Сэлэнгэ аймгийн Засаг дарга Ш.Оргилтой ярилцлаа.

–  Монгол Улс атар газар эзэмшсэний 60 жилийг тэмдэглэнэ,  энэ намар.   Атар газар эзэмшихийн шанг татсан аймгийн хувьд 60 жилийн түүхээ ард түмэндээ танилцуулах гээд ажил ихтэй байна уу?

Үнэхээр түүхэн цаг үе тохиож байна.  Монгол Улс атар газар эзэмшсэний 60 жилийг өргөн хүрээнд, өндөр ач холбогдолтойгоор тэмдэглэх гэж байхад шанг нь таталцсан Сэлэнгэ аймгийн хувьд зүгээр харж суухгүй нь мэдээж. Олон тэмдэглэлт ажлуудыг санаачилан хийж байна.  Тэр үеийн МХЗЭ-ийн илгээлтийн эзэд, өнөөдөр ахмад тариаланчид болчихоод сууж байгаа ахмадууддаа хүндэтгэл үзүүлэх, тэднийг алдрыг дуурсгахаас өгсүүлээд ажил их байна. Тун удахгүй   Улсын их баяр наадам болно.  Манай  аймгийн наадам  долдугаар  сарын 6, 7-нд  болно. “Атар-60” -ын хүрээнд улсын цолтой бөхчүүдийг аймагтаа барилдуулж, газар газрын хурдан хүлэг, мэргэн харваачид цугласан наадмыг улсын хэмжээнд зохион байгуулахаар төлөвлөж бэлтгэл ажилдаа гарцгаасан.  Аймгийн ИТХ, ЗДТГ эл арга хэмжээнд өндөр ач холбогдол өгч, олон олон ажлыг хийхээр төлөвлөсөн байгаа.

–   иргэдээ, өрх рүүгээ хандсан ажлаасаа сонирхуулах уу? 

– Өрх бүр ажилтай, орлоготой, үйлдвэрлэгч байж ажлын байрыг олноор бий болгоно. Уул уурхай гэхээсээ илүүтэй хүний хөдөлмөрийг дэмжих нь хамгийн зөв бодлого шүү дээ. Бодлогын хүрээнд дэмжиж байгаа. Заавал мөнгө гэлтгүй бодлогоор их ажил хийж болдог. “Хамтын зүтгэлээр эх нутгаа хөгжүүлье” гэсэн Сэлэнгэ аймгийн уриа байдаг. Энэ зорилгод хүрэхийн тулд иргэд бие биеэ дэмжих ёстой юм.  Хүнсний ногоо маань ч ченжүүдийн гарт орж байна. Хаврын тариалалтаа намар хураахаар сургууль, цэцэрлэг эхэлчихнэ. Айл бүрт мөнгөний хэрэгцээ гарч ирэх үеэр тариаланчид маань хүнсний ногоогоо  ченжүүдэд 50 төгрөгөөр үнээ буулган, нэг нэгнээсээ өрсөөд өгчихдөг. Энэ нь ямар ч ашиггүй ажиллаж байна гэсэн үг юм. Намар нийлүүлэлт ихсээд үнэ буураад байдаг юм бол тариаланчид маань өөрсдөө саалиа бэлдэхээр саваа бэлд гэж гурав дөрвөн сар зоориндоо хадгалаад буцаагаад үнэтэй зарж ашигтай ажиллах боломж бий. Сум  бүр зоорьтой болно. Ногоочдоо дэмжин зоорьний нүхийг нь ухаж өгнө.

– Бүтээн байгуулалтын тухайд?

