Монголчуудын дунд мэдээлэлд анализ хийдэггүй, сонссон, уншсан болгондоо итгэдэг, амнаас ам дамжсан, сошиалаар сенсацалж дагагчаа өсгөх тохуурхагчдад чирэгдсээр байдаг хэсэг бий. Ийнхүү тэд худалд хууртсанаас болж нийтээрээ ч эрсдэлд өртөж байна. Тухайлбал, Монгол Улс олон улсын санхүүгийн хориг арга хэмжээ авах байгууллагын “саарал жагсаалт”-д орох талаар мэдээлэл есдүгээр сараас гарсан. Ийнхүү “саарал жагсаалт”-д орсноор Монгол Улс “Гадаадад худалдаа, гүйлгээ хийж чадахгүй, төгрөгийн ханш суларна, ам.долларын ханш чангарна” гэсэн цуурхал ч цахим сүлжээгээр явж, иргэд банк валютын захаас ам.доллар худалдан авч эхэлсэн. Ингэснээр тогтвортой байсан ам.долларын ханш 2700 ам.долларт хүрсэн. Иймэрхүү нөхцөл байдал үргэжилсээр 2019 оны аравдугаар сарын 18-ны баасан гарагт ФАТФ-ын хурал Парис хотноо өндөрлөж, Монгол Улсыг “саарал жагсаалт”-д оруулсан талаар албан ёсоор мэдээлсэн. Албан ёсоор гэсний учир нь, 2017 онд “саарал жагсаалт”-д ороод, эрчимтэй хяналтад нь байсан хэрэг. Тодруулбал, FATF-ын харилцан үнэлгээний 9 хүнтэй баг Монгол Улсын Засгийн газрын 2013-2016 оны үйл ажиллагаанд үнэлгээ хийсэн. Тус байгууллага 2017 онд Монгол Улсыг хяналтад оруулсан. Аравдугаар сарын 18-нд “саарал жагсаалт”-д оруулснаа зарласан явдал. Энэ талаар Монголбанкны ерөнхийлөгч Б.Лхагвасүрэн “Монгол Улсыг хяналтад оруулсныгаа шалгаад тайлангуудыг нь үзээд албан ёсоор зарласан. FATF манайд дөрвөн үйл ажиллагаан дээр мэдэгдэл хүргүүлсэн. Мөн гишүүн байгууллагууддаа өөр мэдэгдэл хүргэсэн. Тэр нь эдгээр улсууд FATF-ын хяналтад орлоо. Гэхдээ тэдэнд ямар нэгэн хориг арга хэмжээ авахыг шаардахгүй. Хамтын ажиллагаатай бол хяналтад байгаа гэдгийг харгалзан үзэж болно л гэсэн зөвлөмж өгсөн. Тиймээс олон улсын картын төлбөр тооцоо зогсох, картаар үйлчлэхгүй байх, Монгол Улсад орж ирэх валютын урсгал тасрах вий гэх зэрэг болгоомжлол байхгүй. 2017 онд FATF-ын хяналтад ороход манайхтай харилцдаг байсан олон улсын банкууд эрсдэлтэй гээд хамтын ажиллагаагаа зогсоох нь зогсоогоод цөөхөн олон улсын банкууд харилцаж байгаа. Тэд Монгол Улс FATF-ын хяналтад байгааг мэдэж байгаа. Тиймээс нэмж эрсдэл гарахгүй” гэсэн. Албаны эх сурвалж ийнхүү нөхцөл байдлыг хэлсэн ч ам.долларын эрэлд гарсан монголчуудын цуваа тасраагүй. Зохиомол эрэлт үүсгэж ханшийг 20-40 төгрөгөөр нэмсэн. Төв банкны зүгээс “Валютын ханш маш эмзэг. “Саарал жагсаалт”-аас болж ханш өснө гэж макро талдаа үл нийцэх хариуцлагагүй мэдээлэл тарснаас болж хиймэл хүлээлт үүсгэжээ. Валютын нөөц хангалттай бий. Ханшийн зөрүүнээс ашиг олох гэж байна гэж алдагдал хүлээхээс болгоомжил” гэдгийг ч анхааруулж байсан ч нэмэр болоогүй. Монгол Улсын ам.долларын хадгаламж, хэрэглээг эзэлдэг хэсэг хүмүүсийн “буянаар” ханшийн хөөсрөлтийг нийт монголчууд амссан. Тэр явдлаас хойш өнөөдөр гурван сар өнгөрсөн байна. Тухайн үед тархаад байсан шиг эрсдэл хэнд учирсан бэ. Тэр үед шуугисан шиг гадаад худалдаа зогссон уу. Банкны картын гүйлгээ зогссон уу. Бүгд үгүй. Энэ бол худалд хууртсан уршгийг харуулах сүүлийн нэгэн том жишээ. Тэгвэл өнөөдөр Монголын нийгэмд үүнтэй ижил дүр зураг үүсээд байна. Энэ нь БНХАУ-ын Ухань хотоос гаралтай коронавирусийн талаарх мэдээллүүд юм. ДЭМБ улс орнуудаас өвчний зөөвөрлөлт, тархалтын мэдээлэл аваад, дэлхий даяар зарлаж мэдээлэл өгч байхад “Монголд илэрлээ. Нууж байна” гэдэг цуурхалд автах. Түүнийгээ ам дамжуулан түгээх. Түүнээсээ үүдэн “Хүнсний хомсдолд орно. Хил хаана” гэж итгэж зах, худалдааны төвүүдийн хүнсний лангууг хоослох. Өнөөх эхний жишээнд дурдсан ам.долларын зохиомол эрэлт үүсгэж, ханш хөөрөгдөхтэй адил хүнсний бүтээгдэхүүний эрэлд гарч үнийг нь өсгөж байна. Мэдээж зах худалдааны төвүүд бизнесийн байгууллага тул эрэлт нэмэгдэхэд үнээ өсгөх нь хууль гэлтэй. Хэсэг хугацааны дараа “саарал жагсаалт” шиг байдал намжсаны дараа хууртагсдын яриад байгаа шиг нөхцөл байдал үүсэхгүй. Харин хүнсний гол нэрийн бараа бүтээгдэхүүнийх нь үнэ өсөөд тогтсон байвал худалд хууртсаны бас нэгэн уршиг болох вий. Төгсгөлд нь хэлэхэд, коронавирусийн аюул бол ганц Монголынх биш. Дэлхий нийтэд нүүрлэсэн аюул. Үүнийг ДЭМБ хэмээх хүн амын эрүүл мэндийг хамгаалахад үйл ажиллагаагаа чиглүүлдэг дэлхийг хамарсан байгууллага хянаж байна. Монголын Эрүүл мэндийн яам коронавирусийн тохиолдлыг ДЭМБ-д мэдэгдэх ёстой. ДЭМБ дэлхий дахинд зарлаж, сэрэмжлүүлэх ёстой. Одоогоор ДЭМБ-ын тайланд Монгол Улс дурдагдаагүй байна. ЭМЯ нийт монголчуудыг хуурлаа гэхэд ДЭМБ-ыг хуурах боломжгүй. Засгийн газраас гаргасан ЕБС, цэцэрлэг, МСҮТ, их, дээд сургуулийн хичээлийг зогсоох зэрэг шийдвэр нь вирусийн эрсдэлээс сэргийлсэн хэрэг. Тиймээс сошиал, албан эх сурвалжаа ялгаад худалд хууртахгүй байцгаая.