“Эрдэнэт” үйлдвэр ТӨҮГ-ын Ерөнхий захирлын Санхүү, эдийн засаг хариуцсан орлогч   Д.Үүрийнтуяатай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.

-“Эрдэнэт” үйлдвэр ТӨҮГ-аас  “Шинэ сэргэлтийн бодлого”-ын  “Аж үйлдвэрийн сэргэлт”-ийг эрчимжүүлэхээр ярилцаж байна. Энэ форумын үр дүнг хэрхэн харж байна вэ?

-УИХ-аас  “Шинэ сэргэлтийн бодлого”-ыг   өнгөрсөн оны арванхоёрдугаар сард баталсан. Энэ бодлогыг хэрэгжүүлэх ажлыг холбогдох төр захиргааны байгууллагууд, яамдууд  бодлогоо тодорхойлоод  хэрэгжүүлж эхлээд байна. Бид  “Шинэ сэргэлтийн бодлого”-ын хамгийн эхэнд хийх ажил нь аж үйлдвэрийн салбараа хөгжүүлэх явдал гэж харж байгаа.  Ийм учраас “Эрдэнэт” үйлдвэр ТӨҮГ-аас санаачилж  аж  үйлдвэрийн салбарт “Шинэ сэргэлтийн бодлого”-ыг хэрхэн хэрэгжүүлэх  талаар  ярилцлаа. “Шинэ Сэргэлтийн бодлого”-д   оролцож буй төр, хувийн хэвшлийн байгууллагууд хөрөнгө оруулагчдын  эрх зүйн орчныг шинэчилж сайжруулах, санхүүжилтийн эх үүсвэрийг бүрдүүлэх зэрэг  зорилгоо тодорхойлж  бодлогын нэгдмэл байр суурь нэгдсэн ойлголтод хүрч чадна гэж найдаж байна.

-“Эрдэнэт” үйлдвэр цаашдын хөгжлөө хэрхэн тодорхойлж байна. Аж үйлдвэрийн сэргэлтийн бодлогод хэрхэн оролцох вэ?

-“Эрдэнэт”  үйлдвэр хөгжлийн үндсэн зорилгоо  2017 онд тодорхойлж гаргасан . Мөн 2019 онд Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын  газраас ”Эрдэнэт” үйлдвэрийг  2031 он хүртэл хөгжүүлэх үндсэн чиглэлийг   баталсан  юм. Үүнийг Засгийн газрын  224 тоот  тогтоолоор дэмжсэн. Энэ хүрээнд  “Эрдэнэт”  үйлдвэр хөгжлийнхөө бодлогыг  тав,  таван жилээр төлөвлөөд явж байгаа.  Эхний таван  жилийн үр дүн өнгөрсөн  онд гарсан. Одоо хоёр дахь  таван жилийнхээ ажлыг боловсруулаад батлуулж байна. Энэ хүрээнд  бид   22 томоохон төслийг хэрэгжүүлнэ. Өнөөдрийн байдлаар буюу эхний  таван  жилд  10 том төслийн хөрөнгө оруулалт хийгдээд бүтээн байгуулалтын ажил  нь үргэлжилж байгаа.  “Эрдэнэт” үйлдвэр  2031 он хүртэл энэ 22 төслийг хэрэгжүүлэхэд нийтдээ найман  их наяд төгрөгийн хөрөнгө оруулалт хийнэ. Үүнээс  1.8 их наяд төгрөгийн хөрөнгө оруулалтыг  2017-2021 онд  хийгээд байна.  Тэгэхээр “Аж үйлдвэрийг сэргэлтийн бодлого”-ыг  хэрэгжүүлэх үндэс суурь,  бэлтгэлийг  “Эрдэнэт”  үйлдвэр хангаад явж байгаа гэж ойлгож болно.

-Тэгэхээр энэ төслүүдийн хөрөнгө оруулалтыг хэрхэн босгож байгаа вэ?

