрэн,
- “Хөдөө аж ахуйн корпорац” компанийн Булган салбарын захирал Бодьгэрэлийн Ариунбаатар,
- ХХААХҮЯ-ны ахлах мэргэжилтэн Нямготовын Цэгмэд,
Хөдөлмөрийн хүндэт медалиар:
- “Хөдөө аж ахуйн бирж” компанийн ахлах мэргэжилтэн Соёл-Эрдэнийн Алимаа,
- “Хөдөө аж ахуйн корпорац” компанийн Дархан салбарын захирал Тлеуханы Айгуль,
- Дорноговь аймгийн Хүнс, хөдөө аж ахуйн газрын Мал аж ахуйн хэлтсийн дарга Наваансамдангийн Наранбаяр,
- ХХААХҮЯ-ны мэргэжилтэн Шагдарын Цэнд-Аюуш,
- Жижиг, дунд үйлдвэрийн газрын Хоршоог хөгжүүлэх сангийн мэргэжилтэн Цэрэндоржийн Батгэрэл нарыг шагналаа.
Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх төрийн дээд цол, одон, медаль хүртсэн эрхмүүдэд болон тэдний гэр бүл, хамт олонд ажлын амжилт, сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөв.
Улс төр
Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлтийг хүлээн авсантай холбогдуулан боловсруулсан хуулийн төслүүдийг хэлэлцэв

Улсын Их Хурлын чуулганы 2025 оны 04 дүгээр сарын 17-ны үдээс хойших нэгдсэн хуралдаанаар Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг явууллаа. Хуулийн төслийг Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцсэн талаарх санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир танилцуулсан юм. Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн зарим хэсэг Үндсэн хуулийн холбогдох хэсэг заалтыг зөрчсөн эсэх маргааныг хянан шийдвэрлэсэн тухай Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн 2025 оны гуравдугаар дүгнэлтийг Улсын Их Хурал хүлээн авсан тухай тэрбээр дурдаад, тус хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.9 дэх хэсэгт “Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн сонгуульд нэр дэвшихээр бол хийсэн ажлын тайлангаа энэ хуульд заасан нэр дэвшүүлэх ажиллагаа эхлэхээс өмнө тарааж болох бөгөөд үүнийг сонгуулийн сурталчилгааны материалд тооцохгүй.” гэж, 44 дүгээр зүйлийн 44.6 дахь хэсэгт “Энэ хуульд заасан нэр дэвшүүлэх ажиллагаа эхлэхээс өмнө Улсын Их Хурлын гишүүн хийсэн ажлын тайлангаа танилцуулах зорилгоор сонгогчидтой хийсэн уулзалт болон энэ хуулиар хориглоогүй арга хэмжээ нь сонгогчдын санал татах зорилгоор явуулж байгаа үйл ажиллагаанд хамаарахгүй.” гэж заасан нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Нэгдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт “… тэгш байдал, … хууль дээдлэх нь төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим мөн.”, Арван дөрөвдүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Монгол Улсад хууль ёсоор оршин суугаа хүн бүр хууль, шүүхийн өмнө эрх тэгш байна.”, мөн зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Хүнийг … албан тушаал …-аар нь ялгаварлан гадуурхаж үл болно. …”, Арван зургадугаар зүйлийн 9 дэх заалтад “… Төрийн байгууллагад сонгох, сонгогдох эрхтэй. …” гэснийг тус тус зөрчсөн байна.” гэж Үндсэн хуулийн цэц дүгнэснийг сануулав.
Улсын Их Хурал дээрх дүгнэлтийг хүлээн зөвшөөрсөнтэй холбогдуулан Төрийн байгуулалтын байнгын хорооноос Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн холбогдох хэсэгт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг боловсруулах ажлын хэсэг байгуулсныг тэрбээр ахалж ажилласан байна. Ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнд Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Батбаатар, О.Номинчимэг, Г.Уянгахишиг, Ө.Шижир нар орсон бөгөөд хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.9 дэх хэсгийг хүчингүй болгох, 44 дүгээр зүйлийн 44.6 дахь хэсгийг нэр дэвшүүлэх ажиллагаа эхлэхээс өмнө хийсэн ажлын тайлангаа танилцуулах зорилгоор уулзалт зохион байгуулах нь аливаа этгээдэд нээлттэй байхаар өөрчлөх хуулийн төслийг боловсруулжээ. Хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт заасан ээлжит сонгуулийн жил эхэлснээр хойш санал авах өдрийг дуустал, нөхөн болон ээлжит бус сонгуулийн тухайд сонгууль товлон зарласан шийдвэр гарснаас хойш санал авах өдрийг дуустал аливаа этгээд өөрөө болон бусдаар дамжуулж сонгогчдын саналыг татах зорилгоор эд зүйл тараахыг хориглосон зохицуулалтад ажлын хэвлэмэл тайлан хамаарахаар байна гэж үзэж 41 дүгээр зүйлийн 41.9 дэх хэсгийг хүчингүй болгохоор төсөлд тусгасан байна. Харин хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт заасан эд зүйл тараах гэдэгт хийсэн ажлын цахим тайлан хамаарахгүй гэж ажлын хэсэг үзжээ.
Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаанаар Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэх үед Улсын Их Хурлын гишүүн С.Зулпхар 41.9 дэх хэсгийг хүчингүй болгохоос өөр хувилбар ярилцсан эсэх, төсөлд аливаа этгээд гэсэн өөрчлөлт оруулж байгаа нь өмнөх зохицуулалтаас өргөжүүлж сонгуулийн жил эхэлснээс нэр дэвшүүлэх ажиллагаа эхлэх хүртэл зохион байгуулсан уулзалтыг агуулга, хэлбэрийн хувьд хянаж чадахгүй байх эрсдэл үүсэх, эсэх талаар асуулт асууж, хариулт авсан байна. Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Баярмаа ажлын хэсгээс боловсруулсан төсөлд аливаа этгээд хийсэн ажлын тайлангаа танилцуулах зорилгоор уулзалт хийх зохицуулалтыг нээлттэй байхаар тусгасан нь зүйтэй талаар санал хэлжээ. Хуулийн төслийн талаар Улсын Их Хурлын гишүүдээс зарчмын зөрүүтэй санал гараагүй тул Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуульд заасны дагуу анхны хэлэлцүүлгээс эцэслэн батлах үе шат руу шилжүүлэх горимын санал гаргасныг Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжсэн байна.
Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн А.Ариунзаяа, Ж.Алдаржавхлан, Ж.Баярмаа, С.Зулпхар, Ц.Мөнхбат, А.Ганбаатар, Ж.Золжаргал асуулт асуув. Улсын Их Хурлын гишүүн А.Ариунзаяа Улсын Их Хурлын гишүүний сонгогч, иргэдтэйгээ уулзсан уулзалтыг сонгуулийн үйл ажиллагаанд хамааруулахгүй гэсэн анхны үзэл баримтлалаар Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуульд тусгагдсан. Гэтэл аливаа этгээд гэж томьёолон нээлттэй болгосноор сонгуулийн сурталчилгааны 18 хоногийг үгүйсгэж байна гэж үзэж байгаагаа илэрхийлээд, хуулийн төсөлд туссан аливаа этгээд, уулзалт зэрэг нь юун тухай өгүүлж буйг тодруулан асуув. Түүний асуултад Улсын Их Хурлын гишүүн, ажлын хэсгийн ахлагч Ц.Сандаг-Очир хариулахдаа Үндсэн хуулийн цэц Улсын Их Хурлын гишүүдэд давуу байдал бий болгосон байна гэж үзсэн тул уг боломжийг хэн бүхэнд нээлттэй болгох нь зүйтэй гэж үзсэн гэлээ. Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Алдаржавхлан гишүүдийг эргэх холбоотой байхыг сонгогчид шаарддаг гэдгийг онцлоод, хэн бүхэнд хийсэн ажлаа тайлагнахад нээлттэй болчихвол сурталчилгааны 18 хоногийг байхгүй болгох хэрэгтэй гэв. Тэрбээр орон нутгийн сонгуулийн зохицуулалттай ижилсүүлж чандлах шаардлагатай гэсэнд Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир хуулийн төслийг Үндсэн хуулийн цэцийн гуравдугаар дүгнэлтийн хүрээнд боловсруулсан гэсэн тайлбар өглөө.
Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Баярмаа сонгуулийн жил Улсын Их Хурлын гишүүд тайлан тавих нь үнэндээ ичгэвтэр зүйл байдаг гээд, аливаа этгээдэд уулзалт хийх эрх олгож байгаа нь дэвшил болж буйг сайшаасан бол Улсын Их Хурлын гишүүн С.Зулпхар гишүүний бүрэн эрх Үндсэн хуульд заасны дагуу төрийн сүлдэндээ тангараг өргөснөөр эхэлж, дараагийн сонгуулиар шинэ сонгогдсон гишүүд тангараг өргөснөөр дуусгавар болдгийг сануулж, хэрэв сонгуулийн жил эхэлснээс хойш иргэд, сонгогчдодоо тайлангаа тавьж чадахгүй бол энэ бүрэн эрхийн хугацаа гурван жил, зургаан сар болчихно гэж тооцож байгаагаа онцлов. Хуулийн төсөлд дурдсан “аливаа этгээд”-д Улсын Их Хурлын гишүүд орно гэдгийг ажлын хэсгийн ахлагч Ц.Сандаг-Очир тодотгоод, хийсэн ажлаа тайлагнаж болохоос бус би нэр дэвшинэ, намайг сонгоорой гэж өөрийгөө сурталчилж болохгүй гэсэн тайлбар өглөө. Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Мөнхбат хэвлэмэл материалуудыг эд зүйл гэж үзэн сонгогчдод тараахыг хориглож байгаа нь зөв гэж үзэж байгаагаа илэрхийлээд, сонгуулийн жил эхлэхээс өмнө тайлангаа хэвлүүлж, тарааж болох, эсэхийг тодруулан асууж, хариулт авлаа. Улсын Их Хурлын гишүүн А.Ганбаатар сонгууль бол иргэдийн сонгох, сонгогдох эрхээ эдлэх тэгш боломж байх учиртайг дурдаад, “аливаа этгээд”-д Улсын Их Хурлын гишүүн орвол тэдэнд заавал давуу байдал үүсэх учир энэ заалтыг бүхэлд нь хүчингүй болгох ёстой гэсэн байр суурьтай байгаагаа хэлсэн юм. Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Золжаргал хуулийн төслийг дэмжиж байгаагаа илэрхийлж, сонгуулийн сурталчилгааны явцад хориглох зүйлс болон тэдгээрийн хугацааны талаар асууж хариулт авав.
Хэлэлцэж буй асуудлаар асуулт, хариулт явагдсаны дараа Улсын Их Хурлын гишүүд үг хэлж, байр сууриа илэрхийллээ. Улсын Их Хурлын гишүүн, ажлын хэсгийн гишүүн О.Номинчимэг ардчилал, парламентат ёсоо бэхжүүлэхийн тулд шударга, ил тод, нээлттэй сонгуулийг явуулах нь хамгийн чухал гээд үүний тулд сонгуулийн хууль тогтоомжийг шинэчлэх шаардлагатайн дотор ялангуяа зардлыг бууруулах чиглэлээр дорвитой өөрчлөлт хийх хэрэгтэй гэсэн бол Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Жаргалсайхан хэвлэмэл материал тараах нь шударга сонгуульд харш зүйл гэдэгтэй санал нэг байгаагаа илэрхийлж, иргэдийн сонгогдох эрхэд эд мөнгөний босго, зардлын дарамт ихээхэн тээг болдгийг ярьж, эрх мэдэлтэй, албан тушаалтай хүмүүс бэлэг тарааж, тууз хайчилж сонгогчдыг татах ажлыг байнга хийдэг тул зөвхөн сонгуулийн жил гэлгүй бусад жилүүдэд ч эд зүйл тараахыг хориглох нь зүйтэй гэв. Улсын Их Хурлын гишүүн Ө.Шижир ч мөн сонгуулийн тухай хууль тогтоомжийг бүхэлд нь шинэчлэн сайжруулах шаардлагатай гэсэн байр суурьтай байгаагаа онцолж, ялангуяа намын санхүүжилт, хандив тусламж, тэдгээрийн зарцуулалтыг ил тод, нээлттэй болгох ёстойг өнгөрсөн 2-3 сонгуулийн үеийн мөнгөний урсгалын жишээ баримтуудаар нотлон өгүүлсэн юм.
Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн талаар Улсын Их Хурлын гишүүд үг хэлж дууссан учир санал хураалтыг чуулганы маргаашийн хуралдаанаар явуулахаар тогтлоо.
Дараа нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг эхлүүллээ. Хуулийн төслийг Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцсэн талаарх санал дүгнэлтийн мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир танилцуулсан юм. Тэрбээр тус хуулийн төслийн ажлын хэсгийг мөнхүү ахалж ажиллажээ.
Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.6 дахь хэсгийн холбогдох зохицуулалт Монгол Улсын Үндсэн хуулийг зөрчсөн гэсэн Үндсэн хуулийн цэцийн 2025 оны хоёрдугаар дүгнэлтийг мөнхүү Улсын Их Хурал хүлээн зөвшөөрсөн учир Хууль зүйн байнгын хороо хуулийн төсөл боловсруулах ажлын хэсгийг байгуулан ажиллуулсан байна.
Ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүн Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Ганбат, Б.Заяабал, М.Нарантуяа-Нара, Л.Соронзонболд нар ажиллаж, хуулийн төслийг боловсруулахдаа Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.6 дахь хэсэг болон 47.7 дахь хэсгийг хөндөж, шүүгчийн тэтгэвэрт гарах насны дээд хязгаарыг Төрийн албаны тухай хуульд заасан насны хязгаартай нийцүүлэх хүрээнд “60” гэснийг “65” болгох, тэтгэвэр тогтоохтой холбоотой бусад харилцааг холбогдох хууль тогтоомжид заасны дагуу зохицуулахаар тусгасныг Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Энхбаяр, П.Сайнзориг, Х.Тэмүүжин нар Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлтээр Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.6 дахь хэсэгт “…шүүгчээр 30, түүнээс дээш жил ажилласан бөгөөд 55 насанд хүрсэн бол өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгоно” гэж заасан нь Монгол Улсын Үндсэн хууль зөрчсөн гэснийг Улсын Их Хурал хүлээн зөвшөөрсөн тул Цэцийн дүгнэлтийн хүрээ, хязгаарт багтаан хуулийн төслийг боловсруулах нь зүйтэй талаар асуулт асууж, хариулт авч, байр сууриа илэрхийлжээ. Тэдний саналыг Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх зүйтэй гэж үзсэн тул дээрх заалтыг хасаж, хуулийн төсөл боловсруулсан тухайгаа Улсын Их Хурлын гишүүн, ажлын хэсгийн ахлагч Ц.Сандаг-Очир танилцууллаа.
Байнгын хорооны хуралдаанаар уг асуудлыг хэлэлцэх үед Улсын Их Хурлын гишүүдээс зарчмын зөрүүтэй саналын томьёолол гараагүй тул Улсын Их Хурлын гишүүн, Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Д.Цогтбаатар хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг эцэслэн батлах үе шаттай нэгтгэн явуулах горимын санал гаргасныг мөнхүү хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжжээ.
Хууль зүйн байнгын хорооны санал дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Тэмүүжин үг хэлэв. Тэрбээр Шүүхийн тухай хуулийн дээрх заалт шүүгчийн тэтгэвэрт гарах насны дээд хязгаар хүртэл буюу 60 нас хүрэх хүртэл томилох зарчмыг алдагдуулсан гэж Үндсэн хуулийн цэц дүгнэснийг тайлбарлаж, хуулийн төслийг энэ хүрээнд боловсруулсныг дурдав. Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Л.Сронзонболд ажлын хэсэг насны хязгаарыг “65” гэж төсөлд тусгаад байсныг Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлтийн хүрээнд хамаарахгүй гэж Байнгын хороо үзэж хассаныг тайлбарлан, аливаа иргэдийн тэтгэвэрт гарах нас, цалин тэтгэврийн асуудлыг ийм байдлаар шийдээд байх нь зохимжгүйг Улсын Их Хурал цаашид анхаарах шаардлагатай гэж үзэж байгаагаа тэмдэглэлээ.
Харин Улсын Их Хурлын гишүүн А.Ариунзаяа дээр дурдсан заалтыг хассанаар цаана нь үлдэж буй зохицуулалт хуулийн өмнө хүн бүр тэгш байх зарчмыг зөрчсөн байна гээд, шүүгчийн өндөр насны тэтгэвэрт гарах насны дээд хязгаар 60 нас байх ба 55 насанд хүрсэн, эс бол шүүгчээр нийт 25 жил ажилласан шүүгч өөрөө хүсвэл өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгож болно гэсэн нь Нийгмийн даатгалын тухай хуулиар тогтоосон тэтгэврийн наснаас таван жилийн өмнө тэтгэвэрт гарах боломжийг шүүгчдэд олгож байгааг тайлбарлалаа. Шүүгчийн тухай хуулийн 40.1-д энэ заалт мөн адил байгаа нь хуулийн зөрчил үүсгэж байна гэж тэрбээр анхааруулаад, тэдэнд давуу байдал үүсгэсэн энэхүү хуулийн зөрчлийг арилгах үүднээс Байнгын хороон дээр унасан ажлын хэсгийн саналыг дэмжиж шийдвэрлэх нь зүйтэй гэв. Түүний асуултад Улсын Их Хурлын гишүүн, ажлын хэсгийн ахлагч Ц.Сандаг-Очир хариулахдаа, ерөнхий хууль болон салбарын хуулиуд хоорондоо зөрчилдөх явдал маш их байна. Иймд энэ удаа асуудлыг гагцхүү Цэцийн дүгнэлтийн хүрээнд шийдвэрлээд, цааш цаашдаа хууль хоорондын зөрчлүүдийг арилгах асуудлыг иж бүрнээр авч үзэх ёстой гэж үзсэн гэсэн юм. Түүнчлэн Улсын Их Хурлын гишүүн Ш.Бямбасүрэн шүүхийн хараат бус байдлыг хангах, шүүхийг шинэчлэхийн аль нь илүү чухал вэ гэдэг дээр ажлын хэсэг ямар байр суурьтай байгааг асууж, хариулт авав.
