Зуны нартай, хуртай өдрүүд урсан өнгөрч ажил хичээлийн намар цаг нэгэнтээ иржээ. Хүүхэд бүрийн цээжээр мэддэг есөн сарын 1 боллоо ерөөсөө бидний баяр даа хэмээх дуу сургууль бүрийн үүдэнд цангинах цаг энүүхэнд. Энэ л өдрүүдэд эцэг эхчүүд хүүхдийнхээ хичээлийн хэрэгсэл, дүрэмт хувцсыг бэлтгэхээр томоохон зах, худалдааны төвүүдийг зорьдог. Хэрэв балчир үр нь нэгдүгээр ангид орж, сургуулийн алтан босго давах гэж байгаа гэр бүлүүдэд сурагчийн дүрэмт хувцас бэлдэнэ гэдэг тунчиг хариуцлагатай зүйл юм. ЕБС-ийн сурагчдын нэгдсэн загварыг батлаад найман намрыг үджээ. Загвар батлагдсан ч стандарт буюу хувцасны чанарын асуудал дотоод, гадаадад үйлдвэрлэгдсэн, үнэ мөнгөний хувьд ялгагддаг нь нууц биш. Ийнхүү эцэг эхчүүд сургуулийн хүүхдийнхээ хичээлийн хэрэгсэл тэр дундаа дүрэмт хувцас хэрхэн бэлтгэж байгааг сурвалжлахаар редакцаасаа үүрэг аван гарлаа. Нарантуул олон улсын төвд БНХАУ-аас ирсэн дүрэмт хувцас энэ жил дээд тал нь арван мянган төгрөгөөр нэмэгджээ. Энэ тухай сурагчийн дүрэмт хувцас зардаг хамгийн нүүрний лангууны худалдагчаас лавлахад. Тэрбээр “Иргэдийн худалдан авалт хөдөлгөөн одоохондоо гайгүй л байна. Энэ долоо хоногийн бямба, ням гарагуудад ёстой л хөл толгой нь мэдэгдэхгүй бужигнах байхаа. Хил хаагдсан ч гэсэн дүрэмт хувцасны үнэ их нэмэгдээгүй. Манайхаас хувцас авч байгаа хүмүүс үндэсний үйлдвэрийн дүрэмт хувцаснаас оруулж ирж байгаа дүрэмт хувцас материал нь илүү сайн байдаг гэдэг. Үндэсний үйлдвэрлэгчдийн дүрэмт хувцас сайн нь сайн байдаг ч тааруухан нь бас л муу байдаг. Гэхдээ үнийн хувьд ч мөн зөрүүтэй манайхны дундаж цалин ямар билээ аль болох боломжийн үнэтэйг нь авна. Ер нь тэгээд хүмүүсийн өөрсдийнх нь сонголт шүү дээ” гэж хуучлав.

Энэ дунд дотоодын үйлдвэрлэгчдийн дүрэмт хувцасны үнэ хэрхэн өссөн үзүүлэлтийг цухас дурдахад. Шинэ хичээлийн жилд сурагчийн дүрэмт хувцас өнгөрсөн онтой харьцуулахад багц үнээрээ 10-60 мянган төгрөгөөр нэмэгджээ. Тодруулбал бага ангийн сурагчийн хувцас дундаж үнэ багцаараа 115-164 мянган төгрөг, дунд ангийн сурагчдын дүрэмт хувцасны үнэ мөн л 20-40 мянган төгрөгөөр, ахлах ангийнх 50-60 орчим мянган төгрөгөөр нэмэгджээ. Мөн 2022-2023 оны хичээлийн жилд Ерөнхий боловсролын сургуульд 760 мянган хүүхэд суралцана. Нэгдүгээр ангид 50 мянган хүүхэд элсэн суралцаж, өнгөрсөн жилээс хүүхдийн тоо 40 мянгаар нэмэгдэх тооцоолол гарчээ. ЕБС-ийн сурагчдын дүрэмт хувцасны талаар БШУЯ-наас “Сурагчийн дүрэмт хувцасны чанар, стандарт, борлуулалтад БШУЯ-наас хяналт тавьж, оролцдоггүй ба стандартыг тогтоож өгөх боломжгүй. Харин сурагч зөвхөн дүрэмт хувцсаараа жигдрэх ёстой гэдэг шаардлага тавьдаг. Сургууль болон ангийн эцэг эхийн зөвлөл нь ярилцаад дүрэмт хувцсаар жигдрэх эсэхээ шийдэх боломжтой. Гэхдээ дүрэмт хувцас өмсөөгүйгээс үүдэн хүүхдийн эрх зөрчигдөх, ялгаатай байдал үүсэх, хүүхдийн сурах сонирхолд нөлөөлөх зэргээс сэргийлэх ёстой гэж мэдээлжээ.

