Оны 156  дахь өдөр,шинэ он хүртэл 209 хоног үлдлээ.

Өнөөдрийн тэмдэглэлт өдөр

Дэлхийн хүрээлэн буй орчны  өдөр

Жил бүрийн зургадугаар сарын 5-нд тэмдэглэдэг Дэлхийн хүрээлэн буй орчны  өдөр нь (World Environment Day) дэлхийн хамтын нийгэмлэгийг хүрээлэн буй орчны асуудалд хандуулах зорилготой. Хүрээлэн буй асуудлаар Стокгольмын 1972 оны бага хурлаас энэ өдрийг тэмдэглэх тогтоолыг анх гарсан билээ. Дэлхийн байгаль орчны өдрийг 1973 онд “Ганцхан эх дэлхий” гэсэн уриан дор зохион байгуулсан бол 1987 оноос эхлэн улс орнууд өөр өөр уриан дор санаачлан зохион байгуулж эхэлжээ.

Бидний амьсгалж буй агаар, идэж буй хоол хүнс, ууж буй уснаас нас баралтын 23 хувь нь үүдэлтэй. Химийн бодисын алдагдал, бохирдсон агаар, эрүүл бус амьдралын хэвшил үүнд хамгийн их нөлөөлж байна. Сахарын цөл орчмын Африкийн орнуудад гэхэд л халдварт өвчин, хоол хүнсээр дамждаг өвчин, шимэгч хорхойнууд халдварладаггүй өвчнөөс илүүтэй хор хөнөөл учруулж байна.

Дэлхийн газрын зургийг харвал хүрээлэн буй орчноос үүдэлтэй үхэлд хамгийн их нэрвэгдэж буй бүс нутаг нь Азийн зүүн өмнөд хэсэг (28 хувь), Номхон далайн баруун хэсэг (27 хувь) юм. Газар дундын тэнгисийн зүүн хэсгээр нийт нас баралтын 22 хувь нь агаарын бохирдолтой холбоотой, Европ тивд энэ үзүүлэлт 15 хувьтай байна. Жил бүр долоон сая хүн агаарын бохирдлоос, 3.5 сая хүн ундны усны хомсдол, эрүүл ахуйн доголдлоос болж хорвоог орхиж байгаа гэсэн тоо бий.

1995 оноос хойш 600 гаруй мянган хүн цаг агаарын өөрчлөлттэй холбоотой гамшгийн улмаас амь насаа алдсан бол, 4.1 сая хүн гэмтэж, бэртэж, орон гэрээ алдаж, яаралтай тусламж авах  шаардлагатай болжээ. Эрүүл хүрээлэн буй орчинд хөрөнгө оруулах нь олон ашиг тус авчирна хэмээн НҮБ үзэж байна.

Сонирхолтой түүх

Гарриет Бичер-Стоугийн “Том авгын овоохой” роман

“Энэ бяцхан авгайн номноос болоод иргэний дайн үүссэн юм” гэж нэгэн удаа АНУ-ын ерөнхийлөгч Авраам Линкольн хэлж байлаа.

Америкийн зохиолч эмэгтэй Гарриет Бичер-Стоугийн роман Америкийн боолын нийгмийн эсрэг зохиол байсан юм. Өөрийн номондоо Гарриет Бичер-Стоу  бусдын хүсэл зорилгоор мянга мянгаар  мөхөлд орсон хар арьст боолын хүнд хувь заяа, зүрх зүсэм  гуниг, цөхрөлийг үзүүлсэн байдаг.1851 оны зургаадугаар сарын 5-нд Вашингтон хотын боолчлолын эсрэг талынхны  гол ухуулга, индэр нь болсон  “National Era” гэх долоо хоногийн сонин  Гарриет Бичер-Стоугийн  “Том авгын овоохой” романыг хэвлэж эхэлжээ.Арван сарын дараа нийтлэл төгсч “Миссис Стоу аугаа  ажлаа төгсгөлөө. Ингэж өргөн гүнзгий сонирхол төрүүлсэн Америкийн зохиолчдын өөр бүтээлийг бид санахгүй байна” гэж “National Era” сонины ерөнхий редактор  дүгнэлтээ гаргасан байлаа.

Арван сарын  дотор хэвлэгдсэн роман 1852 онд ном 300 мянган хувиар гарсан нь  тухайн үедээ хамгийн өндөр үзүүлэлт байжээ. Түүнд олон эсэргүүцэгсэд гарч ирсэн учир 1953 онд Гарриет “Том авгын овоохойн түлхүүр” гэсэн номыг гаргаж романаа үнэн явдлаас үндэслэн бичсэн гэдгээ гэрчүүдийн яриагаар өгүүлжээ.

Африк гаралтай  америкчуудын ерөнхий дүр төрхийг  бүтээхэд энэ номын гүйцэтгэсэн үүрэг  маш их. Учир нь XIX  зууны турш энэ ном бестселлер байсан юм. Хэдэн жилийн дотор ном олон зуун удаа хэвлэгдэж, олон хэлнээ хөрвүүлэгдсэн байлаа.

