1.  Улиран одож байгаа 2020 он  коронавиурсын цар тахал, хөл хориооноос болоод хүн төрөлхтний түүхэнд хамгийн таагүй жилээр орох нь дамжиггүй. Мэдээж сайн сайхан зүйл байсан ч энэ бүхэн  цар тахал гэсэн хар нэрэнд дарагдаж байна. ОЛон улсын харилцааны Зөвлөлийн(CFR) дарга Жеймс М.Линдсей энэ онд дэлхий дахинаа болсон онцлох 10 үйл явдлыг ингэж нэрлэж байна.

.

         Коронавирусын цар тахал

 Өнгөрсөн оны эхэнд хятадын Уханиас анх дэлгэрсэн коронавирусын халдвар энэ нэг жилийн хугацаанд дэлхий дахины амьдралыг эрс өөрчиллөө. Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын хамгийн сүүлийн мэдээгээр одоо манай гаргийн бүх улсад тархаж нийт хүн амын 10 хувь өвчилж, 1.7 сая гаруй хүн энэ өвчний улмаас нас бараад байна. Улс орнууд хилээ хааж, хөл хорио тогтоож байгаагаас  дэлхийн эдийн засаг уналтад орж бараг дөрвөн хувь хорогдон, ядуурал эрс өслөө. Их Британид бүр коронавирусын мутацид орсон шинэ хэлбэр гараад одоо 12 мянга гаруй хүнд халдварлаад байна гэж байна.

Олон улс орон цар тахлыг нэг их ноцтой зүйл гэж үзэхгүй байснаар өвчлөл, үхэл эрс өссөн. Хэд хэдэн улсад эрдэмтэд энэ халдварын эсрэг вакцин гаргаж зарим орон ард иргэдээ вакцинжуулж эхэлснээрэнэ он бага ч гэсэн итгэл найдвартайгаар өндөрлөж байна.

2.АНУ-ын ерөнхийлөгчийн сонгуульд Байден яллаа

Арваннэгдүгээр сарын 3-нд болсон АНУ-ын ерөнхийлөгчийн 2020 оны сонгууль хамгийн дуулиантай сонгууль болж өнгөрлөө. Сонгуульд 159 сая гаруй сонгогч саналаа өгсний 100 сая гаруй нь саналаа урьдчилан өгсөн байна. Сонгогчдын олонхи нь Ардчилсан намаас нэр дэвшсэн Жозеф Байдены төлөө саналаа өгсөн байхад Трамп ялагдлаа хүлээн звөшөөрөхгүй, хэд хэдэн мужид  булхай гарсан хэмээн  холбооны шүүхэд гомдол гаргаад байгаа юм. Арванхоёрдугаар сарын 14-нд Төлөөлөн сонгогчид ч Байдены төлөө саналаа өгсөн. Одоо хамгийн гол зүйл бол шинэ Ерөнхийлөгчийн бүрэн эрхийг хязгаарлах юм биш байгаа, өнөөдөр Сенатад бүгд найрамдахчууд тэргүүлэх байр суурьтай хэвээр байгаа шүү дээ

3. Хятад дэлхий дахинд хүчээ бэхжүүллээ

Энэ 2020 он гараад Хятадын албаны хүмүүс өөрийн “дайн-чоно” гэсэн дипломат бодлоо идэвхжүүлж, өөрсдийнхөөр нь бол Хятадыг үл тоомсорлогч улс орон, хүмүүс рүү дипломат бус аргаар дайрах боллоо. Коронавирусын гарал, түгээснийг мөрдөн шалгах нь зшүйтэй гэснийх нь төлөө Австралийн эсрэг дөрөвдүгээр сард худалдааны дайн эхлүүлэв. Зургадугаар сард Энэтхэгтэй хиллдэг маргаантай газар нутагт цэргийн хүчээр дайрч энэтхэгийн 20 гаруй цэрэг амь үрэгдлээ. Хэдэн долоо хоногийн дараа Бээжин Хонконгийн  ардчилсан хөдөлгөөнийг  дарахад  чиглэсэн Үндэсний аюулгүй байдлын шинэ хууль баталлаа. Оны дүнгээр БНХАУ-ын эдийн засгийн өсөлт хоёр хувь байх төлөвтэй байна. Эдийн засаг хамтын ажиллагааны байгууллагын тооцоогоор Хятадын Дотоодын нийт бүтээгдхүүний өсөлт найман хувь байх нь.

