Дэлхий дахинд
“Сонгодог бүтээлийн үзэл баримтлал”-аар хөгжин дэвжиж буй Хятад орон

“Сонгодог бүтээл дэх шинэ үзэл баримтлал” хэмээх таван анги бүхий цуврал киног үзээд Хятадын соёл иргэншил ба түүний залгамж чанар, хөгжлийн зам, соёл уламжлалаа эрхэмлэн дээдлэх ёс, хүн ба байгальтай эвсэг зохицонгуйгаар энх тайвнаар зэрэгцэн орших эрмэлзэл, бүх нийтэд хүртээмжтэй хөгжлийн бодлого гэх мэт олон зүйлийн талаарх ойлголтоо нэмэгдүүлж, гүн гүнзгий сэтгэгдэлтэй үлдлээ.
Хятадын соёл иргэншил өнө удаан хугацаанд залгамж чанараа хэрхэн хадгалсаар ирсэн, өнөөгийн Хятад улсын төр засгийн бодлого, хятад хүмүүс болон дэлхий ертөнцтэй харьцах хандлага, хятад хүмүүсийн амьдралын хэв маяг, соёл уламжлалаа эрхэмлэн дээдлэх ёс зэрэг нь бүгд Хятадын аугаа их сэтгэгч, Күнзийн сургаалыг үндэслэгч, Хятадын соёл иргэншлийн уламжлалын оюун санааны манлайлагч болох Күнзийн сургаал дээр үндэслэн хөгжсөн байна. Өөрөөр хэлбэл, Хятад улсыг, хятад хүмүүсийг илүү их таньж мэдье, энэ улсын хөгжил дэвшлийн нууцын талаар илүү их ойлголттой болъё гэвэл Күнзийн сургаал, Хятадын сонгодог бүтээлүүд, түүх, ёс уламжлалыг судалж үзэх шаардлагатай. Хятадын олон үндэстэн, ястан Күнзийн гүн ухааны нөлөөгөөр хүмүүжин төлөвшиж, соёл уламжлал, ёс жаягаа дээдлэн ирсэн бөгөөд түүгээрээ дамжуулан нийгмийн хэм хэмжээ, ёс суртахууныг сахин хамгаалж, эв нэгдлээ бэхжүүлж, өдгөө Хятадын онцлогтой социализмыг цогцлоон байгуулж, Хятад маягийн шинэчлэл хэмээх үзэл санааг хэрэгжүүлж, өөрийн гэсэн хөгжлийн замаар замнаж, дэлхий дахинтай энх тайвнаар зэрэгцэн оршиж, хамтдаа хөгжихийг ямагт эрмэлзэж байна.
“Зовлон үзээгүй хүн бусдын зовлонг ойлгодоггүй” гэдэг үг бий. Хятад улс олон дайнд нэрвэгдэж, Хятадын ард түмэн хайртай дотны хүмүүсээ алдаж, дарлагдаж, гашуун зовлонг бие сэтгэлээрээ туулсан болохоор ийм зовлонг дахин амсахгүйн тулд Хятад улс өдгөө эв нэгдлээ улам бүр бэхжүүлж, хөгжил дэвшлийг чухалчилж, дэлхий нийттэй энх тайвнаар зэрэгцэн оршиж, бүх нийтээрээ хөгжин дэвшихийг эрмэлздэг ажээ.
Хятадын соёл иргэншлийн уужуу багтаамжтай, хүртээмжтэй байдаг. “Эв зохицол бүх зүйлийг бий болгодог, харин бүх зүйл адил бөгөөд зүгээр л нэгэн хэвийн байвал эцэстээ устаж үгүй болдог” гэсэн утга бүхий хятад үг бий. Өрнө, дорныг холбосон эртний их “Торгоны зам” ч Хятадын ард түмэн эртнээс юмс үзэгдлийн олон талт, олон янз байдлыг хүндэтгэдэг байсныг илтгэнэ.
Тэртээ Тан, Сүн гүрний үед худалдаа хийхээр Хятадад ирээд суурьшсан еврейчүүд үндэсний хувцсаа өмсөх гэх мэт өөрсдийн ёс уламжлалаа хадгалан үлдсэний зэрэгцээ Хятадын соёл уламжлалаас суралцаж, Күнзийн сонгодог зохиолуудыг уншиж судлан Хятадын соёл иргэншилд зохицон амьдарсаар байгаа юм. Хятад бол 56 үндэстнээс бүрддэг, дэлхийн хамгийн олон хүн амтай улс орон. Ийм олон үндэстэн ястан нэгэн соёл иргэншил, нэгэн дээвэр дор олон мянган жил эв найрамдалтай аж төрж буйн нууц нь угсаа гарал, ёс заншил, шашин шүтлэгээс үл хамааран хүнийг хүн ёсоор хүндэтгэн харилцах, бусдын үнэт зүйлс, олон янз байдлыг хүлцэн хүндэтгэж, тайван замаар зэрэгцэн орших зарчмыг Хятад улс баримталж ирсэнтэй холбоотой ажээ.
Өдгөө БНХАУ илүү нээлттэй бодлого баримталж хөгжлийн хурдаараа дэлхийд тэргүүлж, дэлхийн ДНБ-ий өсөлтөд хамгийн их хувь нэмэр оруулж, “Бүс ба Зам”, “Дэлхийн хөгжлийн санаачилга” болон “Дэлхийн аюулгүй байдлын санаачилга” гэх мэт томоохон санаачилгуудыг дэвшүүлэн хэрэгжүүлж, дэлхий нийтийн хөгжил, аюулгүй байдалд ихээхэн хувь нэмэр оруулж байгаа билээ. Энэ бүхэн нь Хятадын ард түмний генд шингэсэн өвөг дээдсийн сургаал, үүх түүх, сонгодог зохиолууд дахь үзэл баримтлалтай салшгүй холбоотой юм. Эртний болон өнөөгийн Хятадын талаар илүү ихийг ойлгоё, Хятадын ард түмнийг илүү танин мэдье, Хятад улстай зэрэгцэн хөгжье гэвэл Хятадын сонгодог зохиолуудын үзэл баримтлалтай танилцаж, судалж үзэх нь зүйтэй.
Г.Солонго

