Орост эх орноо хамгаалагчдын өдөр

Оросын цэргийн алдарын өдрүүдийн нэг энэ өдөр тэмдэглэгддэг. Өмнө нь бид сайн мэддэг байсан Зөвлөлтийн арми, Тэнгисийн цэргийн флотын  өдрийг Ерөнхийлөгч Б.Ельцин 1995 онд батлан гарын үсгээ зурснаар хуулийн дагуу Эх орноо хамгаалагчдын өдөр болгожээ.

Зөвлөлтийн арми, Тэнгисийн цэргийн флотын  өдөр нь бүх нийтийн баяр болон тэмдэглэгдэж иржээ. Зөвлөлтийн түүхийг зохиогчид  энэ баярыг 1918 оны  үл явдалтай уялдуулан зохиосон байгаа.

Хоёрдугаар сарын 22-нд Ардын комиссаруудын зөвлөл “Социалист эх оронд аюул учирлаа” гэсэн зарлигийг гаргажээ. Хоёрдугаар сарын 23-нд Петроград, Москва зэргийн хотуудад хурал цуглаан явагдан өөрийн эх орны хамгаалалтад зогсохыг нийтэд уриалсан байлаа.

Энэ өдөр сайн дураар Улаан армид элсэх арга хэмжээ зохиогдсон юм. 1919 оны хоёрдугаар сарын 23-ны өдрийг Улаан бэлэгний өдөр эсвэл Улаан армийн өдөр гэж тэмдэглэжээ. Тэр өдөр тулалдаж явсан улаан цэргийнхэнд тусламж үзүүлэх арга хэмжээг явуулжээ. 1920-1921 онд Улаан армийн өдөр тэмдэглэгдээгүй. 1922 оны нэгдүгээр сарын 27-ны Бүх  Оросын төвийн гүйцэтгэх хорооны тогтоолд гүйцэтгэх хороонуудад Улаан армийн ойд анхаарлаа хандуулахыг өгүүлжээ. 1923 онд Бүх  Оросын төвийн гүйцэтгэх хорооны тогтоолд энэ өдөр Улаан арми төрснийхөө 5 жилийн ойг тэмдэглэнэ гэсэн байв. Үүнээс  5 жилийн өмнө Ардын комиссаруудын зөвлөлийн нэгдүгээр сарын 28-ны зарлигт “пролетарийн диктатурын түшиг Ажилчин-тариачны Улаан арми байгуулагдах эхлэл тавигдсан гэж дурьсан байлаа.

1938 оны “Бүх Оросын Коммунист намын түүхийн богино курс”- т баярын гарлын зарчмын цоо шинэ тодорхойлолтыг Ардын комиссаруудын зөвлөлийн тогтоолтой хамруулалгүйгээр гарган ирсэн байна. Уг номонд,  1918 оны энэ өдөр Нарва ба Псковын орчимд “немецийн булаан эзлэгчдэд шийдвэрлэх цохилт өгөн тэдний Петроградын зүг хийж байсан давшилтыг зогссон. Германы имперализмын цэрэгт шийдвэрлэх цохилт өгсөн хоёрдугаар сарын 23 нь залуу  Улаан армийн төрсөн өдөр” гэж  бичсэн байв.

1946 оноос баярыг Зөвлөлтийн арми, Тэнгисийн цэргийн флотын  өдөр гэж нэрлэх болсон юм. Хожим Зөвлөлтийн арми, Тэнгисийн цэргийн флотын  өдөр нь бүх нийтийн баяр болон тэмдэглэгдэж иржээ.

“Оросын дайчин алдрын өдрийн тухай” 2006 оны дөрөвдүгээр сарын 15-ны өдрийн Холбооны хуулинд оруулсан өөрчлөлтөөр баярын албан ёсны статус нь”хамгаалагч” гэсэн ганцхан ойлголтод суулгагдсан байна. 2002 оноос эхлэн Төрийн дум ба Холбооны зөвлөл энэ өдрийг  ажлын биш болгожээ. Зарим хүмүүст хоёрдугаар сарын 23 нь эрэгтэйчүүдийн баяр болсон байгаа. Улаан армийн төрсөн өдөр эсвэл ялалтын баяр гэгдэлгүйгээр эх орноо хамгаалагчид нэн түрүүнд жинхэнэ эрчүүдийг баярлуулах өдөр болгон оросууд тэмдэглэдэг. Өнөөдөр хадгалагдан үлдсэн баярын уламжлалд ахмад дайчдад хүндэтгэл үзүүлэх, хөшөө дурсгалын газруудад цэцэг өргөх зэрэг үлджээ. Мөн эх оронч  арга хэмжээ, баярын концертууд тоглогддог.

Том теннисний талбай патентлагдав

“Теннис” гэсэн үг нь францын tenez – “үүнийг танд, бариарай” гэсэн үгнээс гаралтай аж. Эртний грек, ромчуудад гараар эсвэл саваагаар бөмбөг цохих тоглоом байсан гэдэг. Гэхдээ том агаарын теннисний эхлэл гэхээр “жидоко” тоглоом 13-14 дүгээр зуунд Итали, Франц, Англид байжээ. Торон дээгүүр даваад ирсэн бөмбөгийг бээлийгээр, модон хаалтаар эсвэл суран бүсээр эргүүлэн цохидог байсан гэнэ.