Ийнхүү сурвалжилгаа “Нарантуул”, “Алтжин бөмбөгөр” худалдааны төвийн дүрэмт хувцасны лангуугаар үйлчлэгчид болон худалдагчдын санал сэтгэгдлээр үргэлжлүүлье.

Иргэн Ц.Тунгалаг: Дотоодын үйлдвэрлэлээ хөгжүүлэх хэрэгтэй

Манайх зургаан хүүхэдтэй хамгийн том нь оюутан ахлах, дунд, бага ангийн гурав цэцэрлэгт хамгийн бага хоёр хүүхэд маань явдаг. Энэ олон хүүхэдтэй хүмүүст төр засгаас харж үзмээр юмаа юмны үнэ тэнгэрт хадсан байна энэ жил хүүхдүүдээ яаж юмыг яаж бэлддэг юм бүү мэдээ тоолдог төгрөг нь хаана яваа юм нөхөр бид хоёр зэрэг ажиллаад хүч хүрэхгүй л байна. Дотоодын үйлдвэрлэлээ хөгжүүлж өргөн хэрэглээнийхээ барааг ихээр үйлдвэрлэхгүй л бол цөөхөн хэдэн үйлдвэрүүд нь тэнгэрт тулсан үнэтэй нийлүүлэх юм. Бололцоотой хүмүүс ч яахав хямд санагдаж байгаа байх, мань мэт шиг олон хүүхэдтэй айлуудад бол бол арай л өрхийн төсөв хэтэрсэн үнэтэй санагдаж байна.

Худалдагч Б.Тулгасайхан: Тээврийн зардал өссөн болохоор дагаад барааны үнэ өссөн

 Тээврийн зардал өссөн болохоор мэдээж барааны үнэ дагаад л өсөн шүү дээ. Өмнөх гэхэд манайд зарагдаж байсан цүнхнүүд 50-60 мянган худалдаалагдаж байсан. Энэ жилээс бараг л 25-30 мянгаар нэмэгдсэн иргэд мэдээж нөгөө наймаа хийж сурсан зангаараа “Хоёр цүнх авлаа ш дээ ядаж 10 мянга хямдруулчих л даа” гэдэг дээ.

Иргэн Х.Цэцэгмаа: Үндэснийхээ үйлдвэрлэлийг дэмжих хэрэгтэй гэж бодож байна даа

Дотоодын үйлдвэрээс бага охиныхоо дүрэмт хувцсыг авдаг. Чанар нь гайгүй санагдсан хоёр жилдээ нэг дүрэмт хувцас авдаг. Өмнөх жилүүдийг бодвол үнэ нь өссөн байна. Гэхдээ үндэснийхээ үйлдвэрлэлийг дэмжих хэрэгтэй гэж бодож байна даа. Тэгж байж аль аль талдаа дэмтэй, би ч бас өөрөө хувиараа бизнес хийдэг болохоор энэ үндэсний үйлдвэрлэлүүдээ ямар байдгийг мэднэ.

Худалдагч Э.Дээгий: Худалдагч бид ч бас ардаа амьдралтай юм хойно ашиг гаргахын тулд тодорхой хэмжээний үнэ нэмнэ

Мэдээж ойрын өдрүүдэд худалдан авалт нэмэгдсэн гэсэн хэдий ч өнгөрсөн жилтэй харьцуулахад тийм ч сайн биш байна. Хүмүүс ихэнхдээ үнэтэй байна одоо талыг нь дараа сараас талыг нь авъя гэцгээдэг. Ер нь бол тэдний хэлж байгаа үнэний ортой хүүхдийн хичээлийн хэрэгсэл хамгийн доод тал нь 40-50 мянган төгрөг болдог. Зөвхөн дэвтэр гэхэд 20-30 мянган төгрөг дээр нь нэмээд бусад хэрэгслийн үнэ хямд ч дэвтрийн үнэндээ шингээд өсөж байгаа юм. Бараа тээвэрлэлтийн зардал нэмэгдсэн нь нөлөөлсөн. Худалдагч бид ч бас ардаа амьдралтай юм хойно ашиг гаргахын тулд тодорхой хэмжээний үнэ нэмнэ.

