Эдийн засаг
Н.Батбаяр: Уул уурхайн компанийн тусгай зөвшөөрлийг 20 жилээр цуцалдаг

Мэргэжлийн хяналтын ерөнхий газраас ажлын хэсэг гарч, 21 аймагт үйл ажиллагаа явуулж буй уул уурхайн компаниудад шалгалт явуулсан. Энэхүү шалгалтын талаар Тус газрын Байгаль орчин, геологи, уул уурхайн хяналтын газрын дарга Н.Батбаяраас тодрууллаа.
-Монгол Улсын нутаг дэвсгэрт ашиглалтын хэдэн тусгай зөвшөөрөл олгогдсон байдаг вэ. Одоогоор үйл ажиллагаа явуулж байгаа хэчнээн уул уурхайн компани байгаа вэ?
-Ашигт малтмал, газрын тосны газраас 1,751 тусгай зөвшөөрлийг олгосон. Нийт ашиглалтын тусгай зөвшөөрөл эзэмшигчдийн 123 буюу 7.02 хувь нь тогтмол үйл ажиллагаа явуулдаг. Харин 159 буюу 9.08 хувь нь үйл ажиллагаагаа явуулахаар бэлтгэж байгаа. Үйл ажиллагаагаа эхлүүлээгүй 561 компани байна. Сүүлийн жилүүдэд олборлолтын үйл ажиллагаа явуулаагүй тусгай зөвшөөрөл 908 бий. Шалгалтын үеэр 281 компанийг хамруулсан. Энэ бол урьдчилсан байдлаар гаргасан дүн. Хяналт шалгалтын ажил хараахан дуусаагүй.
-Уул уурхайн компаниуд ихэвчлэн ямар зөрчил гаргасан бэ?
-Тусгай хяналт шалгалтаар 592 зөрчил илрүүлсэн. 90 зөрчлийг газар дээр нь арилгуулж ажиллалаа. 28 компанийн үйл ажиллагааг түр зогсоосон. Бичиг баримтын зөрчил, ус ашиглах дүгнэлт гаргуулаагүй, гэрээ байгуулаагүй, хүрээлэн буй орчноо бохирдуулсан, ил уурхайн аюулгүй ажиллагааны дүрмийг зөрчсөн гэх мэт нийтлэг зөрчил илэрсэн.
-Хэчнээн аж ахуй нэгж, байгууллагад хэдэн төгрөгийн торгууль ногдуулсан бэ?
-25 аж ахуйн нэгж байгууллагад 224.5 сая төгрөг, найман нөхөрлөлд 3.9 сая төгрөгийн торгууль ногдуулсан. Мөн 291.2 грамм алтыг төрийн хяналт шалгалтын тухай хуульд үндэслэн хураан авч улсын өмч болгосон. Зургаан зөрчилд Зөрчлийн тухай хуульд заасны дагуу хэрэг үүсгэн прокурорын байгууллагад хүргүүлсэн.
-Уул уурхайн компаний тусгай зөвшөөрлийг цуцлах эрх зүйн орчин нь ямар байдаг вэ?
-Химийн хорт бодис ашиглаж байгаль орчинд хор хөнөөл учруулах, төлөвлөгөөт шалгалтад илэрсэн зөрчлийг хоёр сарын дотор арилгаагүй тохиолдолд тусгай зөвшөөрлийг цуцална. Ер нь Ашигт малтмал газрын тосны газар уул уурхайн олборлолт явуулах зөвшөөрлийг олгох болон цуцлах эрх нь тэдэнд бий. Уул уурхайн тусгай зөвшөөрлийг 20 жилээр цуцалдаг. Энэ талаар ашигт малтмалын хуульд тодорхой заасан.
-МХЕГ-аас цаашид уул уурхайн компаниудын зөрчил аюулгүй ажиллагааг хангах чиглэлд хэрхэн анхаарах вэ?
-Байгаль орчны холбогдох хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг ханган ажилладаггүй, олборлолт явуулсан талбайд нөхөн сэргээлтийн ажлыг бүрэн хийдэггүй. Түүнчлэн дахин үйл ажиллагаа явуулдаг аж ахуй нэгжид хүлээлгэх хариуцлагыг өндөрсгөж тусгай зөвшөөрөл дахин олгохгүй байх хууль эрх зүйн орчинг бүрдүүлэх тал дээр арга хэмжээ авна.
Монгол Улсын Засгийн газрын 2006 оны 137 дугаар тогтоолоор батлагдсан журмын дагуу газрын хэвлийн нөхөн сэргээлтийн эрх бүхий мэргэжлийн байгууллагуудад тавих шаардлагыг өндөрсгөж хариуцлагатай болгох хэрэгтэй. Аж ахуйн нэгж байгууллагад байгаль орчны мэргэжлийн байгууллагын эрх олгох журамд өөрчлөлт оруулахад анхаарна.

