Мал аж ахуйгаас хамаарч байсан Монгол Улсын эдийн засгийг өдгөө уул уурхайгаас салгаж ойлгох, тайлбарлах, төсөөлөх аргагүй болсон. Учир нь манай улсын экспортын 90 хувийг энэ салбар эзэлж байна. Уул уурхайн томоохон төсөл болох Оюутолгой хэрэгжиж эхлэх цагт улсын эдийн засаг 17.5 хувиар өсөж, шуугиулж байсан бол тэрнээс тав хүрэхгүй жилийн дараа буюу 2017 онд үзүүлэлтүүд хасах цикл рүү орж, төр, түмэнтэйгээ модоо барихдаа тулсан. Харин өнгөрсөн онд нүүрсний экспорт төлөвлөснөөс давж, дэлхийн зах зээл дэх уул уурхайн бүтээгдэхүүний үнийн өсөлтөөс шалтгаалж, төсвийн орлого давж биелсэн. Уул уурхайн салбараас Монгол Улс 1.7 их наяд төгрөг олохоор төлөвлөсөн нь 1.9 их наяд болж өссөн. Тиймээс бодлого боловсруулагчид уул уурхайн салбарын орлогыг өнгөрсөн жилийнхээс гурав орчим хувиар нэмж, 3.1 их наяд байхаар тооцсон. Энэ нь Улсын төсвийн гуравны нэг нь юм. Шинжээчид үүнийг хэтэрхий өөдрөг төсөөлөл гэж үзэж байгаа бол зарим нь төсвийн орлого төсөөлсөн хэмжээнд хүрэх боломжтой гэдэг тайлбарыг өгөөд буй. Тиймээс энэ онд уул уурхайн бүтээгдэхүүний олборлолт, экспорт ямар байгаа талаарх мэдээллийг хүргэе. Гаалийн ерөнхий газар болон Уул уурхайн яамны өгсөн мэдээллээс харахад тус салбарын бүтээгдэхүүний олборлолт, экспорт нэмэгдсэн байгаа юм.

Нүүрсний орлого 171 сая ам.доллараар өсчээ

Эхний дөрвөн сарын байдлаар манай улс 961.0 сая ам.долларын 11.4 сая тонн чулуун нүүрс экспортолжээ. Энэ нь өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 171 сая ам.доллараар өссөн дүн юм. Манай улс энэ онд 42 сая тонн нүүрс экспортолж, их наядын орлого олохоор төлөвлөөд байгаа. Ингэхдээ тонн нүүрсний үнийг дунджаар 80 ам.доллар байхаар тооцсон юм. Тэгвэл өнөөдрийн байдлаар нүүрсний хилийн дундаж үнэ 84 ам.доллар байна. Өнгөрсөн оны энэ үед үнэ 77.8 ам.доллар байсан юм.

Зэсийн экспортоор 30.5 мянган тонноор нэмэгдсэн

Энэ онд манай улс зэсийг тонн тутамдаа 6272.2 ам.доллар, экспортын хэмжээг 1.4 сая тонн байхаар тооцож, 1.3 их наяд төгрөгийн орлого төсөвт төвлөрүүлэхээр болсон. Он гарснаар эхний дөрвөн сарын байдлаар 489.1 мянган тонн зэсийн баяжмал экспортлосон. Энэ нь өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 30.5 мянган тонноор их байгаа юм. Ингэснээр зэсийн баяжмалын экспорт үнийн дүнгээр 672.6 сая ам.доллар байсан бол тайлант сард 701.4 сая ам.доллар болжээ. Нэмж мэдээлэхэд, өнөөдрийн байдлаар Лондонгийн металын бирж дээр зэсийн ханш 6135 ам.доллар байна.

Газрын тосноос 47.5 тэрбум төгрөгийн орлого олов

Энэ онд 8.1 сая баррель буюу 1.1 сая тонн газрын тос олборлон, экспортод гаргахаар төлөвлөсөн. Ингэснээр Улсын төсөвт 223.4 тэрбум төгрөгийн орлого оруулах юм. Үүнээс өнгөрсөн долоо хоногийн байдлаар 2.4 сая баррель буюу 320.6 мянган тонн газрын тос олборложээ. Харин үүний 304.9 мянган тонныг экспортолж, Улсын төсөвт 47.5 тэрбум төгрөгийн орлого олжээ.

2.8 сая тонн төмрийн хүдэр экспортолжээ

Төмрийн хүдрийн экспорт 2.8 сая тонн буюу 159 сая ам.долларт хүрсэн байна. Энэ нь оны мөн үеийн гүйцэтгэлтэй харьцуулахад уг бүтээгдэхүүний экспорт 806.4 мянган тонноор, үнийн дүн нь 66.5 сая ам.доллараар өсжээ. Тонн төмрийн хүдрийн экспортын дундаж үнэ 56.0 ам.доллар болж, өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 10.5 ам.доллараар өссөн байна.

Цайрын баяжмалын орлого 78.7 сая ам.доллар болсон байна

Цайрын баяжмал 54.1 мянган тонныг экспортолсон бөгөөд дундаж ханш нь 1455 ам.доллар байжээ. Өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад хилийн дундаж үнэ 349.5 ам.доллараар буурсан байна. Цайрын баяжмалын экспорт үнийн дүнгээр 78.7 сая ам.доллар болж, өнгөрсөн оныхоос 3.5 сая ам.доллараар нэмэгджээ.

55 сая ам.долларын жонш экспортлов

Он гарснаар 55 сая ам.долларын 151.8 мянган тонн жонш экспортолсон нь өнгөрсөн оны мөн үеийн гүйцэтгэлээс 37.9 мянган тонноор, үнийн дүнгээр 18.5 сая ам.доллараар тус тус өссөн байна. Жоншны экспортын дундаж үнэ 362.2 ам.доллар болж, өнгөрсөн оны мөн үеийнхээс 41.7 ам.доллараар өссөн байна. Жоншийг БНХАУ, ОХУ, БНСУ руу экспортолсон ба 34.9 хувь ОХУ-д, 64.4 хувь БНХАУ-д ногдож байгаа юм.