Улс төр
С.Нарангэрэл: Монголчууд энэ дэлхийн хамгийн жудаггүй ард түмэн болсон

“Монголчуудын үнэт зүйл” сэдэвт эрдэм шинжилгээний бага хурал боллоо. Хуралд Монголын нэр нөлөө бүхий эрдэмтэн шинжээчид, судлаачид бүгд ирсэн байв. Тус хурлаас “Монголчуудын ёс суртахууны үнэт зүйл” сэдвээр Академич, МУИС-ийн эмирет профессор С.Нарангэрэл илтгэл тавьсан юм. Түүний илтгэлийг онцлон хүргэж байна.
ХҮН ТӨРӨЛХТНИЙ ХАМГИЙН ҮНЭ ЦЭНЭТЭЙ МӨНХИЙН ЗҮЙЛ ЁС СУРТАХУУН БОЛОХ НЬ
Хуулийн амин сүнс гэж байх ёстой. Хуулийн амин сүнс нь тэгэхээр юу байдаг, хаана байдаг вэ гэдгийг судалж гаргахгүйгээр үүнийг ойлгох боломжгүй. Энэ судалгаа нь маш олон талтай. Квантын физик, тархи судлал, түүх, сэтгэл судлал, хэл шинжлэл, урлаг, утга зохиол, соёл, мөн гадаад дотоодын бүх эрдэмтэн мэргэдийн сургаал, номлол,үзэл баримтлал гээд олон зүйл орно.
Судалгааны объект нь өвөг дээдэс, хойч үе, тэр бүү хэл гэнэт улс төрд гарч ирэн, улс орныг самарчихаад хүнд харагдах ч эрхгүй болсон хүмүүсийг бүгдийг нь судална. Аливаа төсөл, судалгаа, шинжилгээ анализ нь авч үзэж байгаа ойлголтынхоо нэр томьёо, агуулга хоёр дээр онцгой анхаардаг. Ёс суртахууныг тодорхойлсон гурван нэр томьёо бий. Ёс суртахуун, ёс зүй, зан суртахуун гэнэ.
Философичид үүнийг ёс суртахууны тухай шинжлэх ухаан, сэтгэлгээ, үе үеийн суут сэтгэгчдийн үр дүнгээр тодорхойлолтыг гаргаад ирнэ. Зарим ном сударт ёс суртахууныг “мэргэжлийн хувьд яривал ёс зүй гэнэ” гэж бичжээ. Зан суртахууныг хувь хүн дээр яригдах асуудал гэнэ. Нийгэмд олон хүмүүстэй харилцаад ирэхээр зан суртахууны тухай яриа үүснэ.
Ёс суртахуун гэдэг нь үүсмэл биш, ялангуяа Квантын физик, таталцлын хууль нээгдсэнээс хойш, сүүлийн 100 хүрэхгүй жил тархи судлалын шинжлэх ухаан буюу анагаахын шинжлэх ухааны ололтын үндсэн дээр ёс суртахууныг “Сэтгэцийн хувьд эрүүл саруул хүнд заяагдсан төрмөл өгөгдөл” хэмээн тодорхойлжээ.
Хүн эхээс төрөхдөө ёс суртахуунлаг өгөгдөлтэй төрдөг. Энэ нь шударга, нинжин нигүүлсэнгүй, жудагтай, хайр энэрэлтэй байхыг, нэр төрөө эрхэмлэх, тэсвэр тэвчээр, атаа жөтөө ес хонзон өвөрлөхгүй байхыг боддог, өөрийн үнэ цэнээ алдахгүй байхыг бодох төрөлхийн өгөгдөл ажээ. Хүн гэдэг амьтан оюун ухаан, оюун санааны энергийн хуримтлалын бай. Тэр энергиэ өөрөөсөө үйлдвэрлэдэг, бусад нь долгионыг хүлээж авдаг, хариу үйлдэл үзүүлэн тэр долгион нь бие биеэ татдаг, амьд амьтны ижил зүйлс гэсэн онолыг нээсэн.
Ёс суртахууныг судлахад эртний зүйр цэцэн үг, домог, сургаал зэргийг судлах хэрэгтэй. Хүн арван нас хүртлээ ёс суртахуун нь тархинд суудаг. Арван нас хүрчихээд эвдрэх үү, эсвэл сайн хүн болох уу гэдэг нь тогтоогддог. Тэрнээс хойш хүүхдийг залж чиглүүлэхэд түвэгтэй болдог. Эхийн гэдсэнд байхаас 11-12 нас хүртэл л хүний ёс суртахууны зан төлөв нь тогтдог гэж ойлгож болно.
МОНГОЛЧУУД ЁС СУРТАХУУНЫХАА ҮНЭТ ЗҮЙЛИЙГ АЛДСАН НЬ
Аливаа улс үндэстэн үнэт зүйлээ судлахын тулд түүхээ судлах ёстой. Наад зах нь 1,000 жилийнхээ түүхийг үнэн зөвөөр ойлгох хэрэгтэй. Гэтэл өнөөдрийн Монголын түүхийг бидний эсрэг тал, дайсан байсан хүмүүс аль 800 жилийн өмнө бичээд өгчихсөн. Тэр түүхээ бид хөгшин залуугүй мэднэ, шүтнэ. Арван гуравдугаар зуунд Чингис хаан гэдэг аймшигтай амьтан гарч ирээд дэлхий дахиныг түйвээгээд, тэнд ч хүний ясаар уул овоо босгоод, энд ч устгал хийгээд, дэлхийн хамаг үнэ цэнэтэй бүхнийг цөлмөөд, эх орондоо аваад ирсэн. Ийм л түүхийг бичиж үлдээсэн.