Эдийн засаг
Үхрийн цул махны үнэ өсөж 22947 төгрөг болжээ

Нийслэлийн статистикийн газраас махны үнийн мэдээллийг танилцууллаа. Тодруулбал, 2025 оны 04 дүгээр сарын 14-ны өдрийн байдлаар хонины ястай мах нэг килограмм нь дунджаар 17498 төгрөг, үхрийн ястай мах нэг килограмм нь дунджаар 19990 төгрөгийн үнэтэй тус тус худалдаалагдаж байна.
Өмнөх долоо хоногтой харьцуулахад үхрийн ястай махны үнэ 0.4 хувиар өсөж 19990 төгрөг, үхрийн цул махны үнэ 1.4 хувиар өсөж 22947 төгрөгийн дундаж үнэтэй байна.
Эдийн засаг
Уул уурхай олборлолт 857.6 тэрбум төгрөгөөр өсжээ

Аж үйлдвэрийн салбарын нийт үйлдвэрлэл 2025 оны эхний улирлын урьдчилсан гүйцэтгэлээр 7.9 их наяд төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 1.1(17.0%) их наяд төгрөгөөр өсчээ. Үүнд уул уурхай олборлолт 857.6 (18.6%) тэрбум төгрөг, цахилгаан хий, уур, агааржуулалтын салбар 169.5(27.2%) тэрбум төгрөгөөр тус тус өссөн нь голлон нөлөөлжээ.
Уул уурхай, олборлох аж үйлдвэрийн салбарын нийт үйлдвэрлэл 2025 оны эхний улирлын урьдчилсан гүйцэтгэлээр 5.5 их наяд төгрөг болж, өмнөх оны мөн үеэс 857.6 (18.6%) тэрбум төгрөгөөр өсөхөд металлын хүдэр олборлолт 614.0(27.2%) тэрбум төгрөг, чулуун болон хүрэн нүүрс олборлолт 234.4(11.8%) тэрбум төгрөгөөр тус тус өссөн нь голлон нөлөөлсөн байна.
Уул уурхай, олборлох аж үйлдвэрийн салбарт хүрэн нүүрс, цайрын баяжмал, төмрийн хүдэр, зэсийн баяжмал металл агуулгаараа, хайлуур жонш, хайлуур жоншны баяжмалын биет хэмжээ өмнөх оны мөн үеэс 3.2-38.8 хувиар өсөж, харин цэвэршүүлээгүй алт, газрын тос, мөнгөний баяжмал, чулуун нүүрс, баяжуулсан нүүрс, төмрийн хүдрийн баяжмал 8.5-32.0 хувиар буурчээ.
Боловсруулах аж үйлдвэрийн салбарт ус, ундаа жүүс,шингэн сүү, янжуур тамхи зэрэг гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн биет хэмжээ 6.4-56.0 хувиар өсөж, харин металл бэлдэц, самнасан ноолуур, шохой, нүүрсэн шахмал түлш, цэвэр спирт, цагаан архи, катодын зэс,гурил, цемент, ноолууран сүлжмэл эдлэл, малын мах зэрэг гол нэр төрлийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэл 2.3 -28.9 хувиар буурсан байна.
Эдийн засаг
Нүүрсний экспортын биет хэмжээ багасжээ

Нүүрсний экспортын биет хэмжээ энэ оны эхний 3 сарын байдлаар 15.8 сая тоннд хүрч, өмнөх оны мөн үеийнхээс 1.9 сая тонноор багасжээ.
Дэлхийн зах зээлд нүүрсний үнэ буурснаас экспортын орлого өмнөх жилийн мөн үеийнхээс 934 сая ам.доллароор багассан байна. Энэ оны эхний 3 сарын нүүрсний экспортын орлогыг өмнөх оныхтой харьцуулахад үнийн нөлөөгөөр 715 сая, биет хэмжээний нөлөөгөөр 220 сая ам.доллараар багассаныг Гаалийн Ерөнхий газар мэдээлсэн.
Дээрх хүчин зүйлсийн нөлөөгөөр гадаад валютын эрэлт ч нэмэгджээ. Банкуудаас гадаад валютын дуудлага худалдаанд өнгөрсөн оны 4 дүгээр улиралд 7 хоногт дунджаар 165 сая ам.доллар худалдан авах санал ирж байсан бол тус хэмжээ нь энэ оны эхний улиралд 192.0 сая ам.доллар болж, 27 сая ам.доллароор өсөв. Монголбанк энэ оны эхний улиралд эрэлт, нийлүүлэлтийн богино хугацааны зөрүү, түүнээс үүдэлтэй ханшийн огцом хэлбэлзлийг багасгах, стратегийн ач холбогдолтой бараа бүтээгдэхүүний төлбөрийг саадгүй хийхээр валютын дуудлага худалдааг долоо хоногт 2 удаа зохион байгууллаа. Улирлын шинжтэй валютын урсгалын богино хугацааны зөрүүнээс үүдэлтэй төгрөгийн ам.доллартой харьцах ханш энэ оны эхний улиралд оны эхнээс хойш 2.5 хувиар суларсан байна.
Түүнчлэн, манай улсын гадаад валютын улсын нөөц 5 тэрбум ам.доллар байна. Монголбанкны төсөөллөөр энэ он дуустал улирлын онцлогоо дагаад уул уурхайн салбарын идэвхжил, ноос, ноолуур, аялал жуулчлалын үйлчилгээнээс орох валютын урсгал нэмэгдэх, ирэх оны 4 дүгээр сар хүртэл төлөхөөр хүлээлгэж буй томоохон гадаад өр төлбөр байхгүй учир цаашид төлбөрийн тэнцлийн алдагдал буурах хүлээлттэй байгааг төв банк мэдээлжээ.