4. Ус цаг уур, байгалийн бэрхшээл

Ойн түймэр, асар хүчтэй салхи шуурга, ган хуурайшил өнгөрсөн оны туршид үргэлижлсэн гэж болно. Он дөнгөж эхэлж байхад Австралид түүхэнд тохиогоогүй түймэр дэгдэж газар нутгийн нь зургаан хувь галд автаж, гурван са ягаруй амьтан түймэрт шатаж үхэв.

Дараа нь АНУ-ын баруун нутагт мөн л ойн түймэр дэгдсэн. Хэд хэдэн орон аймшигт хар салхи, шуурганд өртөж ихээхэн хохирол амсав. Цар тахлаас үүүдэлтэй эдийн засгийн уналт нүүрстөрөгчийн ялгарлыг бууруулсан юм. Дэлхийн удирдагчид арванхоёрдугаар сард цугларчПарисын ус цаг уурын хэлэлцээрийн таван жилийн ойг тэмдэглэж нүүрс төрөгчийг улам бууруулах талаар ярилцсан. Гэхдээ  биелүүлэх нь ярихаас хэцүү л дээ.

5. Black lives matters эсэргүүцэл

Америкийн Миннеаполис хотод цагдаагийн ажилтан 46 настай хар арьст эрэгтэй Жорж Флойдыг буудан амийг нь хөнөөсөн. Энэ аллагын дүрс бичлэг олон нийтийн сүлжээгээр тархаснаар 15 сая гаруй хүн оролцсон эсэргүүцлийн хөдөлгөөн өрнөсөн. Black lives matters буюу “Харуудын амьдрал чухал” хөдөлгөөн арьсны үзэл, хар арвстнуудын эсрэг хүчирхийлэл, ялангуяа цагдаагийнхны хүчирхийллийг эсэргүүцсэн. Шударга ёс, тэгш байдлын төлөөх энэ хөдөлгөөн Америкийн хилээс давж бцусад улс орнуудад өрнөсөн юм. Флойдын үхэл нийгмийн ухамсрыг BLM рүү төдийгүй, арьсны үзлээр ялгаварлахын эсрэг хандуулж чадсан юм.

6. Израиль-эмиратын энхийн гэрээ

Израиль, Арабын нэгдсэн Эмират хоёр есдүгээр сарын 15-нд хаирлцаагаа хэвийн болгох гэрээнд гарын үсэг зурлаа. Ийнхүү АНЭ нь Египет, Иордани хоёрын дараа еврейн улстайхаилцаагаа хэийн болгож байгаа гуравдахь улс боллоо. Харин Израиль 1967 оноос хойш өөрийн захиргаанд байсан Баруун эргийн хэсгийг өөртөө хавсаргах төлөвлөгөөгөө царцаахыг зөвшөөрсөн юм. Энэ хэлэлцээрт Судан аравдугаар сард, Марокко арванхоёрдугаар сард нэгдсэн юм.

7. Газрын тосны үнийн  түүхэн уналт

Өнгөрч байгаа он нефть үйлдвэрлэгчид, нефтийн комданиудын хувьд сайхан жил байсангүй. COVID-19 эдийн засаг, үйлдвэрлэлд цохилт өгч, нефтийн эрэлт буурсан. Нефть экспортлогч орнуудын байгууллага ОПЕК-ийн гуравдугаар сарын хурлаар үнийн уналтыг тогтворжуулахын тулд гишүүн орнуудын хоногт олборлох нефтийн хэмжээг 1.5 сая баррель гэж хязгаарлав. Орос улс хэлэлцээрт орохоос татгалзсан юм. Саудын Араб үйлдвэрлэлээ нэмэгдүүлж, экспортын үнээ буулгав. Дөрөвдүгээр сард ОПЕК дахиад олборлолтоо багасгахаар ярьж үүний дүнд дэлхий даяар хоногт  ердөө 19 сая баррелийг олборлож байлаа.

Оны эцэс гэхэд баррель нефтийн үнэ 47 доллар болсон нь гуравдугаар сараас хойшхи хамгийн өндөөр үзүүлэлт болж байна. Гэхдээ л одоо үнэ 2020 оны эхнийхээс 30 хувь доогуур байгаа юм. Үүний улмаас нефть олборлогч орнуудыг 2021 онд эдинй засгийн хүндрэлд оруулж мэдэх юм.

