Өвлийн Цагаан Олимпийн XXIV наадам өндөрлөсөн хэдий ч сүр дуулиан нь намжаагүй, дэлхийн чихийг дэлдийлгэж, нүдийг бүлтийлгэсэн хэвээр байгаа энэ цаг мөчид Тэшүүрийн Улсын Шигшээ Баг (УШБ) -ийн 1960-аад оны үеийн тамирчин, спортын мастер, 1969-1974, 1981-1984 онд шигшээ багийн дасгалжуулагч, Монголын Тэшүүрийн Холбооны Ерөнхий нарийн бичгийн даргын албыг 13 жил хашсан, 2015 онд “Тэшүүрийн спортоор амжилтад хүрэх дөт зам” ном, 2021 онд “Жижиг хэмжээний мөсөн гулгуурын талбайг байгуулан ашиглах” зөвлөмж бичсэн Монгол Улсын шилдэг дасгалжуулагч, МТХ-ны техникийн хорооны зөвлөх Увшнасангийн Очирбаттай ярилцлаа.

–1964 оны Австрийн Инсбрукийн IX Олимпоос гараагаа эхэлж, 1968 он-Францын Гренобль Х, 1972 он-Японы Саппоро XI, 1980 он-АНУ-ын Лейк Плэсид XIII, 1992 он-Францын Альбервиль  XVI, 1998 он-Японы Нагоно XVIII, 2002 он-АНУ-ын Солт-Лейк XIX гээд Дэлхийн Өвлийн Олимпод олонтоо оролцож ирсэн Монголын тэшүүрчдийн залгамж халаа өнөө жил Бээжингийн XXIV Олимпод оролцох эрх авч чадсангүй. Битүү дээвэртэй мөсөн гулгуурын талбайг эс тооцвол, байгалийн ижил нөхцөлд эх орныхоо хаяанд болж буй Олимпод харьцангуй бага зардлаар оролцох боломжийг Монголын тэшүүрчид алдсанд  Та харамсаж байгаа нь лав?

– Монголын тэшүүрчид 2006  оны Италийн Турины  XX Олимпоос хойших дараалсан таван Олимпод оролцож чадсангүй. Яагаад гэвэл,  өмнөх Олимпуудад тухайн улс орны хүсэлтийн дагуу урилгаар оролцуулдаг байсан юм. Орчин үед урилгаар бус, харин Олимпийн жилд ОУТХ-ны зохион байгуулсан 3-4 томоохон тэмцээнд заавал оролцож, Олимпийн сонгомол зайн төрлүүддээ биелүүлэх ёстой Олимпийн эрхийн амжилтыг үзүүлж, оноог авч чадвал дэлхийн шилдэг 30 тэшүүрчний нэг нь болж Олимпод оролцох эрхтэй болдог.

–Дээр үеэс тэшүүрийн спортод дэлхийд тэргүүлэгч орнууд байр сууриа хэвээр хадгалж чадаж байна уу. Тэдгээр орны  тамирчдын амжилтын түвшин орчин үед ахисан хэвээр үү?

-Бээжин-2022 буюу Өвлийн XXIV Цагаан Олимпод уралдсан тэшүүрчдийн амжилтаас дүгнэвэл хуучин шилдэгт тооцдог орнууд манлайлсан хэвээр байна. Европ тивд Скандинавын хойгийн Нидерланд, Норвеги, Финлянд, Швед, мөн Итали, Бельги, Австри, Орос, Унгар, Чех, Белорусс; Ази тивд Япон, Хятад, Өмнөд Солонгос, дулаан орноос Тайванийн тэшүүрчид энэ Олимпод илүүрхлээ.

-Тэшүүрийн спортоор Олимпод оролцох эрх олгох тамирчдын тоо харьцангуй цөөн байдаг бололтой, тийм үү?