Иргэн Г.Отгонцэцэг: Нэг хүүхдэд 300 гаруй мянган төгрөг зарцуулдаг

Манайх хоёр сургуулийн сурагчтай зөвхөн намрын улиралд нэг хүүхдэд 150 мянган төгрөгийн хичээлийн хэрэгсэл авдаг. Дүрэмт хувцсанд 200 орчим мянган төгрөг зарцуулдаг. Ингээд нэг хүүхдэд 300 гаруй мянган төгрөг зарцуулдаг. Бага ангийн сурагчийн дүрэмт хувцсыг үндэсний үйлдвэрлэгчээсээ авч байсан. Чанарын хувьд бага зэрэг ялгаа гардаг. Жишээлбэл, Хятадаас орж ирдэг дүрэмт хувцаснаас бага зэрэг будаг гардаг түүнээс бол бөөстдөггүй сайн материалтай. Харин дотоодод үйлдвэрлэгддэг дүрэмт хувцас амархан бөөстдөг. Харин оёдол сайн юм билээ. Тэгээд Хятадаас орж ирсэн нь үнэ хямд учир ихэвчлэн авдаг.

Иргэн У.Эрдэнэсүрэн: Дотоодын үйлдвэрээс дүрэмт хувцсыг нь авъя гэхээр хэтэрхий үнэтэй байдаг

Манайх дөрвөн хүүхэдтэй. Гурав нь ерөнхий боловсролын сургуульд суралцдаг. Нэгдүгээр ангид бага охин маань элсэж орно. Тиймээс хичээлийн хэрэгсэл, дүрэмт хувцсыг нь иж бүрдлээр нь авах шаардлагатай болсон. Хоёр ахад нь өмдийг нь л авч өгнө. Хөвгүүд болохоор өмд нь тэсэхгүй юм. Дотоодын үйлдвэрээс дүрэмт хувцсыг нь авъя гэхээр хэтэрхий үнэтэй байна.

Иргэн Д.Улиастай: Хэдхэн ширхэг хувцас авахад л хэмнээд хэмнээд 200 мянган төгрөг болж байна

Сургуулийн насны хоёр охин, нэг хүүтэй. Дунд ангид орж байгаа нэг охиндоо дүрэмт хувцсыг нь иж бүрдлээр нь авсан. Харин бага ангийн охиндоо шинээр цэнхэр цамц л авлаа. Хүүдээ дүрэмт хувцасны өмд, цамц авсан. Нарантуул зах үнийн хувьд дотоодын үйлдвэрээс хамаагүй хямд байна. Энэ хэдхэн ширхэг хувцас авахад л хэмнээд хэмнээд 200 мянган төгрөг боллоо.

Иргэн А.Сувд-Гэрэл: Манай охин үндэсний үйлдвэрлэлийн дүрэмт хувцсыг олон жил өмссөн, бөөстөхгүй сайн

Манай охин өнгөрсөн хавар тавдугаар ангиа төгссөн. Энэ намар дунд ангид орох болохоор шинэ дүрэмт хувцас авч байна. Охиноо хоёрдугаар ангид байхад нь үндэсний үйлдвэрлэлийн дүрэмт хувцсыг нь авч өгч байсан. Үнэтэй ч гэсэн олон жил өмссөн, бөөстөхгүй сайн юм байна лээ.