Дэлхий дахинд
Ромын пап Францисыг оршуулах ёслол бямба гарагт болно

Ромын католик сүм хийдийн кардиналууд өчигдөр хуралдаж, пап Францисын оршуулах ёслолыг энэ бямба гарагт Гэгээн Петрийн талбайд гадаа үйлдэхээр тогтжээ. Харин ард иргэд, сүсэгтнүүдийг Ромын Папд хүндэтгэлээ илэрхийлэх боломжийг олгох үүднээс лхагва гарагт шарилыг нь Гэгээн Петрийн сүмд байрлуулж юм байна.
88 настай Пап лам Францис тархинд нь цус харвасны улмаас зүрхний дутагдалд орж нас нөгчсөн болохыг Ватиканы албаныхан үүний өмнө мэдээлсэн. Он гарснаас хойш хоёр уушгиндаа хатгалгаа туссаны улмаас эмчлүүлж эмнэлгээс гараад удаагүй байсан Ромын пап хамгийн сүүлд өнгөрсөн амралтын өдөр Улаан өндөгний баярыг тохиолдуулж Гэгээн Петрийн талбайд сүсэгтэн олонтой мэндчилж байсан юм. Францис ламтан мөн тогтсон заншлаас гажиж, Гэгээн Петрийн сүмд бус, Гэгээн Мариагийн сүмд өөрийг нь оршуулахыг гэрээсэлжээ. Өмнөх бүх Ромын папуудаас анх удаа Европын бус орны гаралтай Францис ламтны дурсгалыг хүндэтгэж төрөлх Аргентин улсад нь болон хөрш Бразил улсад 7 хоногийн гашуудал зарласан байна.Мөн дэлхийн католик шашинтнуудын тэргүүнийг оршуулах ёслолд оролцож, Пап Францистай салах ёс гүйцэтгэх бодолтой байгаагаа дэлхийн олон орны удирдагчид илэрхийлж байгаа юм байна.
АНУ-ын Ерөнхийлөгч Д.Трамп тухайлбал гэргийн хамтаар Ром хотноо энэ ёслолд оролцохоо мэдэгдсэнээр албандаа орсноосоо хойш анх удаа хилийн дээс алхах гэж байгааг хэвлэлүүд дурьдаж байна. Францын Ерөнхийлөгч Э.Макрон, Бразилийн ерөнхийлөгч Лула да Сильва, Пап ламтны төрөлх Аргентин улсын ерөнхийлөгч Хавьер Милей нар мөн оршуулгад оролцохоо мэдэгджээ. Украины ерөнхийлөгч Зеленский очихоор төлөвлөж байгаа талаар дотоодын хэвлэлүүд нь мэдээлжээ.
Дэлхийн 1,4 тэрбум католик шашинтнуудын тэргүүн, дараагийн Пап ламыг сонгох сонгуулийн тухайд, түүнийг таалал төгссөнөөс 15-20 хоногийн дараа эхэлдэг жаягтай. Энэ үүднээсээ тавдугаар сарын 6-наас хойш болох юм байна. Маш чанд хатуу дэг ёсны дагуу, нууц байдалд явагддаг энэ сонгуульд дэлхийн өнцөг булан бүрийн 135 кардинал оролцох эрхтэй байна.
Дэлхий дахинд
The U.S. tariff tantrum: A self-defeating trade war