-Сонгомол зайнууд болох 500, 1000, 1500, 3000 метрийн зай тус бүрд (эм, эр) 30 тамирчин, 5000 (эр, эм), 10000 (эр) метрт болон бөөн гараатай уралдаанд 24 тамирчин ордог. Дэлгэрүүлж хэлбэл, тэшүүрээр Олимпод оролцдог сонгомол төрлүүд нь Ойрын зай-500, 1000 м (эм, эр), дундын зай-1500 м (эм, эр), холын зай-3000, 5000 м (эм, эр), 10000 (эр); багийн уралдаан (эм, эр) өндөр хурдны, бөөн гараатай (эм, эр) саармаг хурдны, богино зайн шорт трейк нь ойр ба дундын зайд уралдана. Манай тухайд Өвлийн Олимпод оролцохоор бэлтгээд зорьсондоо хүрч чадаагүй 1-2 тамирчны хувьд бэлтгэлжилт (бие бялдрын ерөнхий) хэт дутмаг байлаа. Гол нь ерөнхий тэсвэрт суурилсан анаэроб (О2 -гүй) нөхцөлд тэвчих хурд хүчний тэнцвэр хэт дутмагаас хурдтай, өндөр цаг графикт тэсч чадахгүй ядарч гүнзгий ядралт (переутомление) өвчлөлд орж байна. Ээлжит Олимпод бэлтгэх гурван жилийг хий хоосон холхиж өнгөрөөчихөөд, Олимпийн жилд улсын баахан валютыг хий дэмий үрж байна. Дасгалжуулагч У.Очирбат надад өндөр зэрэглэлийн тамирчдыг 3-4 жилд Олимпийн норматив биелүүлэх бэлтгэл сургалтын чиг аргууд бэлэн байгаа хэдий ч, үүнийг энд ил дурдахгүй.

-Тэшүүрийн спортын Дэлхийн болон Олимпийн рекорд амжилтууд дээд хязгаартаа тулсан. оргил түвшиндээ хүрч байна гэж та үзэж байна уу?

-Тэшүүрийн спортын сонгомол зайн төрлүүд нь стандарт зам талбайд уралддаг тул рекорд амжилт тогтоож болно. 100 м, 200 м, 300 м бол хамгийн ойрын сонгомол зайнуудын гарааны эхний хурд хүч авах хөөлтийн (отрезок) зайнууд. 3000 м, 5000 м, 10000 м нь сонгомол холын зай. Харин 1500 метр нь сонгомол зайнуудын дундаж зай болох тул тэшүүрчдийн “Түлхүүр”, “Миль” зай гэж үздэг юм. 1500 метрт сайн гүйдэг тэшүүрчний ойрын болон дундын, холын зайд гүйх чадвар өндөр тул энэ 1500 метрийн зайг онцолдог юм. Ийм учраас Монголын тэшүүрчид цаашдаа Олимпод орох эрхийн төлөө бэлтгэлд энэ зайг сонгох нь организмын ажиллах булчингийн эд эсүүд О2-ийн дутагдалд дасан зохицох чадварыг эзэмшүүлэхэд тусална.

Эндээс нэг сонин зүйл ажиглаж болно. Юу гэвэл, хурд, тэсвэр шаардсан тэшүүрчний тухайд Өвлийн Олимпийн наадамд наанадаж гурван удаа (3 удаа х 4 жил=12 жил) уралдах боломж байгаа ажээ. Жишээлбэл, манай одоогийн ид уралдаж буй тэшүүрчин А.Зул, Я.Зоригтбаатар нарын тухайд 2026 онд Италид болох Өвлийн XXV Олимп, дараа, дараагийн Олимпод ч оролцох ид хавтай залуу нас байгаа гэсэн үг юм.

Харин тэгтэл манайхан Олимпод ойрын зай (500, 1000 м)-гаар бэлтгээд Бээжин-XXIV Олимпод оролцох эрх олж авч чадсангүй. Тэсвэр, дархлаа сайтай Монголчуудын хувьд тэшүүрт Азийн рекорд амжилтыг хоёр удаа шинэчлэн тогтоож (Л.Цэнд), Азийн Цомын аваргын мөнгөн медаль, Азийн аварга шалгаруулах тэмцээний хоёр хүрэл медаль (Н.Ганболд) хүртсэн 10000 метрийн зай  нь бидэнд Олимпийн эрх авах дөт зай ч болох юун магад.