Өнөөдөр Чингис хааны алж талж, цөлмөж олсон тэр үнэтэй соёлын өв Монголын газар шороон дээрээс олдсон уу гэвэл олдоогүй. Тэр үед Чингис хаан их улсаа байгуулахад хүн ам нь 700-800 мянга, насанд хүрээгүй хүүхдүүдээ цэрэгт татаад 100 мянга хүрдэггүй. Тийм л хүн амтай байсан. Анх байгуулагдахдаа газар нутаг нь урд тал нь Хятадын цагаан хэрэм, баруун талаараа байгал далайн цаад Эрчис мөрөн, хойд талаараа Сибир, зүүн тал нь Хянганы нуруу хүрч байж.
Чингис хаан өөрөө өвөг дээдсээсээ эхлээд асар өндөр ёс суртахуунтай. Тэр ёс суртахуунаараа монголчуудаа, дэлхийг хамтатгасан.
Ёс суртахууны тухай дэлхийн их сэтгэгчид долоо эрэмбэлсэн. Энэ их сэтгэгчдэд Аристотель орно. 2,500 жилийн өмнө Европт Аристотель ёс суртахууныг судалжээ. Гурван том бүтээл нь орчуулагдчихсан байгаа.
Аристотель дүгнэхдээ “Ёс суртахуун гэдэг бол хүний хувьд заяагдмал. Харин тэгш биш байдаг” гээд хэлчихсэн. Яг тэр үед нь Ази тивд Күнз тэр судалгааг хийжээ. Түүний дүгнэлт “Хэрэв эзэн хаан өөрөө шударга байвал, хууль эс гаргасан ч эгэл ард түүнийг дагана. Хэрвээ эзэн хаан өөрөө шударгуу бус байвал, хууль хэчнээн олныг гаргасан ч эгэл ард эс биелүүлнэ” гэсэн байдаг.
Энэ нь, 500 жилийн өмнө гарсан сургаал. Үүнийг өнөөдрийнхөө амьдралтай харьцуулаад үзэхэд аль 500 жилийн өмнө монголчуудын өнөөгийн амьдралыг Күнз хэлчихсэн гэж харж байна. Өнөөдөр хүн төрөлхтөн ёс суртахуун, хууль хоёрыг салгаад хүн төрөлхтөн€үйрэх тал руугаа орсон байна. Ганцхан Монгол ч биш дэлхий даяар сүйрч байна. Тэгэхээр хүн төрөлхтний хамгийн үнэт зүйл ёс суртахуунд нь байдаг юм байна. Ёс суртахуун нь сайн байвал хүн төрөлхтөн аз жаргалтай, амар жимэр амьдарна.
Монголчуудын ёс суртахуун хаана гээгдсэн гэвэл Чингис хаан дээр жишээ татахад Хоризм руу Чингис хаан яагаад довтлох болсон. Дэлхийд Чингис хааныг хамгийн их гутаасан үзлүүд явдаг. Тийм эх сурвалжуудыг зориуд тарааж үлдээсэн газар бол Перс. Перст байгаа ихэнх их сурвалжууд монголчуудыг хамгийн аюултай, үл бүтэх, алж хядсан ард түмэн гээд бичээд үлдээчихсэн. Түүнийг зориуд хийжээ. Яагаад зориудаар үүнийг хийх болов. Чингис хаанаас өс хонзон авах гэж.
Тэр үед Чингис хаан хүчирхэг байсан болохоор бүх л улс дагаар орсон. Хоризмтай (одоогийн Сири, Иран, Ирак)-тай хиллэдэг байж. Тэгээд Чингис хаан худалдааны замыг аюулгүй болгож, анхны лалын наймаачид ачаа бараагаа дааж ядан орж иржээ. Тэднийг буцахад нь Чингис хаан Хоризмын Шахад илгээлт бичиж “Чи нутагтаа их алдартай. Одоо наймаачид худалдаагаа хөөгөөд яваг.
Би бас өөрийн худалдаа наймааг танай нутагт чөлөөтэй явуулъя” гэх маягийн илгээлт явуулж. “Монголын нууц товчоо”-нд 100 тэмээ ачаатай наймаачид явуулсан гэж гардаг. Бусад их сурвалжид 300 тэмээ гэх олон янзаар бичдэг. Гэтэл тэрийг нь лалынхан алж талаад нэг нь амьд үлдэж, Чингис хаанд хэл хүргэсэн байна. Түүнийг нь Чингис хаан сонсоод Хоризмын Шах биш байх гэж бодоод дахин гурван илч явуулсан байдаг.
Гэтэл гурван илчийг нь бас талснаас нэг нь үхэхээсээ өмнө хэл хүргүүлж, түүнийг сонссон Чингис хаан гурван өдөр, гурван шөнө Бурхан халдун “Арабын тэнгэр, Түрэгийн тэнгэр, Тажийн тэнгэр намайг харж байгаа. Би энэ улсыг бий болгосон. Гэхдээ би энхийг тогтоох ёстой” гээд их цэрэгтэйгээ дайлаар мордож. Гэтэл үүнийг нь Арабын эх сурвалжууд гуйвуулж, дээрэм тонуул, ашиг хонжооны зорилгоор Хоризмыг алж хядсан гэж бичсэн байна.
Гэтэл монголчуудын ноёрхсоны 140 жилд урд талаа агуу их Хятад болгоод өгчихсөн. Оросыг Европ Ази дагнасан их гүрэн болгосон. Арабыг дэлхийн хамгийн баян улс болгож. Ингээд монголчууд хөгжил дэвшил авчирсан түүхийг дараагийн үеийнхэн нь дахин судлах ёстой. Тэгж байж Монголын түүхийг үнэн зөвөөр нь дэлхийд таниулна.
Монголчууд үндэсний эв нэгдлээ алдаад эхэлсэн. XIV зууны үед. Энэ үеэс эхлээд гадны туслалцааг авах гэж дотоодын цус асгаруулалтаа эхлүүлжээ.