Өнөөдөр түүхэнд

МЭӨ 8499 – Атландын далайд “А солир”  унан Атлантидаа хотыг мөхөөжээ. Энэ  үйл явдал олон ард түмний ном судар, домогт “усан галав” гэж дурсагджээ.

1650 – Амурын хязгаарт анхны аянаа хийсэн Ерофей Павлович Хабаров Якутскт эргэн ирээд  Даурын  нутгийн газрын зургуудыг  Москвад илгээсэн нь 1667 ба 1672 онуудад Сибирийн газрын зургийг гаргахад гол эх сурвалж нь болов.

1806 – “Янки”  нэртэй хурдан морь нэг милийг 3 минутад туулан анхных гэж бүртгэгдэв.

1844 – Британийн заводын хууль ажилчин эмэгтэйн ажлын цагийг 12, 8-13 насны хүүхдийн  ажлын өдрийг 6,5 цаг гэсэн хязгаарлалт тогтоож өгчээ.

1848 оны хувьсгалаар Данийн засгийн эрхэнд национал-либералууд гарч ирэв. Фредерик VII (1848–1863) хаан хязгааргүй эрх ёсоо халан Үндсэн хуульт засаглалыг хүлээн зөвшөөрч шинэ Үндсэн хуульд гарын үсэг зуржээ.

1873 – Английн шахалтаар Занзибарын дэлхийн хамгийн том боолын зах хаагдав.

1880 – Москвад Александр Сергеевич Пушкины хөшөө нээгдсэнтэйгээр холбогдуулан Пушкины баяр нээгджээ.

1907 – Дэлхийд анхны угаалга, хатаалгын газрууд нээгдлээ.

1912 – Аляскт газар хөдөлснөөс тав хоногийн дараа Новаруптын галт уул дэлбэрч эхэлсэн нь ХХ зууны хамгийн хүчтэй үзэгдэл болов. 60 цагийн дотор агаар мандалд 29 шоо км галт уулсын үнс чулуу цацагджээ. Түүний дуу чимээ Атланта, Сент-Луис хотуудад  сонсогдож байлаа.

1933 – Нью-Жерси мужийн Кэмден хотод машинтайгаа кино үзэж болох анхны кинотеатр нээгджээ.

1938 – Хөлбөмбөгийн дэлхийн аваргын тэмцээнүүдийн нэг тоглолтын  үр дүнгийн дээд амжилт тогтоогдов. Бразили Польшийг 6:5-аар хожжээ.

1940 – АНУ-д анхны синтетик резинэн дугуйг танилцуулав.

1964 – Гурван хүний суудалтай судалгааны шумбадаг онгоц “Элвин” (ALVIN) анхны шумбалтаа хийжээ.Тэр цагаас хойш уг төхөөрөмжөөр далайн ёроолд 12000 судлагч бууж, шумбагчийн хиймэл гар өмнө нь мэдэгдэхгүй байсан 300  амьтны төрлийг “барьжээ.Элвин 1966 онд  Америкийн бөмбөгдөгчийн унагасан устөрчийн бөмбөгийг Газар дундын тэнгисээс олж байв. Одоо илүү гүнзгийд нэвтрэх Alvin-II хувилбарыг нь бүтээж байна.

1967 – Өглөөний 9 цагийн орчим Израилийн нисэх хүчин гэнэтийн цохилтоор Египетийн нисэх хүчний устгав. Ийнхүү агаарт бүрэн ноёрхол тогтоосны дараа түүхэнд зургаа хоногийн дайн гэж орсон Египет, Иордан, Сирийн эсрэг Израилийн довтолгоон эхлэв.

1974 – БАМ-ын төмөр зам хоёр талаасаа угтан баригдсаар энэ өдөр залгагдлаа.

1975 – Суэцийн сувгийг дахин нээжээ.

1977 – Apple компани ширээний Apple II компьютерийг худалдаанд гаргав. Загвар ихээхэн амжилттай болсон учраас 1990 оны эхэн хүртэл зарагдаж байв.

1981 –Америк эрдэмтэн М.Готлиб хүний дархлалын системийг гүнзгий  сүйтгэдэг вирусын тухай анх дэлгэрэнгүйгээр бичжээ. Тэр болтол танигдахгүй байсан вирус  Дархлал хомсдлын хам шинж-Aquired Immune Deficience Syndrom (AIDS) нэр авчээ.

1982 – Будапештад  Минь Таи гэдэг вьетнам залуу Рубикийн шоог 22,95 секундад эвлүүлэн дээд амжилт тогтоолоо.

1995 – Английн эрэг хавиас дэлхийн хамгийн том 60,5 кг жинтэй могой загасыг барьжээ.

1996 – Английн Терри Коул толгой дээрээ шилтэй сүү тогтоогоод 115,87 километр замыг алхан туулж дэлхийн дээд амжилтын эзэн болжээ.

2006 – Серби тусгаар тогтнолоо зарласнаар Серби ба Монтенегро гэсэн нэгдэл бүрэн  нуржээ.