Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх “Бүх нийтээр мод тарих өдөр” хашаандаа мод тарьж, үржүүлдэг айлд зочиллоо.

Тэрбээр Чингэлтэй дүүргийн 19 дүгээр хорооны иргэн Цэвэгжавын Мөнхжаргалынд очив.

Ц.Мөнхжаргал Гутлын үйлдвэрт жолооч, гэргий Ж.Бямбасүрэн нь чанар шалгагчаар ажиллаж байгаад өндөр насны тэтгэвэртээ гарсан. Хоёр ач охиныхоо хамт амьдардаг.

2008 оноос 0.007 га талбай хашаандаа хайлаас, хуш, хус, шинэс, нарс, монос, бүйлс, үхрийн нүд, чацаргана, давжаа алим, долоогоно, тэрэлж зэрэг 32 төрлийн 100 гаруй мод ургуулж байна. Үүний зэрэгцээ гудамжиндаа мод тарьж ургуулж байгаагаа танилцууллаа.

Тэд жилдээ 200 кг чацаргана, 20 кг алим хураан авч, хэрэгцээнээс илүү гарснаа бусдад худалдан борлуулдаг байна.

Хашаандаа сайхан амьдарч чадах эсэх нь хувь хүн, гэр бүлийн сэтгэл, хичээл зүтгэлээс л шалтгаална. “Тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөн эхэлснээс хойш тарьц, суулгац, үр худалдаж авах хүний тоо эрс нэмэгдсэн. Тарьсан модоо яаж арчилж, тордох талаар зөвлөгөө өгдөг тухай гэрийн эзэд ярилаа.

Мод тарьж, ургуулан хашаандаа байгаль бүтээж болдог, энэ хэрээр эрүүл, ногоон орчинд амьдрах, нэмэлт орлого олж, ахуй амьдралаа ч дээшлүүлэх бүрэн боломжтойг бусдад харуулж, үлгэр дуурайл болж байгаад нь Ерөнхийлөгч талархал илэрхийллээ.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилсан “Тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөний хэрэгжилттэй танилцах, эрчимжүүлэх зорилгоор Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын даргын захирамжаар байгуулагдсан Ажлын хэсэг Өмнөговь аймгийн Ханбогд суманд байрлах “Оюу толгой” ХХК-д ажиллалаа.

“Оюу толгой” ХХК нь “Тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөнийг дэмжин 100 сая мод тарьж, ургуулах амлалт өгсөн юм. Мөн Өмнөговь аймагтаа 3.5 сая мод тарихаар батламжилсан.

Энэ хүрээнд гурван үе шат бүхий “100 сая мод” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлж байна. Тус компани нийт 63.5 сая модыг тарьж ургуулан, “Ойжуулалт, ойн аж ахуйн арга хэмжээний зардлын норматив”-д үндэслэн 40 сая модтой дүйцэх хөрөнгө оруулалтыг ойн салбарын мэргэжлийн боловсон хүчин бэлтгэх, судалгаа, инновацыг дэмжих, ойжуулалтын дэд бүтцийг хөгжүүлэх хэлбэрээр хийхээр төлөвлөсөн байна.

Тухайлбал, 63.5 сая модыг “Тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөний зорилтуудтай уялдуулан нийт 22 мянган га талбайд тарих юм. Үүнд:

• Доройтсон ойг нөхөн сэргээж, ойжуулах зорилгоор 42 сая мод,
• Эвдэрч, эзгүй орхигдсон газрыг нөхөн сэргээх зорилгоор 10 сая модыг,
• Цөлжилтийг сааруулах, заган ойг нөхөн сэргээх зорилгоор 6.5 сая мод,
• Голын татмыг ойжуулах замаар урсацыг нэмэгдүүлэх зорилгоор 3.2 сая мод,
• Хот суурин газрын ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор 500 мянган мод,
• Агро-ойн зурвас, жимсний аж ахуй байгуулах зорилгоор 400 мянган мод,
• Авто замын дагуу хамгаалалтын ойн зурвас байгуулах зорилгоор 3,900 модыг тус тус тарих тооцоолол гаргасан байна.

