Орон сууцны ипотекийн зээлээр өнгөрсөн онд Монголбанк болон банкуудын эх үүсвэрээр нийт нэг  их наяд төгрөгийн зээлийг 13.5 мянган өрхөд олгосон үзүүлэлэлт гарав. Үүний зэрэгцээ төв банкнаас Цар тахлын тухай хууль, Төрөөс мөнгөний бодлогын талаар баримтлах 2022 оны үндсэн чиглэл, “Эрүүл мэндээ хамгаалж, эдийн засгаа сэргээх 10 их наядын цогц төлөвлөгөө”, Сангийн сайд Монгобанкны Ерөнхийлөгчийн хамтарсан тушаалаар батлагдсан төлөвлөгөөний дагуу Монголбанкнаас ипотекийн хөтөлбөрийг 2023 онд багтаан Засгийн газарт шат дараатай шилжүүлэх бэлтгэл ажлыг ханган ажиллаж байна хэмээн мэдээлсэн. Өнгөрсөн  хугацаанд нийт хоёр  их наяд төгрөгийн хөтөлбөрийн зээл олгох төлөвлөгөө бий.  Одоогийн байдлаар 1.3 их наяд төгрөгийн хөтөлбөрийн зээл олгоод байна.

зураг 1.

Ипотекийн хөтөлбөрийн зээлийн дүн (тэрбум ₮) болон зээлдэгчийн тоо, сараар

Энэ оны эхний долоон  сард нийт 355 орчим тэрбум төгрөгийн хөнгөлөлттэй хүүтэй ипотекийн зээлийг 4.5 мянган өрхөд Монголбанк болон банкуудын эх үүсвэрээр олгожээ. Мөн 2022 оны наймдугаар сард 71.7 тэрбум төгрөгийн хөтөлбөрийн зээлийг олгохоор ажиллаж байна гэв.

Цар тахлын хуулийн дагуу хөтөлбөрийн зээлийн эргэн төлөлтийг хүү хуримтлуулж тооцохгүй нөхцөлөөр 2020 оны  дөрөвдүгээр сараас 2022 оныг дуустал таван  удаа хойшлуулсан (Дүрслэл 2). Сүүлийн буюу 5 дахь удаагийн төлбөр хойшлуулалтаар 3.4 их наяд гаруй төгрөгийн зээлийн үлдэгдэлтэй 63,171 зээлдэгчийн хүсэлтийг үндэслэн төлбөрийг хүү хуримтлуулж тооцохгүй нөхцөлөөр хойшлууллаа. Дээрх зээлдэгчид 2022 оны дөрөвдүгээр сарын 1-ний өдрөөс 2022 оныг дуустал нийт 195.12 тэрбум төгрөг (77.9 тэрбум үндсэн төлбөр, 117.3 тэрбум төгрөгийн хүүний төлбөр)-ийн төлбөрийг хүү хуримтлуулж тооцохгүй нөхцөлөөр хойшлуулсан байна.

Зураг 2.

Ипотекийн төлбөр хойшлуулсан зээл (тэрбум ₮) болон зээлдэгчийн тоо

Хөтөлбөрийн хүрээнд олгогдож буй зээлд тавигдах шаардлага, шалгуур өөрчлөлт ороогүй буюу “Орон сууцны ипотекийн санхүүжилтийн журам” болон “Ипотекийн зээлийн үйл ажиллагааны журам”-ын дагуу хэвийн хэрэгжиж байна хэмээн Монголбанкнаас мэдээлэв.