Тэр үед монголчууд нүүдэлчин мөртлөө, засгийн эрхээ алдсан. Тэгээд Манжийн хаанд хандаж. Манжууд тэгвэл та нар дагаар ор, би та нарт хууль гаргаж өгье, хуульдаа дотоодын засаг ноёдын чинь эрх мэдлийг хэвээр үлдээе, хятадуудыг монгол эхнэр авахыг хориглоно, хятадууд нутаг руу чинь орж тариалан эрхлэхийг хориглоно гэж XVII зууны гадаад монгол бичигт үлдээж, монголчуудын элит хэсэг санаа нь амарчихсан. Тэгээд 220 жил дарлагдаад ерөөсөө дарлалаас гаръя гэж шийдээд урд талд найдалтгүй боллоо.
Одоо тэгвэл хойд талаа түшнэ гээд 1910-аад оны эхээр Богд хааны нөлөөг ашиглан, хойд талтай холбоо тогтоосон. Ардын хувьсгалын дараа тэр үеийн зүгээр нэг малчин юм уу, элит биш хэсэг засгийн эрхэнд гарсан. Тэр үед нь алтан ургийнхан, хутагт хувилгаадууд амьд байсан ч засгийн эрхийг атгаж чадахаа байсан. Тиймээс коментерноос туслалцаа гуйсан.
Коментерн “Та нар феодлизмын хоцрогдол гэсэн нэр томьёо бий” болгоод “тэдэнтэй хайр найргүй үзнэ” гээд анхныхаа үндсэн хуульд тэдний улс төрийн эрхийг хаасан. Дараа нь хөрөнгийг нь хураасан. Тэгээд үр удамтай нь устгасан. Ингээд 1930 онд монголын элит хэсэг бүхэлдээ байхгүй болсон. Үүнээс болж монголчуудын оюун санааны ялзрал үүссэн. Сүүлийн 30 жилд монгол хүний болон Монгол төрийн үзэл баримтлал нь тансаг хэрэглээг шүтэх, хүсэл нь шунал болсон.
МОНГОЛЧУУДЫН ЁС СУРТАХУУНЫ ҮНЭТ ЗҮЙЛИЙН ДАХИН СЭРГЭЭЛТ
Монголчуудын ёс суртахууныг эргэн сэргээхэд дөрвөн зүйл дээр тулгуурлана. Үүнээс боловсролыг онцоллоо.
Боловсрол: Боловсролын тогтолцоог бүхэлд нь эрс шинэчлэх ёстой. 1-4 дүгээр ангид ёс суртахууны монгол цагаан толгойг оруулах хэрэгтэй. Үүний үндсэн суурь бид гаднаас хуулах ёсгүй. Монгол ардын үлгэр домог, тууль, зүйр цэцэн үг зэргийг хүүхдүүддээ цээжлүүлээд, ойлгуулаад болох болохгүйг нь мэдүүлэх хэрэгтэй. Үүнийг нэгдүгээр ангиас нь мэдрүүлнэ.
Түүнээс өнөөдрийнх шиг нэгдүгээр ангиас нь асар их мэдээллээр толгой тархийг нь зовоож, тарчлааж болохгүй. Одоо бол ядрааж байна. Ялангуяа арай бийлэгжүү мөнгөтэй хэсэг нь англи, европ соёлыг хар багаас нь суулгаж өөрсдөө 4-5 дугаар ангиас нь хүүхдийнхээ учрыг ойлгохоо байх хэмжээнд хүрдэг.
5-9 дүгээр ангид ёс суртахууны өгөгдөл гэсэн хичээл орох хэрэгтэй. Үүнд ёс суртахууны категориудыг заана. Шударга ёс гэж юу вэ, жудаг гэж юуг хэлэх, нэр төр гэж юу болох гэдгийг ойлгуулна. Монголчууд зүйр цэцэн үгэндээ хуулиа биччихсэн ард түмэн.
10 дугаар ангид ёс зүйн үндэс суулгана. Үүнд эмч болбол ямар байх, хуульч хүн ямар төлөвшилтэй байх, хуульд зүтгэсэн хүн ямар ёс зүйтэй байхыг заах ёстой. Хүн төрөлхтөнд гурван удаа галав юүлсэн байна. Галав юүлэх гэхээр хүмүүс галт уул дэлбэрсэн, мөсөн галав юүлсэн гэж ойлгодог. Үнэндээ бол ёс сУртахууныхаа ялзралаар өөрсдийгөө устгаад байсан юм. Одоо бол хүн төрөлхтөн устгахад бэлэн болжээ. Их гүрнүүдэд байгаа цөмийн зэвсгийн кноп. Түүнийг дарахад л хүн төрөлхтөн дуусна.
11-12 дугаар ангид мэргэжлийн ёс зүйн хичээл оруулах. Өнөөдөр манайд 100 гаруй ёс зүйн дүрэм бий. Түүнд ёс зүйн өгөгдлийн тухай суулгах ёстой ойлголтууд нэг ч байхгүй. Шударга байх ёстой, үнэнийг эрхэмлэх, үнэнч нигүүлсэнгүй байх, харгис хэрцгий байж болохгүй гэдэг ч юм уу ийм заалтууд ер байдаггүй.
Академич, МУИС-ийн эмирет профессор С.Нарангэрэлээс илтгэлийнх нь талаар тодруулан ярилцав.
-Таны илтгэлийн үндсэн чиглэл юу байв?
-Хууль ёс суртахуун хоёрын харилцан уялдааг гаргах. Өнөөдөр монголчууд хууль гэдгийг юу гэж ойлгож байна гэхээр хууль тогтоогчдын нийгмийн харилцааг зохицуулах зорилгоор батлан гаргасан эрх зүйн хэм хэмжээн нийлбэр цогц. Гэтэл 76 маань ямар байгаа билээ. Баталсан хууль нь хэний эрх ашгийг хамгаалаад байна гэж бодохоор хуулийн мөн чанар, амин сүнс нь харагдаж егдөггүй. Миний судалснаар хууль гэдэг ёс суртахууныг хамгаалан батжуулагч.
-Жудаг, ёс суртахуун хоёр юугаараа ялгаатай юм. Өнөөдрийн монголчуудын жудаг хэр байгаа гэж хардаг вэ?