Үүнээс Өмнөговь аймгийн нутаг, Богд Хан уулын бүс, уурхайн талбайд 2022-2023 онд 220 мянга гаруй мод тарьж ургуулан, 900 мянга гаруй тарьц, суулгацын нөөц бүрдүүлжээ.

“Оюу толгой” ХХК нь Ханбогд суманд Байгалийн ургамлын үржүүлгийн газрыг 2010 онд байгуулж, говийн бүс нутгийн 50 гаруй зүйлийн ургамлыг үрээр үржүүлэх туршилтыг хийснээс 48 зүйл ургамал амжилттай ургасан байна.

Энэ туршлагадаа үндэслэн “Тэрбум мод” үндэсний хөдөлгөөний хүрээнд говийн бүсийн ургамлын үрийн банк бүхий генетик нөөцийн төвийн бүтээн байгуулалтыг ойрын хугацаанд эхлүүлэхээр ажиллаж байна.

Говийн бүсэд ойжуулалтыг амжилттай хийхийн тулд тухайн бүс нутгийн уур амьсгалд дасан зохицсон, амьдрах чадвартай ургамлыг үрээс үржүүлэн тарих нь хамгийн тохиромжтой бөгөөд говийн ургамлын генетик нөөцийг бүрдүүлэх нь нэн ховордсон мод, ургамлын зүйлүүдийг хамгаалах, цөлжилт, шар шороон шуургыг сааруулахад онцгой ач холбогдолтой гэдгийг мэргэжилтнүүд энэ үеэр онцолж байв.

Түүнчлэн тарьц, суулгацын нөөцийг нэмэгдүүлэх, ойн салбарын дэд бүтцийг бэхжүүлэх зорилгоор Өмнөговь аймгийн таван суманд мод үржүүлгийн бүтээн байгуулалтыг энэ ондоо багтаан дуусгахаар ажиллаж байгаа юм.

Тодруулбал, өнөөдрийн байдлаар 500 мянган тарьц, суулгацын хүчин чадалтай мод үржүүлгийн газрыг Цогт-Овоо суманд, 250 мянган тарьц, суулгацын хүчин чадалтай мод үржүүлгийн газрыг Ханбогд суманд тус тус байгуулжээ. Манлай, Сэврэй, Баян-Овоо сумдад мод үржүүлгийн газар байгуулах ажлыг 2024 онд багтаан гүйцэтгэнэ.

Тус мод үржүүлгийн газрын бүтээн байгуулалт, эхний хоёр жилийн санхүүжилтийг “Оюу толгой” ХХК хариуцаж, гурав дахь жилээс сонирхол илэрхийлсэн иргэн, аж ахуйн нэгжийг сонгон шалгаруулж, хүлээлгэн өгөх юм.

Мод үржүүлгийн газрын бүтээн байгуулалт нь мэргэжлийн байгууллагууд, аж ахуйн нэгжүүд, иргэдийг дэмжиж, нэмэлт орлоготой болгох, олон нийтийн идэвх оролцоог нэмэгдүүлэх зорилготой гэдгийг “Оюу толгой” ХХК-ийн Байгаль орчны менежер Д.Самданжигмэд онцлов.

Цаашид мод үржүүлгийн таван газрыг шинээр байгуулахад шаардлагатай тоног төхөөрөмжийг багцаар нь нийлүүлж, угсралтыг гүйцэтгэх бөгөөд компани өөрийн хэрэгцээний тарьц, суулгацыг эдгээр мод үржүүлгийн газраас болон зах зээлээс худалдан авна гэдгийг хэллээ.

Мөн хариуцлагагүй уул уурхайн нөлөөгөөр эвдэрч, эзэнгүй орхигдсон газрыг нөхөн сэргээх зорилтын хүрээнд 2022-2023 онд Сэлэнгэ аймгийн Ерөө сумын Ялбагийн хөндийн 400 га газрыг амжилттай нөхөн сэргээсэн талаар танилцуулав.

Цаашид тус компани нь бичил уул уурхайн үйл ажиллагааны улмаас эвдэрсэн Дархан-Уул аймгийн Шарынгол суманд 187 га газрыг нөхөн сэргээхээр төлөвлөж байна.