Тэтгэврийн даатгалын шимтгэлээ 88.1 мянган иргэн нэг удаа нөхөн төлнө

Малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчийн тэтгэврийн даатгалын шимтгэлийг нөхөн  төлүүлэх тухай хуулийг энэ оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдрөөс хэрэгжүүлж эхэлсэн. Ингэснээр 88.1 мянган малчин, хувиараа хөдөлмөр эрхлэгчид тэтгэврийн даатгалын шимтгэлээ нэг удаа нөхөн төлөх боломжтой болж байна. Хуулийг хэрэгжүүлж эхэлсэнтэй холбоотойгоор эдгээр ангилалд ямар хүмүүсийг хамруулах, мөн тэтгэврийн даатгалын шимтгэл нөхөн төлөх хүсэлт гаргахад ямар нэгэн шаардлага тавих уу гэдэгт холбогдох албаныхан дараах тайлбарыг өглөө. Мал аж ахуй эрхэлж үндсэн орлогоо олдог буюу малын “А” данс бүхий иргэнийг малчин, татварын албанд бүртгэлтэй хувь хүний орлогын албан татварын үндсэн ангилалд хамаарах төрлөөс аль нэгийг нь төлсөн иргэнийг хувиараа хөдөлмөр эрхлэгч гэж үзэж байна. Түүнчлэн энэхүү хуулийн үйлчлэлд Монгол Улсын 15-60 настай иргэн хамаарах ба шимтгэл нөхөн төлөх хугацаанд иргэний суралцсан хугацаа, хорих ял эдэлсэн, өндөр насны тэтгэвэр авсан хугацаа хамаарахгүй аж. Шимтгэлийг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээний арван хувиар буюу сард 42 мянган төгрөгөөр тооцож төлөх юм. Энэ тухайд НДЕГ-ын дэд дарга Г.Саран “ Хөдөлмөр, нийгмийн зөвшилцлийн гурван талт хэлэлцээрээрсарын хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 420 мянган төгрөг байхаар шинэчлэн тогтоосон. Үүнтэй холбоотойгоор хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээнээс тооцон шимтгэлээ төлдөг сайн дурын даатгуулагчийн сард төлөх шимтгэлийн хэмжээ 56 мянга 700 төгрөг болж байгаа юм. Харин үүнээс дээш дүнгээс шимтгэлээ төлдөг даатгуулагчийн төлөх дүнд өөрчлөлт орохгүй. Харин сайн дурын даатгалын шимтгэлийн хэм хэмжээ өнгөрсөн онд мөрдөж байсантай ижил 13.5 хувь байна” гэсэн тайлбарыг өглөө.

Өндөр настнуудын тэтгэврийг нэмлээ

Нийгмийн даатгалын салбартай холбоотой хуулиудад оруулсан өөрчлөлтүүдийн нэг бол нийт иргэний тэтгэврийн хэмжээг найм орчим хувь, зарим иргэнийхийг 50 мянган төгрөгөөр нэмэгдүүлж буй явдал юм. Холбогдох хуулийн дагуу энэ онд өндөр настнуудын тэтгэврийн хэмжээг нэмэгдүүлэхэд 150.6 тэрбум төгрөг зарцуулснаар найм орчим хувиар нэмэгдэж байгаа аж. Харин холбогдох хуулийн дагуу дөрвөн нөхцөлөөр тэтгэвэр эрт тогтоолгосон 21.2 мянган иргэний тэтгэврийг 50 мянган төгрөгөөр нэмэгдүүлэхэд энэ онд 12.7 тэрбум төгрөг зарцуулахюм. Тодруулбал, 1990 оны арваннэгдүгээр сарын 27-ны өдөр баталсан БНХМАУ-ын тэтгэврийн хуульд заасан болзол, нөхцөлийн дагуу 1991 оны нэгдүгээр сарын 1-нээс 1994 оны арванхоёрдугаар сарын 31-ний хооронд өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгосон зарим иргэнийг хамруулж байгаа бөгөөд үүнийг энэ сарын 20-ны дотор олгож эхлэхээр төлөвлөөд буйг НДЕГ-ын Бодлогын хэрэгжилт, судалгааны газрын дарга Ц.Ганцэцэг хэллээ. Зарим иргэн гэдэгт төрүүлсэн болон гуравхүртэл настайд нь үрчлэн авсан дөрөв, түүнээс дээш хүүхдээ зургаан настай болтол нь өсгөсөн, 15-аас доошгүй жил ажиллаж 50 насанд хүрсэн, мөн ийм байдлаар хүүхэд өсгөсөн, 20-оос доошгүй жил ажиллаж нас харгалзахгүй нөхцөлөөр өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгосон эхийг хамруулж байгаа юм. Мөн 27-гоос дээш жил ажиллаж нас харгалзахгүй нөхцөлөөр тэтгэвэр тогтоолгосон эмэгтэй, 32-оос дээш жил ажиллаж 55 насанд хүрсэн нөхцөлөөр өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгосон эрэгтэй хүн багтна.