Зээл олголт хэзээнээс хэвийн үргэлжлэх нь тодорхойгүй байна

Зээл хүссэн иргэд хаа сайгүй. Арилжааны банкууд зээлийн хүсэлтэд дараастай хэвээр. Учир нь арилжааны банкууд хамгийн их эрэлт хэрэгцээтэй ипотекийн буюу орон сууц, автомашины, цалингийн, бизнесийн  урт хугацааны зээлийг хязгаарлаж буйгаа мэдэгдсэн. Тэгээд наймдугаар сараас хэвийн олгоно хэмээн өнгөрсөн сард мэдээлсэн билээ. Гэтэл дээрх төрлийн зээл гарахгүй, олгохгүй байсаар энэ сар дуусах нь. Чимээ чагнахнээ есдүгээр сарын 02 гэсэн сураг гарч байна. Орон сууцны зээлд хамрагдах хүсэлтэй, хямд төсөр байршил сайтай хотхон хайсан иргэд хаа сайгүй.  Мянга мянгаараа байгаа гэхэд хилсдэхгүй болов уу. Гэтэл энэ төрлийн зээлийн шалгуур банкны зээлийн эдийн засагчдын ааш авир өндөрсөж босго давах эсэх асуудал хэтийдлээ.

Нөгөө талаар  орон сууцны  зээл  бага хувийн хүүтэй ч хамрагдах магадлал жил ирэх бүрт багасч байгаа тодорхой болсон. Арилжааны банкуудын мэдээллээс харвал  орон сууцны зээл нь жилийн 18 хувийн хүүтэй,  дээд лимит нь 100 хүртэлх сая төгрөгийн хэмжээтй   байна. Тиймээс ипотекийн зээлийн хүлээлгийн хугацаа урт ч хүсэлт өгөх иргэд багасахгүй байгаа аж.

Орон сууцнй зээл хүссэн ачаалал, иргэдийн материалыг хянах зэргээс шалтгаалж “Хаан” болон “Худалдаа хөгжлийн банк” тавдугаар сард тавьсан хязгаарлалтаа өнөөдрийг хүртэл цуцлаагүй байгаа аж. Харин “Төрийн банк”, “Голомт”, “Хас” банкны тухайд  иргэдийн материал хүсэлтийг хүлээж авч байгаа гэв.

“Хаан” банкны зээлийн эдийн засагчийн өгсөн мэдээллээр тус банк дээрээс ирсэн тушаалын дагуу 2022 оны тавдугаар сарын 23-наас эхлэн ипотекийн зээл олголтыг бүрэн зогсоож, хүсэлт авахгүй хэвээрээ байгаа гэнэ. Гэхдээ тус банкнаас тавьсан шалгуурт нийцсэн иргэдийн ипотекийн зээлийн материалыг хүлээн авч эхлэхээр болжээ. Материалыг авсан ч хамгийн багадаа 2-3 сар хүлээх шаардлагатай гэжээ. Харин “Худалдаа хөгжлийн банк” ипотекийн зээлийн хүсэлтийг авахгүй байна. Мөн орон сууцны зээлийн олголт буюу урт хугацаатай зээл гаргахгүй байх шийдвэр тавдугаар сарын 9-нд гарчээ. Тиймээс байр, орон сууц авах иргэдэд үйлчлэх зээлийг тус банкнаас бүрэн хязгаарласан аж. Шалтгаан нөхцөлийг тодруулахад удирдлагуудаас ирсэн шийдвэрийн дагуу зээл олголтыг зогсоосон. Тушаалаас өмнө хүсэлтээ өгсөн иргэд хүлээлгийн хугацаа нь хэвийн үргэлжилж байгаа юм байна.“Худалдаа хөгжлийн банк” хадгаламж барьцаалсан зээл, цалингийн зээл болон автомашины зээл хэвийн олгож байгаа бөгөөд ипотекийн зээлийг зөвхөн эмч нарт 100 сая төгрөг дотор гаргаж байгаа мэдээлэл бий.

Учир нь “Covid-19” цар тахлын  нөхцөл байдлаас шалтгаалж  ипотекийн эргэн төлөлт энэ оныг дуустал хойшлуулсантай холбоотой санхүүжилтийг зогсоожээ. Гэхдээ Монголбанкнаас тус зээлийг зогсоох, иргэдийн хүсэлтийг авахгүй байх шийдвэр, тушаал гаргаагүй байна.