-Нийт хөрөнгө оруулалтын 30 орчим хувийг стратегийн  хөрөнгө оруулагчаас татахаар төлөвлөсөн.  “Эрдэнэт” үйлдвэр 50 орчим хувийг  нь өөрийн нөөц бололцоогоор,   үлдсэн  хөрөнгө оруулалтыг  зээлийн эх үүсвэрээр шийдэх боломжтой.

-“Эрдэнэт” үйлдвэрийн төсөвт оруулах орлого нэмэгдсэн. Энэ талаар тодруулж өгөхгүй юу?

-Тэгэлгүй яахав. “Эрдэнэт”  үйлдвэрийн үйл ажиллагаа жилээс жилд  сайжирч байгааг олон үзүүлэлтээс харж болно.  Төрийн өмчит үйлдвэрийн газар болж ажилласан  2019 оноос хойш хугацааны эдийн засгийн үзүүлэлтүүдийг харвал  түүхэн рекорд амжилтууд тогтоож ирсэн. Улс,  орон нутгийн төсөвт 2016 онд  184 орчим тэрбум төгрөг  төвлөрүүлж байсан юм. Тэгвэл   2020 онд нэг их наяд төгрөг  давсан  орлого  төвлөрүүлсэн.  Өнгөрсөн онд  1.2 их наяд төгрөгийн орлого орууллаа.   Өнгөрсөн  оны  хувьд их онцлогтой.  Монгол Улсын  Засгийн газраас  “Ковид-19” цар тахлын нөхцөл байдлаас  шалтгаалж  нийт  аж ахуй нэгжүүд болон ард иргэдийнхээ цахилгаан, дулаан, ус бүр  хог хаягдлын зардлыг  хүртэл төр хариуцахаар шийдвэрлэсэн.  Тэгээд энэ төлбөрийг  “Эрдэнэт”  үйлдвэр санхүүжүүлэх үүрэг даалгавар авсан. Үүнд  1.1 их наяд төгрөгийн санхүүжилт хийсэн.  Энэ ачаалалыг үүрлээ гээд “Эрдэнэт” үйлдвэр  ямар нэгэн байдлаар татварын орлогыг  хойш татаагүй. Харин ч нэмэгдүүлсэн.  Төлөвлөгөөт хөрөнгө оруулалтууд  гацсан, зогссон асуудал гараагүй. Бүрэн хийгээд явж байгаа.

-“Эрдэнэт” үйлдвэр цаашид  найдвартай ажиллахын тулд хүдрийн нөөц тогтоох хайгуулын ажил хэрхэн хийж байгаа вэ?

-Саяхан” Эрдэнэт” үйлдвэр  40 жил ажиллаад нөөц нь  дуусна гэж яригдаж байсан.  Тэгвэл сүүлийн дөрвөн  жилийн хугацаанд бид 30 гаруй сая ам.долларын хөрөнгө оруулалтаар  геологи, хайгуулын ажил хийлээ.  Үүний үр дүнд манай уурхайчид, геологичид “Эрдэнэт”  үйлдвэрийг дахиад  60-70 жил ажиллах нөөц тогтоож чадлаа. Ингээд  2.9 тэрбум тонн хүдрийн нөөцийг Монгол Улсын Эрдэс баялгийн мэргэжлийн зөвлөлөөр батлуулсан. Үүнийг олон улсын Жорк стандартаар тооцсон. “Эрдэнэт”  үйлдвэр   цаашдаа олон жил ажиллах баталгаатай болсон  энэ үед бид урт хугацааны тогтвортой бодлогоо үе шаттай хэрэгжүүлж ажиллахыг зорьж байна.

-Уул уурхайн компаниуд хаалт, хөгжлийн менежмент гэж гаргадаг. “Эрдэнэт” үйлдвэр энэ тал дээр ямар бодлого баримталж байгаа вэ?

-Уул уурхайн салбарын бас нэг онцлог яах ч аргагүй хаалт хөгжлийн менежментийн асуудлыг ярих ёстой байдаг. Тэр нь бол хаалт хийхээс тодорхой хугацааны өмнө хийдэг стандартууд байдаг. Бидний нөөц баялаг нэмэгдэж байгаа учраас ямар ч байсан ойрын жилүүдэд яригдахааргүй асуудал болж байна. Цаашдаа бид “Эрдэнэт”  үйлдвэрийнхээ нөөц баялгийг нэмэгдүүлэх өөр ордууд  дээр ямар боломжууд байна гэдэг эрэл хайгуулыг эрчимжүүлнэ. Энэ ажил 2031 он хүртэл үргэлжилнэ.