Одоогоор Дэлхийн дундаж амжилт:

500 метрт: эм-36.50 сек; эр-34.44 сек,

1000 метрт: эм-1.12.09 сек; эр-1.07.64 сек,

1500 метрт: эм-1.51.79 сек; эр-1.45.00 сек.байна.

Өвлийн Олимпод орох эрх авах норматив амжилт:

500 метрт: эм-39.5 сек, эр-35.7 сек.

1000 метрт: эм-1.18.0 сек. эр-1.10.5 сек.

1500 метрт: эм-1.59.50 сек. эр-1.48.0 сек. юм.

-Эдгээр зайд Монголын тэшүүрчдийн рекорд амжилт дэлхийнхээс хэр хол зөрөөтэй байгаа вэ?

-Насанд хүрэгчдийн тухайд Монголын тэшүүрчдийн рекорд амжилтууд дараах байдалтай байгаа.

500 метрт: эм-41.09 сек. (2016 он), эр-36.59 сек. (2017 он)

1000 метрт: эм-1.21.22 сек. (2017 он), эр-1.11.1 сек. (2017 он)

1500 метрт: эм-2.05.76 сек. (2017 он), эр-1.50.19 сек. (2013 он)

Ингэхээр Олимпийн эрх авах монгол тэшүүрчдийн амжилтын зөрөө:

500 метрт: эм~2 сек. эр-2 сек.

1000 метрт: эм~ 3 сек. эр~3 сек.

1500 метрт эм~ 6 сек. эр~2 сек. байгаа юм. Эдгээрийг монгол тэшүүрчдийн 2013 оны амжилттай харьцуулав. Харин холын зайнуудад 1-2 минутын зөрөө гарна.

Одоо хариулж амжилгүй алгасчихсан таны түрүүчийн асуултад хариулъя. Тэшүүр мэдэх хүний асуулт байна. Сонгодог зай-500, 1000, 1500 метрт Дэлхийн болон Олимпийн дээд амжилтууд цаашдаа бараг ахихааргүй болж, дээд хязгаартаа тулжээ гэж үзэж болохоор байна. Олимпод эхний медаль авсан тэшүүрчдийн амжилт 1-2 секундын 100, 1000-ны нарийвчлалтай хором хугацаагаар хэмжигдэх болсон. Өөрөөр хэлбэл, энэ хором хугацааны дотор л зэрэгцээд барианд орчихож байна шүү дээ. Харин сонирхолтой нь монголчууд энэ оргилд хүрч очих зам нээлттэй шүү.

Дэлхийн Өвлийн Цагаан Олимп одоо манай буурай Монголыг бид үүнээс цааш ахихааргүй болж, чинээндээ туллаа, та бүхэн нааш дөхөөд ир хэмээн даллаж байна. Монголчууд бид Олимп, Дэлхийн  дээд амжилтад хүрч чадна. Тамирчинд хурд, хүчний гайхамшиг гэж юм байна.

Харьцуулж яривал, Ямайкийн хөнгөн атлетикийн ойрын зайн гүйгч, Олимпийн найман алтан медальт Усэйн Болт (Usain Bolt) 100 метрт 9.50-9.60 сек. гүйж байхад Дэлхийн шилдэг тэшүүрчин 500 метрийн эхний100 метрт 9.60-9.70 сек. гүйж, ерөнхийдөө газар дээр хөлөөрөө гүйж буй Усейн Болтыг мөсөн дээр хурдан тэшүүрээр гүйж буй тэшүүрчин гүйцэхгүй байна. Усейн Болт гараандаа чанх урагш сум мэт суга үсрэн гарна. Тэгэхэд тэшүүрчин бараг 10-аад метрт хурдаа авах  гэж арваад алхам тэсрэлттэй хүчээр гулгуулан гүйнэ. Гарын хаялт гэхэд гүйгч гараа тохойгоор нугалж урагш, хойш шиднэ, тэшүүрчин гараа хоккейчлон хаяна.

Улсын шигшээ багийн тамирчин У.Очирбат. 1961 он