Editor’s note: Xin Ping is a commentator on international affairs, writing regularly for Xinhua News Agency, CGTN, Global Times, China Daily, etc. The article reflects the author’s views and not necessarily those of CGTN.
Washington’s latest tariff blitzkrieg – slapping “universal” levies on over 180 nations and regions – is setting things on fire at home.
The moment the executive order was signed, U.S. markets went into freefall: the Dow plunged nearly 4 percent, Apple and Nike stocks nosedived, and $6.4 trillion vanished from Wall Street in two days.
This isn’t economic policy. It’s economic arson.
The art of self-sabotage
Will tariffs bring manufacturing home? Despite years of arm-twisting, American tech giant Apple still works with 94.5 percent of its suppliers being overseas.
Apple isn’t an outlier. The semiconductor industry is facing obstacles in reshoring back to the U.S. as well. Intel has paused its Arizona factory. TSMC is delaying U.S. production. The problems hindering “made in America” are systemic and may only be addressed through a broad and profound economic restructuring. Tariffs won’t magically resurrect dead industries; they only inflate prices for already-struggling consumers.
The U.S. tariff spree, unleashed in the name of “America First,” is in fact a masterclass in shooting oneself in the foot. U.S. farmers will be hard hit. In the aftermath of the 2018 China tariff, while U.S. soybean exports eventually rebounded, the farming community suffered irreparable damages: Midwest farm bankruptcies spiked 30 percent, wiping out generations of family farms. Today’s “Tariff 2.0” risks repeating history – but with higher stakes.
China’s counterpunch
Beijing has been defending itself with precise actions, hitting back with matching levies. But its market remains open to others. Germany’s automakers, for instance, now sell more cars in China than at home. ASEAN’s durians and lobsters enter Chinese markets tariff-free under RCEP – a stark contrast to America’s “walled garden” approach.
As China’s commerce ministry stated: “Bullying tactics won’t work. We defend rules, not whims.” Similar tactics have failed before. When the U.S. tried weaponizing small-parcel exemptions to target Chinese goods, U.S. retailers revolted, as 60 percent of affected imports are everyday essentials for low-income households.
Allies: from partners to prey
American allies are not spared either, and their response has also been strong. The EU is poised to approve retaliatory measures. France is warning against “suicidal trade wars.” German industries are lobbying Brussels to hit back harder. Japan is calling the moves “deeply regrettable.”
In Southeast Asia, the irony is thicker than durian pulp as countries like Vietnam face 46 percent tariffs but remain trapped supplying components to U.S. tech giants. An economist in Hanoi reveals the reality: “Trump wants us to be his factory, but not his competitor. That math doesn’t add up.”
The U.S. tariff crusade isn’t just failing – it’s uniting the Global South against Washington. The U.S. only accounts for around 15 percent of global trade. The remaining 85 percent is made up by the rest of the world – including China – and it will not stand idly by and watch the international trade system, the very thing that fostered global prosperity for decades, destroyed by self-serving political motivations.

A woman looks at an electronic stockboard on her computer at a trading company in Hanoi, Vietnam on April 8, 2025. /CFP
The ghost of Smoot-Hawley
History has long given its verdict on tariffs. The 1930 Smoot-Hawley tariffs turned a recession into the Great Depression. The déjà vu is uncanny: U.S. steel tariffs briefly boosted producers but killed 75,000 downstream jobs. American icon motorcycle manufacturer Harley-Davidson was forced to shift production overseas to avoid costs. “Made in America” has become “priced out of America.”
Those in Washington are preaching “short-term pain for long-term gain.” Tell that to the 27 U.S. textile mills shut down in the past 20 months, or the single mom paying 17 percent more for Walmart clothes. Some on Reddit have put it quite well: “Tariffs are taxes on the poor.”
Epilogue: The unlearned lesson
The White House insists this is “historic” – and they’re right. Not since the 1930s has the U.S. so recklessly weaponized trade. But the world has changed: China is deeply integrated into global supply chains, the EU makes its own decisions, and ASEAN won’t ditch prosperity for geopolitics.
The clock is ticking. Every tariff tweet coming from Washington is shredding U.S. credibility. Every market plunge erodes the White House’s “strong economy” narrative. And America’s isolation deepens with every trade deal other countries make on lowered tariffs, such as those between China and ASEAN and European countries.
In the end, it’s not just about the economy. America is turning its back on the world. The path it has chosen is a solitary one.
(If you want to contribute and have specific expertise, please contact us at opinions@cgtn.com. Follow @thouse_opinions on X, formerly Twitter, to discover the latest commentaries in the CGTN Opinion Section.)
Дэлхий дахинд
БНСУ даяар галын нөхцөл байдал ноцтой түвшинд хүрснийг зарлалаа