Энэ оноос эхлэн тэтгэвэр тогтоолгох хүсэлт гаргасан иргэдийн тэтгэврийг  дараалсан долоон жилийн дундаж цалингаас тогтоохоор болсон. Тодруулбал, даатгуулагчийн шимтгэл төлсөн сүүлийн 20 жилийн дотроос дурын дараалсан таван жилийн буюу 60 сарын дундаж цалингаас тогтоож байсныг долоон жилийн буюу 84 сарын дундаж цалингаар тогтоохоор өөрчилсөн. Энэ онд 34.8 мянган иргэн шинээр өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох тооцоо гаргажээ.

Төрүүлсэн, үрчилсэн хүүхдийн тоогоор 1.6 сар нэмж тооцож эхэллээ

Холбогдох хуулийн дагуу энэ оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдөр болон түүнээс хойш тэтгэвэр тогтоолгох эхчүүдэд томоохон боломж олгосон. Тодруулбал, төрүүлсэн болон гурав хүртэл настайд нь хүүхдээ үрчлэн авч зургаан нас хүртэл хүүхдээ өсгөсөн эхийн нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн нийт хугацаан дээр төрүүлсэн болон үрчлэн авсан хүүхэд бүрийн тоогоор нэг жил зургаан сарыг нэмж тооцох юм. Хүүхдийн тоогоор нэмж тооцох хугацаа зөвхөн нийгмийн даатгалын шимтгэл төлсөн нийт хугацаанд хамаарах бөгөөд хөдөлмөрийн хэвийн бус нөхцөлд, малчнаар, мэргэжлийн урлагийн байгууллагад ажилласан, цэргийн алба хаасан зэрэг тусгай нөхцөлийн жилд хамаарахгүйг албаныхан онцоллоо.

Хүүхдээ гурван нас хүртэл асрах чөлөөтэй байгаа эхийн нийгмийн даатгалын шимтгэлийг тасруулахгүй байх зохицуулалтыг хийсэн. Тухайлбал, албан журмын буюу ажил хөдөлмөр эрхэлж байсан эхийн төлөх шимтгэлийг ажил олгогчоос, жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмж авах эрх үүссэн сайн дурын даатгуулагч эх шимтгэлийн 50 хувийг өөрөө төлсөн нөхцөлд 50 хувийг тэтгэмжийн даатгалын сангаас, бусад эх шимтгэлийн 50 хувийг өөрөө төлсөн нөхцөлд 50 хувийг улсын төсвөөс хариуцахаар болжээ. Шимтгэлийг хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээнээс тооцон төлөх аж. Энэ талаар НДЕГ-ын дэд дарга Г.Саран “Хүүхдээ гурван нас хүртэл асарч буй эхийн тухайд албан журмын хөдөлмөр эрхэлж буй тохиолдолд шимтгэлийг нь ажил олгогч нь төлдөг. Үүнээс гадна шинэ хоёр зохицуулалт хуульд оруулсан. Сайн дурын даатгуулагч эх хүүхдээ гурван нас хүртэл хүүхдээ харж буй тохиолдолд төлөх ёстой шимтгэлийнх нь тодорхой хувийг Тэтгэмжийн даатгалын сангаас гаргана. Үүний дагуу энэ онд 7200 иргэнд 5.3 тэрбум төгрөг олгох тооцоо гаргасан. Харин албан журмаар болон сайн дураараар даатгал төлдөггүй эхийн тухайд том боломж олгож байгаа. Тодруулбал, төлөх ёстой шимтгэлийнхээ 50 хувийг өөрөө төлсөн тохиолдолд үлдснийг нь улсын төсвөөс гаргах юм Үүнд 51.5 мянган эх хамрагдах тооцоо бий. Үүнд 13.6  тэрбум төгрөгийг улсын төсвөөс зарцуулахаар тусгасан” гэлээ.  

Сайн дурын даатгуулагчийн жирэмсний тэтгэмжийг 100 хувиар олгож байна

Холбогдох хуульд оруулсан зохицуулалтын дагуу энэ сарын 1-ний өдрөөс эхлэн сайн дураар даатгуулагч эхэд жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмжийг даатгуулагчийн шимтгэл төлсөн 12 сарын орлогын дунджаас 100 хувиар тооцон олгож эхэллээ. Үүнээс өмнө өмнө  70 хувиар тооцдог байсан юм.  Үүнээс гадна албан журмын даатгуулагч эх хүүхэд төрүүлэх бүртээ тэтгэмж авах зохицуулалтыг хуульд оруулсан.  Тодруулбал, ажил хөдөлмөр эрхэлж байсан буюу албан журмын даатгуулагч эхэд хуульд заасны дагуу хүүхдээ асрах чөлөөтэй байх хугацаандаа дахин хүүхэд төрүүлэх бүрд жирэмсний болон амаржсаны тэтгэмж олгох юм. Үүнээс өмнө хоёр л удаа олгодог байсан.

Хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 420 мянган төгрөг болгосонтой холбоотойгоор зарим төрлийн тэтгэвэр, тэтгэмжийн хэмжээг нэмэгдүүүлжээ. Тухайлбал, гэр бүлийн хөдөлмөрийн чадваргүй гурав ба түүнээс дээш гишүүнд тогтоох тэжээгчээ алдсаны бүрэн тэтгэврийн доод хэмжээ энэ сарын сарын 1-ний өдрөөс эхлэн 420 мянга, ажилгүйдлийн нэг өдрийн тэтгэмжийн доод хэмжээ 14858, нийтдээ нэг сая 129 мянга, 245 төгрөгөөс багагүй байхаар өөрчилжээ.