Монгол Улсын шүүхийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон Хууль зүйн байнгын хорооны санал дүгнэлттэй холбогдуулан үг хэлэх Улсын Их Хурлын гишүүн байгаагүй тул санал хураалтыг мөнхүү чуулганы маргаашийн үдээс өмнөх нэгдсэн хуралдаанаар явуулахаар тогтлоо гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээлэв.
Улс төр
Засгийн газрын дотоод үнэт цаас амжилттай арилжаалагдлаа

Засгийн газрын дотоод үнэт цаасны анхдагч зах зээлийн арилжаа 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 16-ны өдөр Монголын хөрөнгийн биржээр дамжин амжилттай зохион байгуулагдлаа.
Энэ удаагийн арилжаагаар Өрийн удирдлагын тухай хуулийн 12.1.3-т заасан “Засгийн газрын дотоод үнэт цаасны зах зээлийг дэмжих” зориулалтын дагуу 6 сарын хугацаатай, 5 тэрбум төгрөгийн үнэт цаас, 2 жилийн хугацаатай, 5 тэрбум төгрөгийн үнэт цаасыг тус тус Монголын хөрөнгийн биржийн Засгийн газрын үнэт цаасны анхдагч арилжааны системээр дамжуулан арилжааллаа.
Өнөөдрийн арилжаанд хөрөнгийн зах зээлийн мэргэжлийн оролцогчид болох банк, даатгал, үнэт цаасны компаниудаас гадна гадаад, дотоодын иргэд оролцсон бөгөөд зарласан нийт дүнгээс 4.4 дахин их буюу 43.7 тэрбум төгрөгийн санал ирж, 6 сарын хугацаатай үнэт цаасны жигнэсэн дундаж хүү 9.466 хувь, 2 жилийн хугацаатай жигнэсэн дундаж хүү 10.477 хувьтай арилжаалагдлаа.
Цаашид дотоод үнэт цаасны зах зээлийн хөгжлийг дэмжих, хөрөнгийн зах зээлд төгрөгийн бондын өгөөжийн муруйг тогтоох зорилгоор Засгийн газрын дотоод үнэт цаасны хуваарийн дагуу 2025 оны 2 дугаар улиралд 2 долоо хоног тутамд богино болон дунд хугацаатай тус бүр 5 тэрбум төгрөгийн үнэт цаас гаргах ба нийт 60 тэрбум төгрөгийн үнэт цаасыг арилжаална.
Засгийн газраас энэ төрлийн үнэт цаасыг тогтмол бага хэмжээгээр арилжаална. Засгийн газрын үнэт цаасанд хөрөнгө оруулах нь хөрөнгө оруулагчдын хувьд хамгийн эрсдэлгүй, хөрвөх чадвар өндөртэй санхүүгийн хэрэгсэл бөгөөд үнэт цаасны хүүгийн орлого нь орлогын албан татвараас чөлөөлөгддөг бөгөөд аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн дагуу гүйцэтгэлийн болон урьдчилгаа төлбөрийн баталгааг Засгийн газрын дотоод үнэт цаасаар гаргах боломжтой зэрэг олон талын ач холбогдолтой. Засгийн газрын дотоод үнэт цаасны 2025.04.16-ны анхдагч зах зээлийн арилжааны үр дүнг ЭНДЭЭС үзнэ үү.
Эх сурвалж: Монгол Улсын Сангийн яам