-Монголчууд энэ дэлхийн хамгийн жудаггүй ард түмэн болсон. Дэлхийн улс бүрт монголчууд хулгай хийлээ гэж яригддаг болсон. Хамгийн сүүлд л гэхэд Тайландын хааны ордноос хулгай хийж байгаад баригдсан. Хуульдаа ч биш ёс суртахуунаа л сайн дагах хэрэгтэй. Боловсролын систем нь хүртэл дампууралд хүрсэн байна.
-Ёс суртахууныг юугаар тогтоох ёстой юм бол?
-Нэгдүгээрт хуулиар, хоёрдугаарт боловсролоор, дээрээс нь шашнаар тогтоох. Шашин гэдэг ёс суртахууныг тогтоогч бас нэгэн хэмжүүр байх ёстой. Гэтэл өнөөдөр ном уншиж байгаа хүү өөрийнхөө уншиж буй номоо ойлгодоггүй. Зүгээр л хар багаас нь цээжинд орсон зүйлээ л уншиж байна. Уншуулж байгаа хүн нь ч номоо ойлгохгүй. Шашин бол хүнийг ариусгадаг, дотрыг цэвэрлэдэг нийгмийн том хэрэгсэл байсан. Одоо муу муухай үйл хийсэн хүн хэдэн халтар төгрөг бариад лам дээр өөрийгөө ариутгахыг хүсдэг хэрэгсэл болж.
-Ёс суртахуун заяагдмал гэж таны илтгэлд тодорхойлжээ. Тэгэхээр ээж болохоо мэдсэн хүн хүүхдээ гэдсэнд байх цагаас нь хүүхдэдээ ёс суртахууныг суулгах ёстой юу?
-Сэтгэцийн хувьд эрүүл хүнд заяагдмал. Гэхдээ бас нэг онол бий. Тэр онол нь хүн гэдэг бичнээс үүсэлтэй гэдэг. Хэрвээ хүн бичнээс үүссэн юм бол хүний ёс суртахууны хэм хэмжээ үүсмэл байх ёстой. Үүсмэл гэж үзээд ёс суртахууны хэм хэмжээг тогтоох ёстой. Эрдэмтэд бодож олох ёстой гэсэн ийм зүйлүүд дагаж гарна.
Гэтэл Квант, Күнз, Аристотелийн онолоор хүний ёс суртахуун төрмөл, хүний мөн чанар нь ёс суртахуунлаг гээд баталчихсан. Тэгэхээр эх хүн хүүхдээ гэдсэнд байхаас нь зүйр цэцэн үг, домог, үлгэрээр хүмүүжүүлж байх ёстой юм байна. Тэгээд хүүхдээ арван нас хүртэл ёс суртахууныг зөв суулгаж чадсан хүүхэд сайн явна.

Улс төр
Өнөөдөр хуралдах УИХ-ын намын бүлэг, ажлын хэсгүүд

Монгол Улсын Их Хурал дахь намын бүлэг, ажлын хэсгүүдийн өнөөдрийн /2025.04.21/ хуралдааны товыг та бүхэнд хүргэж байна.
Д/Д | ХУРАЛДААН | ХЭЛЭЛЦЭХ АСУУДАЛ | ЦАГ | ТАНХИМ |
НАМЫН БҮЛГИЙН ХУРАЛДААН | ||||
1 | Улсын Их Хурал дахь Монгол Ардын намын бүлгийн хуралдаан | 10.00 | “Жанжин Д.Сүхбаатар” | |
2 | Улсын Их Хурал дахь Ардчилсан намын бүлгийн хуралдаан | 10.00 | “Их Эзэн Чингис хаан” | |
АЖЛЫН ХЭСГИЙН ХУРАЛДААН | ||||
1 | Инновац, цахим бодлогын байнгын хороо | Хилийн чанад дахь Монгол Улсын иргэдэд Төрийн үйлчилгээний нэгдсэн И-Монгол цахим системийг хүртээмжтэй болгох, сонгуульд цахимаар оролцох эрхийг хангах боломжийг судлан санал, дүгнэлт гаргах үүрэг бүхий ажлын хэсгийн хуралдаан | 14.00 | “Үндсэн хууль” |
2 | Хууль зүйн байнгын хороо | Эрүүгийн хэрэг хянан шийдвэрлэх тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий ажлын хэсгийн хуралдаан | 14.00 | 334 тоот |
3 | Эдийн засгийн байнгын хороо | “Зээлийн хүүг бууруулах стратеги батлах тухай” Улсын Их Хурлын 2020 оны 21 дүгээр тогтоолын хэрэгжилт, үр дүнтэй танилцаж, санал, дүгнэлт гаргах үүрэг бүхий ажлын хэсгийн хуралдаан | 16.00 | “Үндсэн хууль” |
4 | Хууль зүйн байнгын хороо | Хууль тогтоомжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хууль, тогтоолын төслүүдийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх үүрэг бүхий ажлын хэсгийн хуралдаан | 16.00 | “Их засаг” |
5 | УИХ-ын даргын 2025 оны 68 дугаар захирамжаар байгуулагдсан | Монгол хүний амьдралын чанарыг дээшлүүлэх, хүн амын өсөлтийг дэмжих асуудлаар холбогдох хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг эрчимжүүлэх, үр нөлөөг дээшлүүлэх асуудлыг судалж, цаашид авах арга хэмжээний талаар санал, дүгнэлт танилцуулах, шаардлагатай бол холбогдох хуулийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсгийн хуралдаан | 14.00 | “Их засаг” |
6 | УИХ-ын даргын 2024 оны 59 дүгээр захирамжаар байгуулагдсан | Мал аж ахуйн салбарыг эрсдэлээс хамгаалах, гол нэрийн бүтээгдэхүүний хангамж, нийлүүлэлтийн тогтвортой байдлыг хангах, нөөцийг нэмэгдүүлэх хүрээнд Монгол Улсын Их Хурлаас 2024 оны 04 дүгээр сарын 19-ний өдөр баталсан Гаалийн албан татвараас чөлөөлөх тухай хууль, “Хууль баталсантай холбогдуулан авах зарим арга хэмжээний тухай” Улсын Их Хурлын 2024 оны 31 дүгээр тогтоолын хэрэгжилтийг хангах арга хэмжээний санал боловсруулах, хууль, эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох асуудлыг судалж, танилцуулах үүрэг бүхий ажлын хэсгийн хуралдаан | 14.30 | 214 тоот |
Улс төр
Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам байгуулагдсаны 100 жилийн ойг тохиолдуулан төрийн дээд цол, одон, медаль гардууллаа

Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам байгуулагдсаны 100 жилийн ойг тохиолдуулан төрийн дээд цол, одон, медаль гардууллаа.
Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам байгуулагдсаны 100 жилийн ойг тохиолдуулан Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх зарлиг гаргаж, нэр бүхий эрхмүүдийг төрийн дээд цол, одон, медалиар шагналаа.
Гавьяат эдийн засагч цолоор:
- Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн салбарын ахмад ажилтан Цэвээний Гэлэгжамц,
Хөдөө аж ахуйн гавьяат ажилтан цолоор:
- ХХААХҮЯ-ны ахмад ажилтан Дамдиндоржийн Батмөнх,
Аж үйлдвэрийн гавьяат ажилтан цолоор:
- “Улаанбаатар хивс” ХК-ийн ТУЗ-ийн дарга Цоодолын Зоригт,
Гавьяат механикжуулагч цолоор:
- Сэлэнгэ аймгийн Хүдэр сумын “Хүдэр Хурниад” ХХК-ийн зөвлөх механикжуулагч Юмжилийн Жигмэддорж,
Гавьяат мал зүйч цолоор:
- “Монголын махны холбоо” ТББ-ын гүйцэтгэх захирал Нанцагийн Батсуурь,
Гавьяат агрономич цолоор:
- “Элит үр” ХХК-ийн агрономич Сүрэнжавын Нямжав,
Малын гавьяат эмч цолоор:
- “Биокомбинат” компанийн Үйлдвэрлэл, технологийн албаны дарга Баянгийн Дуламсүрэн,
Худалдааны гавьяат ажилтан цолоор:
- “Ви интернэйшнл” ХХК-ийн ерөнхий захирал Дэнсмаагийн Батболд,
Сүхбаатарын одонгоор:
- Сэлэнгэ аймгийн Хөдөө аж ахуйн газрын дарга асан, “Түмэн бут” ХХК-ийн үүсгэн байгуулагч, Гавьяат механикжуулагч Хандмаагийн Даваахүү,
Хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одонгоор:
- “Говь” ХК-ийн ахмад ажилтан Түвдэнгийн Санжмятав,
- Дорноговь аймгийн Хүнс, хөдөө аж ахуйн газрын ахмад ажилтан, агрономич Лхамжавын Гантулга,
- ХХААХҮЯ-ны Хүнсний үйлдвэрийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Даваасүрэнгийн Довчинсүрэн,
- ХХААХҮЯ-ны Салбарын хяналтын газрын дарга Баясгалангийн Батшагай,
- Жижиг, дунд үйлдвэрийн газрын хэлтсийн дарга Алтангэрэлийн Гэрэлзаяа,
- ХААИС-ийн Агроэкологийн сургуулийн багш Лхамын Даваа,
- ХХААХҮЯ-ны ахлах шинжээч Хөхөөгийн Алтангэрэл,
Алтан гадас одонгоор:
- “Хөдөө аж ахуйн корпорац” компанийн ахлах мэргэжилтэн Ядамцоогийн Отгонбаатар,
- “Доолт жавхлант” ХХК-ийн захирал Багадаваагийн Доржсүрэн,
- ХХААХҮЯ-ны шинжээч Чойжоогийн Долгорсүрэн,
- “Хөдөө аж ахуйн корпорац” компанийн Булган салбарын захирал Бодьгэрэлийн Ариунбаатар,
- ХХААХҮЯ-ны ахлах мэргэжилтэн Нямготовын Цэгмэд,
Хөдөлмөрийн хүндэт медалиар:
- “Хөдөө аж ахуйн бирж” компанийн ахлах мэргэжилтэн Соёл-Эрдэнийн Алимаа,
- “Хөдөө аж ахуйн корпорац” компанийн Дархан салбарын захирал Тлеуханы Айгуль,
- Дорноговь аймгийн Хүнс, хөдөө аж ахуйн газрын Мал аж ахуйн хэлтсийн дарга Наваансамдангийн Наранбаяр,
- ХХААХҮЯ-ны мэргэжилтэн Шагдарын Цэнд-Аюуш,
- Жижиг, дунд үйлдвэрийн газрын Хоршоог хөгжүүлэх сангийн мэргэжилтэн Цэрэндоржийн Батгэрэл нарыг шагналаа.
Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх төрийн дээд цол, одон, медаль хүртсэн эрхмүүдэд болон тэдний гэр бүл, хамт олонд ажлын амжилт, сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөв.