-“Эрдэнэт” үйлдвэрийг түшиглэж “Үйлдвэр технологийн парк” байгуулна гэж байгаа. Энэ талаар та тодруулж өгнө үү?

-Монгол Улсын Засгийн газар “Эрдэнэт”  үйлдвэрт  “Үйлдвэр технологийн парк”-ийн тусгай зөвшөөрөл олгосон. Энэ хүрээнд бид  “Үйлдвэр технологийн парк”-ийн дэд бүтцийг байгуулах ажлыг эхлүүлсэн. Одоо тендер зарлаад гүйцэтгэгч нь шалгарчихсан дэд бүтцийн ажлын техник эдийн засгийн үндэслэл боловсруулах ажил хийгдээд явж байна. Энэ “Үйлдвэр технологийн парк”-ийн  хүрээнд хэд хэдэн том төсөл хэрэгжих ёстой.  Хамгийн том төслүүдийн нэг нь  Катодын зэс хайлуулах төсөл юм. Монгол Улсад хими металлургийн  үйлдвэр анхны үйлдвэр болно. Төслийн ажил  төлөвлөгөөний дагуу явж байна.

-Зэсийн үнэ өнгөрсөн оноос хойш өсөлттэй байна. Цаашид үнэ ханш ямар байх төлөв байгаа бол?

-Өнгөрсөн  оны хувьд зэсийн үнэ бидний төлөвлөснөөс харьцангуй өндөр байлаа. Энэ нь бидний хувьд төлөвлөсөн зорилгуудаа хэрэгжүүлэх боломжийг хангасан. “Эрдэнэт”  үйлдвэрийг их ачаалал дааж ажиллаж байгааг  зэсийн үнэ өссөнтэй холбож тайлбарладаг. Нэг талаас ингэж холбох нь зөв.  Нөгөө талаас зэсийн үнийн өсөлтийн 100 ам.доллар тутмын 50 ам.доллар нь Ашигт малтмалын нөөц ашигласны төлбөр болон  бүтээгдэхүүний үнэ өссөнтэй холбоотой татвар хураамжийн татварт  явдаг. Мөн зэсийн үнэ өссөнтэй холбоотой бусад ашигт малтмалын болон төмрийн үнэ өсдөг.  Үүнээс шалтгаалаад “ Эрдэнэт”  үйлдвэрийн технологид ашиглаж буй түүхийн эдийн үнийн өсөлт нөлөөлдөг. Үндсэндээ бидэнд 45 хувь  нь ашиг болж үлдэж байгаа. Үүнээс Засгийн газрын 207-р тогтоолоор төлөх ёстой   цахилгаан, дулааны  төлбөрийн 45 орчим хувийг зэсийн үнийн өсөлтөөс  төлж барагдуулсан. Үлдсэн мөнгийг  нь “Эрдэнэт”  үйлдвэрийн үйл ажиллагааны үр дүнгээс гарсан гэж ойлгож болно.

-АМНАТ-ын талаар яриандаа дурдлаа. Уул уурхайн компаниуд АМНАТ хэт өндөр байна гэдэг. Энэ нь “Эрдэнэт” үйлдвэрт хэрхэн нөлөөлж байгаа вэ?

-Бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтөөс хамаарж АМНАТ-ийг тогтоодог шүү дээ. “Эрдэнэт” үйлдвэр  бол “Оюу толгой”-гоос өөр зарчмаар явдаг. Одоо мөрдөж байгаа  хуулиар  үнэ хэрхэн   өссөнөөс хамаараад шаталсан хувь хэмжээгээр АМНАТ тогтоодог.  “Эрдэнэт” үйлдвэр хамгийн өндөр түвшинээр төлөөд явж байна.