“Жидоко”  тоглоомыг задгай агаарт эсвэл  зааланд тоглодог байж. ХVI зуунаас эхлэн ракетка гэх цохиуртой болсон байна. Арьсан бөмбөгөнд үртэс эсвэл өвс, даавууны өөдөс чихсэн байжээ. Тэр бөмбөг нь зөвхөн хатуу гадаргаас л ойдог байлаа. Резинэн бөмбөг гарч ирэн түүнийг зүлгэн дээр тоглож болохоор болгосон юм. XIV зуунд франц, испани, английн хаадын ордонд “же-де-пом” (фр. jeu de paume – Гарын алгаар тоглох) гэсэн тоглоом алдартай байсан гэнэ. Тэр үеэр “бүгдийн биш, хаадын теннис” гэсэн нэр гарч иржээ.

XVI зуунд тоглоом ракетка ба тортой боллоо. Тоглоом алдаршиж эхэлснийг  IX Луи хааны  1480 оны зарлиг гэрчилнэ. Хааны зарлигаар бөмбөгт элс, шохой, шавар байж болохгүй. Бөмбөгийг сайн чанарын ширээр хийж, хялгас чихэж байхыг заасан байна. Тоглоом ихээхэн алдартай болж эмэгтэйчүүд хүртэл тоглох болсон байна.

Тэр үеэр теннис ихээхэн хөгжиж италийн Антонио Скайно “Бөмбөг тоглох тоглоомын тухай” гэсэн аргачлал хэвлүүлсэн байв. Зохиогч оноог тоолох арга  мөн цохиурт тавих шаардлагыг бичсэн байна . Тэргүүн хамба Ришельед зориулсан шлэгт тоглогчид нь  “Tenez” (“tenir” фр. – барих, атгах зэргийн утгатай латин үг) ба “Raketka” (Raquette – “алга” гэсэн франц үг) хэлдэг тоглоомын тухай дурьдсан байдаг. 1872 онд энэ тоглоомын анхны клубыг Лимнигтоны  амралтын газрын зүлгэн дээр полтугалийн  Хоа Перейра, Фредерик Хейнс, Уэлсли Томкинсон нар байгуулав.

Орчин цагийн теннистэй илүү адилхан тоглоом 1873 онд гарч ирээд “Сферистика” (грекээр – “Бөмбөгтэй тоглоом”) нэр авсан байна. Уэльс дэх шилтгээндээ хийж байсан хүлээн авалтууд дээрээ зочдыг зугаацуулах зорилгоор тоглоомыг Английн армийн хошууч Уолтер Уингфилд зохиожээ. Тэр английн алдартай цэвэр агаарт тоглох бадминтон, талбайн тоглоомуудын зарчмыг нэгтгээд цохируурыг нь бодож олсон гэж ярьдаг юм билээ. Тэрээр жишгийн талбай буюу кортыг тоглоомдоо зориулан зохиосон юм. Жилийн дараа 1874 оны хоёрдугаар сарын 23-нд Уингфилд тэр кортдоо № 685 дугаартай патент авсан байлаа. Үүнээс арай өмнө 1873 оны арванхоёрдугаар сард “Сферистика буюу лаун-теннис” гэсэн нэртэй тохимол хэвлүүлэн уг тоглоомын дүрмийн зохиожээ. Маш их алдартай болсон мөн өрсөлдөөн их байснаас  санхүүгийн ашиг нь алга болон патентыг гурван жил сунгаагүй гэдэг. Тоглоом нийтийн спорт боллоо.

XIX  зууны сүүл рүү том теннис голчлон англи хэлээр ярьдаг Австрали, Их Британи, АНУ-д тоглогдож байгаад дараа нь дэлхийд тархжээ. Сонирхогчдын анхны аваргын тэмцээн Уимблдон дахь Теннис ба крикетын английн бүх нийтийн клубын кортууд дээр 1877 онд эрэгтэйчүүдийн, 1884 онд эмэгтэйчүүдийн тоглолтоор эхэлжээ.

Харвардын их сургуулийн оюутнууд 1899 онд үндэсний шигшээ багуудын хооронд тоглолт явуулахаар шийдсэн байна.  Дуайт Дэвис 1900 онд  тэмцээний снхемыг бүтээж, комиссын дэлгүүрээс мөнгөн салатын савыг худалдан авч ялагчийн цом болгоод өөрөө Англи, АНУ-ын шигшээгийн хоорондын тоглолтод оролцсон байв. Д.Дэвис нас барснаас хойш 1945 оноос эрэгтэйчүүдийн багийн тэмцээн нь Дэвисын цомын тоглолт болжээ. Эмэгтэйчүүдийн багийн тэмцээнийг 1963 оноос хойш явуулсан ба тэр нь Холбооны цомын гэсэн нэртэй болов. 1920 оноос эхлэн тоглолтыг нь төлбөртэйгээр үзэх үзэгчдийн мөнгөөр тоглогчид үзүүлэх тоглолт хийн мөнгө олдог байв. Хэрэв чи теннис тоглоод мөнгө олж байгаа бол мэргэжлийн тоглогч сонирхогчдын тэмцээнд орох ёсгүй гэсэн журам 40 жилийн турш ноёрхож иржээ.

