Монгол Улс жил бүр “Төрийн далбааны өдөр”-ийг тэмдэглэн өнгөрүүлдэг билээ. Энэхүү баярын өдөр өнөөдөр тохиож байна. Монгол Улсын Үндсэн хуульд “Монгол Улсын тусгаар тогтнол, бүрэн эрхт байдлын бэлгэ тэмдэг нь төрийн сүлд, туг, далбаа, тамга, дуулал мөн” гэж заасан байдаг. Тиймээс Монгол төрийн бэлгэ тэмдэг болсон төрийн далбаандаа хүндэтгэлтэй хандаж, түүхт ёс, түүхэн уламжлалаа нандигнан өвлөх, үндэсний эв нэгдлийг бэхжүүлэх зорилгоор Монгол Улсын Төрийн албаны тухай хууль 1994 онд батлагдсанаар төрийн алба нь бие даасан хуультай болж, өнгөрсөн хугацаанд хэд хэдэн удаагийн нэмэлт өөрчлөлтөөр шинэчлэгдэж боловсронгуй болсоор ирсэн. 2008 онд уг хуульд зарчмын хэд хэдэн нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан нь төрийн албаны эрх зүйг боловсронгуй болгож, төлөвшин хөгжихөд ихээхэн хувь нэмэр болсон. 2008 оноос “Монгол Улсын төрийн далбааны өдөр”-ийг жил бүрийн долдугаар сарын 10-ны өдөр тэмдэглэж ирсэн ажээ. Тодруулбал, УИХ-ын гишүүн С.Бямбацогт нарын санаачилгаар 2008 онд Нийтээр тэмдэглэх баярын болон тэмдэглэлт өдрүүдийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах хүрээнд жил бүрийн долоодугаар сарын 10-ныг Монгол Улсын төрийн далбааны өдөр байхаар заасныг УИХ-аас дэмжин баталсан юм. Ингэснээр Төрийн далбааны өдрийг жил бүрийн долоодугаар сарын 10-нд, Улсын баяр наадмын өмнөх өдөр тэмдэглэж байхаар хуульчилж 2009 оноос эхлэн тэмдэглэдэг болсон юм. Мөн 2012 оноос эхлэн Төрийн далбаанд стандарт нэвтрүүлж эхлээд байгаа билээ.  Төрийн тэргүүн 2011 онд Монгол Улсын  Төрийн далбааг дээдлэн хүндэтгэх санаачлагыг түгээн дэлгэрүүлэх тухай зарлиг гаргасан.

Энэ л өдөр Монгол түмэн, туурга тусгаар эх орныхоо иргэн нь байх ариун үүргээ ухамсарлаж, түүний баталгаа болсон төрийн далбаагаа өөд нь өргөн хөлд нь мэхийн ёслох ёслолын өдөр гэдгийг мэдэрч байх нь бидний бас нэгэн соёл, уламжлалын үргэлжлэл гэлтэй.

Монголчууд төрийн далбаагаа 1992 оны хоёрдугаар сарын 12-ноос эхлэн албан ёсоор хэрэглэж эхэлсэн билээ. Энэ өдөр Монгол Улс шинэ Үндсэн хуулиа мөрдөх болсон тул төрийн далбаагаа ч шинэ нийгмийн системийнхээ нэг хэсэг гэж үзэн өөрчилсөн юм. Гэхдээ 1949 оноос ашиглаж эхэлсэн төрийн далбаа 1992 онд соёмбо дээрх социалист бэлгэдэл болсон од тэмдгийг хассанаараа өөр. Монгол Улсын төрийн далбаа улаан, хөх, улаан хосолсон өнгөтэй байдаг. Далбааны гурав хуваасны нэгийн хэмжээтэй дундах хэсэг нь мөнх хөх тэнгэр, түүний хоёр тал нь мандан бадрахын бэлгэдэл улаан өнгийг дүрсэлжээ.

Далбааны иш талын улаан дэвсгэртийн төв хэсэгт нь албан соёмбо байрлуулдаг. Далбааны өргөн, урт нь 1:2-ийн харьцаатай байдаг билээ.

1911 онд сэргээн тунхагласан Монгол Улсын төрийн далбааг бүтээх тухай баримт бичигт өгүүлэхдээ “Олон улсын дор цөм өөр өөрийн далбаа буй, бидний Монгол болбоос өөрөө эзэрхэг эрх хэмжээ бүхнийг илэрхийлбэл зохимой” хэмээн шинэ тутам байгуулагдсан Монголын төрийн далбаанд ихээхэн ач холбогдол өгч байжээ. Ийнхүү энэ үеийн Монгол Улсын далбаа нь хэмжээний хувьд гурван ам буюу гурав нэгийн харьцаатай /Төрийн ордонд юм уу албаны их газар мандуулах далбаа нь хүрээтэйгээ 105х280 см, дэвсгэр нь 70 х 210 см, бага албан газар, энгийн айлд мандуулах нь хүрээтэйгээ 50 х 60 см, дэвсгэр нь 70 х 210 см, бага албан газар, энгийн айлд мандуулах нь хүрээтэйгээ 50х60, дэвсгэр нь 30х30 см хэмжээтэй байхаар заажээ / хэлбэр нь босоо гонзгой дөрвөлжин гол дэвсгэр нь шар, ишний эсрэг талд гурван улаан хэлтэй, хэлний этгээдээс бусад гурван талд улаан хөвөөтэй байх ба хөвөө нь ам хагас өргөн далбааны төв дунд хүрээтэй цацарган цэцэг бүхий соёмбо сүлд “Э”, “БАС” үсгийг тусгай мөргөлийн ном бичсэн дэвсгэр дээр урлан, далбааны төгсгөлийн гурван улаан хэлний дээдэд “Ум”, дундад “Аа”, доодод “Хум” хэмээх маанийн үсэг байхаар тогтоожээ.

Ийнхүү Ардын хувьсгалын дараагаас эхлэн шинээр төрийн далбаагаа бий болгож, Монгол Улс одоогийн Төрийн далбааг 1992 оноос хэрэглэж эхэлсэн юм. Үүнээс өмнө 1911, 1924, 1940, 1945, 1960 онд Төрийн далбааг шинэчилж байсан түүхтэй.

Сонирхуулахад, манай улсаас гадна дэлхийн олон орнуудын Төрийн далбааны өдрийг тэмдэглэн өнгөрүүлдэг. Тухайлбал, Канад улс хоёрдугаар сарын 15, ОХУ наймдугаар сарын 22, АНУ зургадугаар сарын 14, Европын холбоо тавдугаар сарын 9, Итали Улс нэгдүгээр сарын 7-нд “Төрийн далбааны өдөр”-өө тэмдэглэдэг байна.