Улс төр
Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлтийг хүлээн авсантай холбогдуулан боловсруулсан хуулийн төслүүдийг хэлэлцэв

Улсын Их Хурлын чуулганы 2025 оны 04 дүгээр сарын 17-ны үдээс хойших нэгдсэн хуралдаанаар Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг явууллаа. Хуулийн төслийг Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцсэн талаарх санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир танилцуулсан юм. Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн зарим хэсэг Үндсэн хуулийн холбогдох хэсэг заалтыг зөрчсөн эсэх маргааныг хянан шийдвэрлэсэн тухай Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн 2025 оны гуравдугаар дүгнэлтийг Улсын Их Хурал хүлээн авсан тухай тэрбээр дурдаад, тус хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.9 дэх хэсэгт “Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн сонгуульд нэр дэвшихээр бол хийсэн ажлын тайлангаа энэ хуульд заасан нэр дэвшүүлэх ажиллагаа эхлэхээс өмнө тарааж болох бөгөөд үүнийг сонгуулийн сурталчилгааны материалд тооцохгүй.” гэж, 44 дүгээр зүйлийн 44.6 дахь хэсэгт “Энэ хуульд заасан нэр дэвшүүлэх ажиллагаа эхлэхээс өмнө Улсын Их Хурлын гишүүн хийсэн ажлын тайлангаа танилцуулах зорилгоор сонгогчидтой хийсэн уулзалт болон энэ хуулиар хориглоогүй арга хэмжээ нь сонгогчдын санал татах зорилгоор явуулж байгаа үйл ажиллагаанд хамаарахгүй.” гэж заасан нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Нэгдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт “… тэгш байдал, … хууль дээдлэх нь төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим мөн.”, Арван дөрөвдүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Монгол Улсад хууль ёсоор оршин суугаа хүн бүр хууль, шүүхийн өмнө эрх тэгш байна.”, мөн зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Хүнийг … албан тушаал …-аар нь ялгаварлан гадуурхаж үл болно. …”, Арван зургадугаар зүйлийн 9 дэх заалтад “… Төрийн байгууллагад сонгох, сонгогдох эрхтэй. …” гэснийг тус тус зөрчсөн байна.” гэж Үндсэн хуулийн цэц дүгнэснийг сануулав.
Улсын Их Хурал дээрх дүгнэлтийг хүлээн зөвшөөрсөнтэй холбогдуулан Төрийн байгуулалтын байнгын хорооноос Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн холбогдох хэсэгт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг боловсруулах ажлын хэсэг байгуулсныг тэрбээр ахалж ажилласан байна. Ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнд Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Батбаатар, О.Номинчимэг, Г.Уянгахишиг, Ө.Шижир нар орсон бөгөөд хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.9 дэх хэсгийг хүчингүй болгох, 44 дүгээр зүйлийн 44.6 дахь хэсгийг нэр дэвшүүлэх ажиллагаа эхлэхээс өмнө хийсэн ажлын тайлангаа танилцуулах зорилгоор уулзалт зохион байгуулах нь аливаа этгээдэд нээлттэй байхаар өөрчлөх хуулийн төслийг боловсруулжээ. Хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт заасан ээлжит сонгуулийн жил эхэлснээр хойш санал авах өдрийг дуустал, нөхөн болон ээлжит бус сонгуулийн тухайд сонгууль товлон зарласан шийдвэр гарснаас хойш санал авах өдрийг дуустал аливаа этгээд өөрөө болон бусдаар дамжуулж сонгогчдын саналыг татах зорилгоор эд зүйл тараахыг хориглосон зохицуулалтад ажлын хэвлэмэл тайлан хамаарахаар байна гэж үзэж 41 дүгээр зүйлийн 41.9 дэх хэсгийг хүчингүй болгохоор төсөлд тусгасан байна. Харин хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт заасан эд зүйл тараах гэдэгт хийсэн ажлын цахим тайлан хамаарахгүй гэж ажлын хэсэг үзжээ.
Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаанаар Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэх үед Улсын Их Хурлын гишүүн С.Зулпхар 41.9 дэх хэсгийг хүчингүй болгохоос өөр хувилбар ярилцсан эсэх, төсөлд аливаа этгээд гэсэн өөрчлөлт оруулж байгаа нь өмнөх зохицуулалтаас өргөжүүлж сонгуулийн жил эхэлснээс нэр дэвшүүлэх ажиллагаа эхлэх хүртэл зохион байгуулсан уулзалтыг агуулга, хэлбэрийн хувьд хянаж чадахгүй байх эрсдэл үүсэх, эсэх талаар асуулт асууж, хариулт авсан байна. Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Баярмаа ажлын хэсгээс боловсруулсан төсөлд аливаа этгээд хийсэн ажлын тайлангаа танилцуулах зорилгоор уулзалт хийх зохицуулалтыг нээлттэй байхаар тусгасан нь зүйтэй талаар санал хэлжээ. Хуулийн төслийн талаар Улсын Их Хурлын гишүүдээс зарчмын зөрүүтэй санал гараагүй тул Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуульд заасны дагуу анхны хэлэлцүүлгээс эцэслэн батлах үе шат руу шилжүүлэх горимын санал гаргасныг Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжсэн байна.
Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн А.Ариунзаяа, Ж.Алдаржавхлан, Ж.Баярмаа, С.Зулпхар, Ц.Мөнхбат, А.Ганбаатар, Ж.Золжаргал асуулт асуув. Улсын Их Хурлын гишүүн А.Ариунзаяа Улсын Их Хурлын гишүүний сонгогч, иргэдтэйгээ уулзсан уулзалтыг сонгуулийн үйл ажиллагаанд хамааруулахгүй гэсэн анхны үзэл баримтлалаар Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуульд тусгагдсан. Гэтэл аливаа этгээд гэж томьёолон нээлттэй болгосноор сонгуулийн сурталчилгааны 18 хоногийг үгүйсгэж байна гэж үзэж байгаагаа илэрхийлээд, хуулийн төсөлд туссан аливаа этгээд, уулзалт зэрэг нь юун тухай өгүүлж буйг тодруулан асуув. Түүний асуултад Улсын Их Хурлын гишүүн, ажлын хэсгийн ахлагч Ц.Сандаг-Очир хариулахдаа Үндсэн хуулийн цэц Улсын Их Хурлын гишүүдэд давуу байдал бий болгосон байна гэж үзсэн тул уг боломжийг хэн бүхэнд нээлттэй болгох нь зүйтэй гэж үзсэн гэлээ. Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Алдаржавхлан гишүүдийг эргэх холбоотой байхыг сонгогчид шаарддаг гэдгийг онцлоод, хэн бүхэнд хийсэн ажлаа тайлагнахад нээлттэй болчихвол сурталчилгааны 18 хоногийг байхгүй болгох хэрэгтэй гэв. Тэрбээр орон нутгийн сонгуулийн зохицуулалттай ижилсүүлж чандлах шаардлагатай гэсэнд Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир хуулийн төслийг Үндсэн хуулийн цэцийн гуравдугаар дүгнэлтийн хүрээнд боловсруулсан гэсэн тайлбар өглөө.
Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Баярмаа сонгуулийн жил Улсын Их Хурлын гишүүд тайлан тавих нь үнэндээ ичгэвтэр зүйл байдаг гээд, аливаа этгээдэд уулзалт хийх эрх олгож байгаа нь дэвшил болж буйг сайшаасан бол Улсын Их Хурлын гишүүн С.Зулпхар гишүүний бүрэн эрх Үндсэн хуульд заасны дагуу төрийн сүлдэндээ тангараг өргөснөөр эхэлж, дараагийн сонгуулиар шинэ сонгогдсон гишүүд тангараг өргөснөөр дуусгавар болдгийг сануулж, хэрэв сонгуулийн жил эхэлснээс хойш иргэд, сонгогчдодоо тайлангаа тавьж чадахгүй бол энэ бүрэн эрхийн хугацаа гурван жил, зургаан сар болчихно гэж тооцож байгаагаа онцлов. Хуулийн төсөлд дурдсан “аливаа этгээд”-д Улсын Их Хурлын гишүүд орно гэдгийг ажлын хэсгийн ахлагч Ц.Сандаг-Очир тодотгоод, хийсэн ажлаа тайлагнаж болохоос бус би нэр дэвшинэ, намайг сонгоорой гэж өөрийгөө сурталчилж болохгүй гэсэн тайлбар өглөө. Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Мөнхбат хэвлэмэл материалуудыг эд зүйл гэж үзэн сонгогчдод тараахыг хориглож байгаа нь зөв гэж үзэж байгаагаа илэрхийлээд, сонгуулийн жил эхлэхээс өмнө тайлангаа хэвлүүлж, тарааж болох, эсэхийг тодруулан асууж, хариулт авлаа. Улсын Их Хурлын гишүүн А.Ганбаатар сонгууль бол иргэдийн сонгох, сонгогдох эрхээ эдлэх тэгш боломж байх учиртайг дурдаад, “аливаа этгээд”-д Улсын Их Хурлын гишүүн орвол тэдэнд заавал давуу байдал үүсэх учир энэ заалтыг бүхэлд нь хүчингүй болгох ёстой гэсэн байр суурьтай байгаагаа хэлсэн юм. Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Золжаргал хуулийн төслийг дэмжиж байгаагаа илэрхийлж, сонгуулийн сурталчилгааны явцад хориглох зүйлс болон тэдгээрийн хугацааны талаар асууж хариулт авав.
Хэлэлцэж буй асуудлаар асуулт, хариулт явагдсаны дараа Улсын Их Хурлын гишүүд үг хэлж, байр сууриа илэрхийллээ. Улсын Их Хурлын гишүүн, ажлын хэсгийн гишүүн О.Номинчимэг ардчилал, парламентат ёсоо бэхжүүлэхийн тулд шударга, ил тод, нээлттэй сонгуулийг явуулах нь хамгийн чухал гээд үүний тулд сонгуулийн хууль тогтоомжийг шинэчлэх шаардлагатайн дотор ялангуяа зардлыг бууруулах чиглэлээр дорвитой өөрчлөлт хийх хэрэгтэй гэсэн бол Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Жаргалсайхан хэвлэмэл материал тараах нь шударга сонгуульд харш зүйл гэдэгтэй санал нэг байгаагаа илэрхийлж, иргэдийн сонгогдох эрхэд эд мөнгөний босго, зардлын дарамт ихээхэн тээг болдгийг ярьж, эрх мэдэлтэй, албан тушаалтай хүмүүс бэлэг тарааж, тууз хайчилж сонгогчдыг татах ажлыг байнга хийдэг тул зөвхөн сонгуулийн жил гэлгүй бусад жилүүдэд ч эд зүйл тараахыг хориглох нь зүйтэй гэв. Улсын Их Хурлын гишүүн Ө.Шижир ч мөн сонгуулийн тухай хууль тогтоомжийг бүхэлд нь шинэчлэн сайжруулах шаардлагатай гэсэн байр суурьтай байгаагаа онцолж, ялангуяа намын санхүүжилт, хандив тусламж, тэдгээрийн зарцуулалтыг ил тод, нээлттэй болгох ёстойг өнгөрсөн 2-3 сонгуулийн үеийн мөнгөний урсгалын жишээ баримтуудаар нотлон өгүүлсэн юм.
Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн талаар Улсын Их Хурлын гишүүд үг хэлж дууссан учир санал хураалтыг чуулганы маргаашийн хуралдаанаар явуулахаар тогтлоо.
Дараа нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг эхлүүллээ. Хуулийн төслийг Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцсэн талаарх санал дүгнэлтийн мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир танилцуулсан юм. Тэрбээр тус хуулийн төслийн ажлын хэсгийг мөнхүү ахалж ажиллажээ.
Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.6 дахь хэсгийн холбогдох зохицуулалт Монгол Улсын Үндсэн хуулийг зөрчсөн гэсэн Үндсэн хуулийн цэцийн 2025 оны хоёрдугаар дүгнэлтийг мөнхүү Улсын Их Хурал хүлээн зөвшөөрсөн учир Хууль зүйн байнгын хороо хуулийн төсөл боловсруулах ажлын хэсгийг байгуулан ажиллуулсан байна.
Ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүн Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Ганбат, Б.Заяабал, М.Нарантуяа-Нара, Л.Соронзонболд нар ажиллаж, хуулийн төслийг боловсруулахдаа Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.6 дахь хэсэг болон 47.7 дахь хэсгийг хөндөж, шүүгчийн тэтгэвэрт гарах насны дээд хязгаарыг Төрийн албаны тухай хуульд заасан насны хязгаартай нийцүүлэх хүрээнд “60” гэснийг “65” болгох, тэтгэвэр тогтоохтой холбоотой бусад харилцааг холбогдох хууль тогтоомжид заасны дагуу зохицуулахаар тусгасныг Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Энхбаяр, П.Сайнзориг, Х.Тэмүүжин нар Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлтээр Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.6 дахь хэсэгт “…шүүгчээр 30, түүнээс дээш жил ажилласан бөгөөд 55 насанд хүрсэн бол өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгоно” гэж заасан нь Монгол Улсын Үндсэн хууль зөрчсөн гэснийг Улсын Их Хурал хүлээн зөвшөөрсөн тул Цэцийн дүгнэлтийн хүрээ, хязгаарт багтаан хуулийн төслийг боловсруулах нь зүйтэй талаар асуулт асууж, хариулт авч, байр сууриа илэрхийлжээ. Тэдний саналыг Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх зүйтэй гэж үзсэн тул дээрх заалтыг хасаж, хуулийн төсөл боловсруулсан тухайгаа Улсын Их Хурлын гишүүн, ажлын хэсгийн ахлагч Ц.Сандаг-Очир танилцууллаа.
Байнгын хорооны хуралдаанаар уг асуудлыг хэлэлцэх үед Улсын Их Хурлын гишүүдээс зарчмын зөрүүтэй саналын томьёолол гараагүй тул Улсын Их Хурлын гишүүн, Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Д.Цогтбаатар хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг эцэслэн батлах үе шаттай нэгтгэн явуулах горимын санал гаргасныг мөнхүү хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжжээ.
Хууль зүйн байнгын хорооны санал дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Тэмүүжин үг хэлэв. Тэрбээр Шүүхийн тухай хуулийн дээрх заалт шүүгчийн тэтгэвэрт гарах насны дээд хязгаар хүртэл буюу 60 нас хүрэх хүртэл томилох зарчмыг алдагдуулсан гэж Үндсэн хуулийн цэц дүгнэснийг тайлбарлаж, хуулийн төслийг энэ хүрээнд боловсруулсныг дурдав. Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Л.Сронзонболд ажлын хэсэг насны хязгаарыг “65” гэж төсөлд тусгаад байсныг Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлтийн хүрээнд хамаарахгүй гэж Байнгын хороо үзэж хассаныг тайлбарлан, аливаа иргэдийн тэтгэвэрт гарах нас, цалин тэтгэврийн асуудлыг ийм байдлаар шийдээд байх нь зохимжгүйг Улсын Их Хурал цаашид анхаарах шаардлагатай гэж үзэж байгаагаа тэмдэглэлээ.
Харин Улсын Их Хурлын гишүүн А.Ариунзаяа дээр дурдсан заалтыг хассанаар цаана нь үлдэж буй зохицуулалт хуулийн өмнө хүн бүр тэгш байх зарчмыг зөрчсөн байна гээд, шүүгчийн өндөр насны тэтгэвэрт гарах насны дээд хязгаар 60 нас байх ба 55 насанд хүрсэн, эс бол шүүгчээр нийт 25 жил ажилласан шүүгч өөрөө хүсвэл өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгож болно гэсэн нь Нийгмийн даатгалын тухай хуулиар тогтоосон тэтгэврийн наснаас таван жилийн өмнө тэтгэвэрт гарах боломжийг шүүгчдэд олгож байгааг тайлбарлалаа. Шүүгчийн тухай хуулийн 40.1-д энэ заалт мөн адил байгаа нь хуулийн зөрчил үүсгэж байна гэж тэрбээр анхааруулаад, тэдэнд давуу байдал үүсгэсэн энэхүү хуулийн зөрчлийг арилгах үүднээс Байнгын хороон дээр унасан ажлын хэсгийн саналыг дэмжиж шийдвэрлэх нь зүйтэй гэв. Түүний асуултад Улсын Их Хурлын гишүүн, ажлын хэсгийн ахлагч Ц.Сандаг-Очир хариулахдаа, ерөнхий хууль болон салбарын хуулиуд хоорондоо зөрчилдөх явдал маш их байна. Иймд энэ удаа асуудлыг гагцхүү Цэцийн дүгнэлтийн хүрээнд шийдвэрлээд, цааш цаашдаа хууль хоорондын зөрчлүүдийг арилгах асуудлыг иж бүрнээр авч үзэх ёстой гэж үзсэн гэсэн юм. Түүнчлэн Улсын Их Хурлын гишүүн Ш.Бямбасүрэн шүүхийн хараат бус байдлыг хангах, шүүхийг шинэчлэхийн аль нь илүү чухал вэ гэдэг дээр ажлын хэсэг ямар байр суурьтай байгааг асууж, хариулт авав.
Монгол Улсын шүүхийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон Хууль зүйн байнгын хорооны санал дүгнэлттэй холбогдуулан үг хэлэх Улсын Их Хурлын гишүүн байгаагүй тул санал хураалтыг мөнхүү чуулганы маргаашийн үдээс өмнөх нэгдсэн хуралдаанаар явуулахаар тогтлоо гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээлэв.
-
Энтертайнмент8 цаг өмнө
Улсын аварга О.Хангай бөхчүүдийн чансааг тэргүүлж байна
-
Нийгэм11 цаг өмнө
АТГ: Хэрэг бүртгэлтийн 1 хэрэгт 5 объектод нэгжлэгийн ажиллагаа явуулав
-
Улс төр13 цаг өмнө
Өнөөдөр хуралдах УИХ-ын намын бүлэг, ажлын хэсгүүд
-
Энтертайнмент12 цаг өмнө
“Нүүдэл-999” шатрын анхдугаар тэмцээний бүртгэл үргэлжилж байна
-
Нийгэм13 цаг өмнө
Нийт дуудлагын 14 нь ой, хээрийн түймрийн тохиолдол байна
-
Нийгэм11 цаг өмнө
Өөрийгөө нас барсан гэж хуурамч бичиг баримт бүрдүүлж, хариуцлагаас зайлсхийжээ
-
Нийгэм13 цаг өмнө
Өнөөдөр цахилгаан шугам сүлжээнд хийх засварын хуваарь
-
Нийгэм12 цаг өмнө
ХӨСҮТ: Улаанбурхан өвчний 659 тохиолдол бүртгэгдлээ