8. Иран, АНУ-ын хооронд нөхцөл байдал хурцдав

Америкийн нисгэгчгүй аппарат нэгдүгээр сарын 3-нд агаараас цохилт өгсний улмаас Исламын хувьсгалын корпусын элит “Аль-Кудс” салбарын командлагч Касем Сулеймани амь үрэгдсэн. Үүний дараа Иран улс хоёр сарын турш Иракт байгаа АНУ-ын баазуудыг пуужингаар харваж хэдэн арван цэрэг энгийн иргэн нас барсан юм.

Дөрөвдүгээр сард ираны цэргийн хөнгөн онгоц Персийн булан дахв АНУ-ын хөлөг рүү халдсанаар нөхцөл байдал дахиад л хурцадсан. Энэ маргааны үеэр Иран анхны цэргийн хиймэл дагуулаа хөөргөсөн. Цэргийн шууд мөргөлдөөний аюул  зун гэхэд арай зөөлөрч АНУ “дээд зэргээр дарамтлах” кампанийнхаа хүрээнд Ираны  эсрэг шинэ хориг тавьсан юм. Арваннэгдүгээр сарын сүүлчээр Ираны цөмийн гол эрдэмтнийг хөнөөснөөр дахиад л харилцаа хурцадсан. Ираны Батлан хамгаалахын сайд Амир Хатами цөмийн хөтөлбөрийн төсөв бараг хорч дахин буюу 256 хувь өсч байгаа, тун удахгүй цөмийн хэлэлцээрээс манай улс гарч магадгүй гэж мэдэгдээд байгаа юм

9. Белорусь дахь эсэргүүцэл

Наймдугаар сарын 9-нд Белорусст болсон ерөнхийлөгчийн сонгуулиар “Европын сүүлчийн дарангуйлагч” Александр Лукашенко 80 хувийн санал авсан. Сонгуулийн урьдчилсан дүн зарламагц л Белорусь даяар эсэргүүцлийн хөдөлгөөн эхэлж сонгуулийн дүнг булхайтай гарлаа хэмээн мэдэгдсэн.

Сөрөг хүчнийхэн ерөнхийлөгчийн сонгуульд нэр дэвшин өрсөлдсөн Светлана Тихановскаяг дэмжин хүрээлсэн. Тихановская одоо амь насанд нь халдахаас зугтаан Литвад байна. Түүний санаачлагаар Белорусст засгийн эрхийг шилджүүлэх Зохицуулах зөвлөл байгуулж шинэ сонгууль явуулах, хэлэлцээр хийх санал дэвшүүлээд байгаа.

Эрх баригчид жагсагчдаас 17 мянга гаруй хүнийг баривчилж эрүүгийн 657 хэрэг үзүсгээд байгаа. Европын холбоо, АНУ, Их Британи шинэ сонгууль явуулахыг уриалж, белорусийн эрх баригчдын эсрэг хэд хэдэн хориг тавиад байна. Эсэргүүцлийн хөдөлгөөн намжаад байгаа ч  ирэх онд дахин идэвхжиж мэдэхээр байна.

10. Сенат Трампыг зөвтгөж эгүүлэн татах нь өнгөрсөн

АНУ-ын ерөнхийлөгчийг эгүүлэн татах нь гэсэн мэдээ 2019 онд гарч байсан ч өнгөрч байгаа оны үйл явдалд орж байна. Дональд Трамп АНУ-ын түүхэнд төрийн тэргүүнээс огцрох шахсан гурав дахь ерөнхийлөгч болж байгаа юм. Түүнийг эгүүлэн татах үйл явц Сенатад нэгдүгээр сарын 16-нд эхэлсэн. Үйл явцыг АНУ-ын Дээд шүүхийн тэргүүн Жон Робертс удирдсан ч Сенат хоёрдугаар сарын 5-нд Трампыг бүрэн зөвтгөсөн. Сенатын 48 гишүүн Трампыг буруутай гэж үзсэн бол 52 сенатч түүнийг буруугүй гэж үзсэн байна. Хоёр дахь буруутгалаар конгрессын 47 сенатч Трампыг буруутай гэсэн бол 53 сенатч эгүүлэн татахын эсрэг санал өгч Трамп суудалдаа үлдсэн.