Теннисийн  хувцасны загвар дандаа спортын байж чадаагүй. Тухайн цагт эмэгтэйчүүд урт банзалтай, эрчүүдийн сүрлэн бүрх малгайтай, заримдаа үслэг эдлэлтэй, урт ханцуйтай цамцтай тоглож байлаа. Уимблдоны хамгийн залуу аварга Лотти Дод сургуулийн үеэс өмсөж байсан өвдөгнөөс доош банзалтайгаар тоглож байв. Тоглоомын хөгжлийн явцад  түүний явагдах нөхцөл ба тамирчдын хувцас өөрчлөгдөж ирлээ. Гучаад оны эхээр л эрэгтэйчүүдэд богино брюктай, эмэгтэйчүүдийг богино банзалтай тоглохыг зөвшөөрсөн юм. Гэтэл хорь гаруй жил Уимблдоны тэмцээнийг телевизээрээ дамжуулж байгаа Саудын Араб одоо хүртэл  эмэгтэйчүүдийн ганц ч тоглолтыг үзүүлээгүй. Харин францчууд 1928 он хүртэл аваргын тэмцээнээ эмэгтэйчүүдэд хаасан байлаа. Теннист “Их дуулга” гэгдэх Уимблдон, АНУ, Франц, Австралийн нээлттэй тэмцээнүүд хамгийн алдартай нь. Их дуулга буюу нэгэн тоглолтын улиралд энэ дөрвөн тоглолтод ялах нь мэргэжлийн тоглогч нарын дээд мөрөөдөл болдог. Өнөөдөр агаарын теннис нь олимпийн спортын төрөл, олон хүний дуртай спорт болжээ.

Өнөөдөр түүхэнд

303 он – Ромын эзэн хаан Диоклетиан Никомеди хотод байрлах Христийн шашны сүмийг нураах шийд гаргав. Тэрээр 9 жилийн туршид Христийн шашинтай хатуу тэмцсэн ажээ.

1505 он – Испани даяар луус хөлөглөн явах эрхийн лицензийг  Колумб авчээ.

1455 он – Германы Гутенбергийн зохиосон хэвлэх машинаар “Библи” судрыг олон тоогоор хэвлэж эхлэв.

1775 он – Шар тосны баярын үеэр «Комеди Франсез» театрт 1773 оноос эхлэн  хаагдаад байсан Пьер Огюстен де Бомаршегийн “Севилийн үсчин” жүжиг анх удаагаа 1775 оны энэ өдөр тайзнаа тавигджээ. Эхний  тоглолт нь амжилт муутай хэтэрхий сунжирсан учир хоёр дахь  тоглолтыг хүлээлгүйгээр зохиогч нь жүжгээ засч сайжруулсан байлаа. Үүнээс хойш энэ жүжиг дэлхийн тайзнаа тархан алдаршжээ.

1854 он – Голландчууд албан ёсоор тусгаар тогтнолоо зарлав.

1861 он – АНУ-ын Ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон Абрахам Линкольны амь насанд халдахыг завджээ.

1898 он – Алдарт зохиолч Эмиль Золя шоронд хоригдов. Тэрээр Францын засгийн газарт ахмад Альфред Дройфусыг хилсээр хорьсон талаар захидал бичсэнийхээ төлөө шоронд хоригджээ.

1903 он – Куба улс Гуантанамо буланг АНУ-д хөлслүүлэх эцсийн шийдийг гаргав.

1905 он – Чикаго мужийн ерөнхий прокурор Пол Харрис, өөр бусад гурван бизнесмений хамтаар үдийн зоог барьж байх үеэрээ “Ротари клуб” байгуулах тохиролцоонд хүрчээ.

1917 он – Хаант Оросын Санкт Петербург хотод хоёрдугаар сарын хувьсгалын хөдөлгөөн эхлэв.

1934 он – Бельгийн хаан ширээнд III Леопольд суужээ.

1941 он – Доктор Гленн Т.Сиборг плутон бодисыг гарган авав.

1945 он –  Филиппинийн Манила хотыг Японы түрэмгийлэгчдээс чөлөөлөв.

1954  он – АНУ-ын Питтсбург хотод саа өвчний эсрэг хүүхдүүдийг анх удаагаа нэгдсэн вакцинжуулалтад хамруулжээ.

1991 он – Персийн булангын дайнаар Саудын Арабын цэргийн хүч Иракын хилийг давж байлдааны  ажиллагаагаа эхлүүлэв.

2012 он – Ирак даяар цуврал дэлбэрэлт болж, улмаар 83 хүн амиа алдан, 250 хүн шархаджээ.

2017 он – Сирийн чөлөөт арми Туркийн дэмжлэгтэйгээр Аль-Баб хотыг Исламын улс бүлэглэлээс чөлөөлөв.