– Аймгийн хөрөнгө оруулалтаар хэд хэдэн ажил хийхээр төлөвлөсөн. Үүний нэг нь Сэлэнгэ аймгаас Мандал сум руу тавих  22 км замын ажлыг эхлүүлнэ.   Мөн Монгол Улсдаа анх удаа Сайханы хөтөлд шилэн тавцантай 70 метрийн урттай 30 метрийн өргөнтэй гүүр барьж байгаа, түүнийгээ ашиглалтад оруулна.   Энэ нь хойд Алтанбулагийн хил маань 24 цаг үйл ажиллагаа явуулж байгаатай холбогдуулан аялал жуулчлал их хөгжиж байгаа учраас гадны жуулчдад үзүүлж харуулах юмтай болж байна гэсэн үг юм. Энэ бол манай аймгийн иргэдэд зориулсан том дэмжлэг болж байна гэж харж байгаа. Улсаас, аймгаас ч бай бусад сумандаа ч хөрөнгө оруулалтын ажлууд тавигдсан. Миний мэдэхийн хамгийн том хөрөнгө оруулалт орсон жил болж байна гэж харж байна. Мөн хэд хэдэн сургууль, цэцэрлэг барихаар улсын төсөвт тавигдсан.

– Эрчимжсэн мал аж ахуйг газар тариалантай хослуулан хөгжүүлэх нь та бүгдийн хамгийн том зорилт.  Энэ талаар?

-Мөн мал аж ахуй, тариаланг тусад нь салгана гэдэг нь эрчимжсэн мал аж ахуй, газар тариаланг хослуулна гэсэн үг юм. Дан газар тариалангаа хөгжүүлээд малчид, мал аж ахуйгаа хайхрахгүй байна гэсэн үг бол биш юм. Сэлэнгэ аймгийн бэлчээрийн даац 2-3 дахин хэтэрсэн. Бэлчээргүйн улмаас мал нь тариан талбайн бүсэд орж ирэх явдал ихсээд байгаа. Тариаланчдаа гэх үү, малчдаа гэх хэцүү ийм нөхцөл Сэлэнгэ аймагт тулгараад байгаа юм. Үүнийг зохицуулсан тусгай журам гаргаж малчид, тариаланчдын  зөрчлийг арилгах ёстой. Манай аймаг энэ жил 1.6 сая толгой мал тоолуулсан. Гэтэл манайх газар тариалангийн бүс нутаг гээд нэгэнт суурьшсан мал сүргээ хөөж гаргалтай биш. Тэглээ ч Засгийн газраас нэг ч малгүй газрыг газар тариалангийн бүс гэнэ гэж тодорхой заагаагүй. Ийм шийдвэрээс маргаан үүснэ. Энэ бол нэг хоёр жилийн дотор шийдэгдэх асуудал биш юм. Манай аймаг саналаа явуулахдаа Засгийн газарт “Газар тариалан, эрчимжсэн мал аж ахуйн бүс нутаг” болгож тодорхойлж өг гэсэн. Ер нь бэлчээрийн мал аж ахуй бус, фермерийн чиглэлээр хөгжүүлье гэж тооцсон.

– “Сэлэнгэ” сортын төмснийхөө талаар сонирхуулна уу? 

–Улсын хэмжээний хүнсний ногооны 60 хувийг бүрдүүлдэг гэж цээжээ дэлдэж, онгирч ярьдаг сэлэнгэчүүд өөрийн гэсэн  сортгүй л аймаг. Улаанбаатар хотод сэлэнгийн төмс гээд 1000 төгрөгөөр зардаг. Гэтэл яг ямар нэрийн, сортын төмс вэ гэдгийг хэн ч мэдэхгүй. Тэгэхээр бид ерөнхий бодлого гаргаж, газар тариалан, стратегийн онцгой ач холбогдолтой аймгийн хувьд хүнсний аюулгүй байдалд онцгой анхаарах ёстой.  Энэ үүднээс  “Сэлэнгэ-5” гэдэг сортын төмсийг төмс үр үржүүлгийн Сэлэнгэ аймгийн Хушаат сум дахь  “Элит үр” компанитай хамтран  бий болгохоор ажиллаж байна. Энэ сортын төмсийг  хөрсгүй орчинд тариалж болох эсэхийг Дарханы эрдэм шинжилгээний хүрээлэнд туршсан. Туршилт амжилттай болсон. Тодруулж хэлбэл, хөрсгүй вакум орчинд улирал харгалзахгүйгээр тариалж болно гэсэн үг. Сэлэнгэ сортын төмс нь  амт чанар сайтайгаас гадна  хадгалалт даадгаараа онцлог.