Иргэн О.Даваадорж: Дүрэмт хувцсаар ижилсэх нь зөв

 Эмгэн бид хоёр ачаа хөтөлж аваад хойд 7 буудлаас ирсэн. Гэртэй арай ойрхон гээд Бөмбөгөрийн гадна талбайд байгаа сурагчийн хувцас сонирхож явна. Хөгшин бид хоёр, хоёулаа тэтгэвэр авдаг болохоор хоёр ачийгаа бүрэн хувцаслаж дөнгөөд байгаа юм. Тэхдээ бас жил болгон шинэ хувцас авч өгдөггүй дотуур өмсөх цагаан, хөх сорочкан цамцыг л шинээр авна. Хүүхдүүдийн маань аав ээж нь мэдээж мөнгө өгөлгүй яах вэ тэрийг бид хоёр хадгалаад хичээл эхлэхээр энэ хоёртоо бага сагаар нь зарцуулна. Дүрэмт хувцсаар ижилсэх нь зөв ядаж л тэр, энэний хүүхэд гэж ялгагдахгүй юм даа.

Иргэн Л.Цэлмэг: Үндэсний үйлдвэрлэлийн дүрэмт хувцас материал сайтай юм шигээ

Бид хэд хичээлийн бэлтгэлээ хийх гэж Сүхбаатар аймгаас ирсэн. Аймгаасаа цүнх, дэвтэр худалдаж авснаас хотод ирээд авбал арай л хямд бас олон сонголттой байдаг. Манай том хүү энэ жил төгсөх анги биеэ даагаад ганц нэг ажил хийсэн болохоор өөрийгөө хөөрхөн болгоод явсан. Тэгээд хоёр дүүд нь энэ тэр юмыг нь цуглуулахад л 150-160 мянга гээд яваад өгөх юм даа. Бид нар хувийн унаагаар ирсэн болохоор замын зардал хөлс гайгүй тэрнээс тендерийн унаагаар ирсэн бол бараг л замын зардалдаа хамаг мөнгө нь яваад өгнө шүү дээ. Дүрэмт хувцасны хувьд өнгөрсөн жил дотоодын үйлдвэрээс хүүхдүүддээ шинэ хувцас авч өгсөн. Манай бага хүү их хөдөлгөөнтэй ер нь аймаг, сумын хүүхдүүд сургуулиас гэр хүртэлх замдаа дүрэмт хувцастайгаа сагс, тоглоомын талбай, найз нөхдийн гэрээр орсоор орой ажлаасаа тарж ирж байгаа аятай л нөхдүүд ирнэ. Харин хаа очиж үндэсний үйлдвэрлэлийн дүрэмт хувцас материал сайтай юм шигээ манай хүүгийнх бол урагдаж ханзрах нь гайгүй байдаг.

Иргэн Х.Уранбайгаль: Иргэд үнийн өсөлтөд яах аргагүй дарлуулж байна

Хүүхдийнхээ хичээлийн хэрэглэлийг цуглуулаад явж байна. Бензиний үнэ нэмэгдсэнтэй холбоотойгоор үнэ маш их нэмэгдсэн байна. Иргэд ажил, амьдралаа яаж ийгээд болгож байгаа ч үнийн өсөлтөд дарлуулж байна. Хүүхэд яг ийм бүтээгдэхүүн авна гэсний дагуу наймаачид үнийг нь нэмчхэж байгаа юм. Арай нэг гайгүй материалтай цүнх авахад 100 мянган төгрөг байна. Нийтдээ хүүхдийнхээ хичээлийн бэлтгэлд 500 мянган төгрөг зарцуулагдах юм байна. Өнгөрсөн жилийнх шиг хичээл тав хоног онлайнаар, тав хоног цахимаар орох нь буруу. Тэр бол үр дүн муутай байх. Тиймээс нэг эхэлсэн бол танхимаар хичээл орох хэрэгтэй. Тэгж байж цогц мэдлэг авна.

Энэ мэтчилэн иргэд, худалдагчдын санал сэтгэгдлийг сонсоход үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжье гэсэн ч иргэдийн цалин, орлого бага тэхдээ ядаж нэг хүүхдэдээ ч болтугай үндэсний үйлдвэрийн дүрэмт хувцас авч өгөх юмсан гэх сэтгэл харагдаж байлаа. Гагцхүү хүн бүр үнэ нэмэгдсэнийг дурдах нь элбэг ч төрийн бодлого зохицуулалтаар иргэдийнхээ амьжиргаа цалин хөлс, олон хүүхэдтэй айлуудыг харж үзсэн зарим нэг зүйлийг хийгээсэй гэсэн бодол төрж байв.