“Залуу дуу хойлой” ярилцлагын булангийнхаа энэ удаагийн зочноор дэлхийн 60 гаруй оронд салбартай “McKinsey & Company” -д эдийн засгийн ахлах шинжээчээр ажиллдаг Б.Энхжаргалыг урьж ярилцлаа. Бидний яриа түүний ажил, амьдралын туршилгаас болон залуучуудын боловсрол эзэмших хандлагын талаарх сэдвийн хүрээнд өрнөсөн юм.

– Сайн байна уу. Ярилцлагын урилгыг хүлээн авсанд баярлалаа. Анх Америкд суралцах болсон түүхээсээ хуваалцаач?

– Сайн байна уу. Намайг Энхжаргал гэдэг. Би Эрдэнэт хотод төрсөн. Тэндээ арван жилээ  Монтурк сургуулийг төгсөөд Америк руу University of Miami сургуульд эдийн засгийн ангийг сонгож суралцахаар явсан. Одоо бол “McKinsey” гэдэг стратеги зөвлөгөө өгдөг компанид ахлах шинжээчээр ажиллаж байна. Манай компани дэлхийн 60 гаруй оронд салбартай өргөн цар хүрээтэйгээр үйл ажиллагаагаа явуулдаг байгууллага. Яг үнэндээ ахлах сургуулиа төгсөөд мэргэжлээ яг таг сайн судалж сонгоогүй ээ. Зүгээр л би Америк явж сурах ёстой гээд явсан. Мэргэжлээ сонгохдоо ч тэр эдийн засаг гоё гэж ярьдаг болохоор энэ мэргэжлийг сонгочихсон юм. Гэхдээ одоо бол энэ мэргэжлээ сонгосондоо тийм ч их харамсаад байдаггүй. Залуучууддаа хандаж хэлэхэд өөрийнхөө сонгож байгаа мэргэжлээ маш сайн судалж, төгсөөд  ямар ажил хийдэг хүн болох вэ гэдгээ сайн мэдэж, ажлын туршилгатай бусад  хүмүүсээс асуусны эцэст сонгох нь чухал гэж хэлэх байна.

– Тэгэхээр  одоо хийж байгаа ажлынхаа тухай ярихгүй юу. Одоогийн байдлаар ямар ажил дээр илүү төвлөрч ажиллаж байна вэ?

– Энэ ажилдаа орох гэж олон удаа ярилцлаганд орж нилээд их юм болж байж тэнцсэн. Одоо ажиллаад дөрвөн жил болох гэж байна. Эхний жил Miami дахь салбарт, одоо Prague дахь салбарт ажиллаж байна. Манай компани олон улсын томоохон бизнес корпорацид болон төрийн байгууллагуудад зөвөлгөө үзүүлдэг. Миний хувьд  сүүлийн хоёр жил компанидоо ажилласан төслүүдийнхээ үр дүнг тодорхойлдог багт ажиллаж байгаа. Энэ нь маш сонирхолтой төсөл. Тухайлбал,  мэдээлэл дээр шинжээч хийдэг гэсэн үг өөрөөр хэлбэл бүх ажиллаж дууссан төслүүдийнхээ үр дүнг хянаж, бусад салбарын төслүүдтэй харьцуулж тооцоог нь гаргадаг. Мөн жилдээ 1000-аас илүү үйлчлүүлэгчдийнхээ үр дүнд шинжилгээ хийдэг. Товчхондоо нэг иймэрхүү л байна.

– Цагаа хэрхэн хуваарилж ажилладаг вэ? 

Ер нь Америкд залуучууд нь тийм сэтгэхүйтэй байдаг л даа. Хоёр жил маш сайн хичээчихсэн байхад дараа нь илүү том зүйлийг хийж чадах дархлаатай болох учраас тэр юм. Цаг зарцуулалтын тухайд залуу хүн учраас аль болох өөрийгөө хөгжүүлж, үргэлж суралцахыг эрмэлздэг. Мөн төлөвлөгөө гэдэг маш чухал. Би хувьдаа урт богино хугацааны ажлын төлөвлөгөө гаргаад түүнийгээ биелүүлэх гэж  хичээдэг. Жилийн төлөвлөгөө гэж 3 зүйл бичээд улирлаар нь хуваадаг. Тэгээд улирлаар бодсон төлөвлөгөөгөө сар, өдөрт нь хувааж бичээд календар дээр хөтлөөд явбал илүү үр дүнтэй байдаг санагдсан. Жишээ нь би энэ жил нэгт, ажил дээрээ шинэ төсөл авах хоёрт, Монголоос европ уруу гаргах (Yakmere) гуравт, NGO буюу MYLP болон GlobalShaper)- ийн сайн дурын  ажлуудаа амжилттай хийх гэсэн гурван ерөнхий  төлөвлөгөө гаргасан.

– Амьдралд юунаас хамгийн их тайвшралыг авдаг вэ?

-Орой унтахынхаа өмнө “За би өнөөдөр юу сурсан билээ” гэж дандаа боддог.  Тэгээд сурсан мэдсэн зүйл байвал тэрийгээ эргэж нэг санаад түүнээсээ тайвшралыг бас урмыг авдаг юм уу даа. Дээрээс нь амьдрал баялаг болохоор тайвшрал авдаг олон зүйл бий.

– Бүтэлгүйтэлгүйгээр хүний амьдралыг, бас амжилтийг төсөөлөхөд хэцүү. Таны хувьд бүтэлгүйтэл гэдгийг хэрхэн тодорхойлж байна вэ?

– Тийм шүү. Бүтэлгүйтэл гэдгийг муу зүйл гэдэг талаас нь биш сайн талаас нь харахыг хичээдэг. Учир нь би зүгээр суугаагүй ямар нэгэн юм хийж үзсэн болоод л тэр нь бүтэлгүйтэлтэй учирч байгаа хэрэг. Хэрвээ би юу ч хийгээгүй байсан бол бүтэлгүйтэх ч үгүй бас суралцах ч үгүй байсан. Тэгэхээр би бүтэлгүйтэл болгондоо талархдаг.

– Гадаадад боловсрол эзэмшихээр явж буй залуучууддаа хандаж юу гэж зөвлөх вэ?

– Өнөөгийн залуучууд  үнэхээр ухаалаг болжээ. Тийм болохоор энэ тал дээр өөрсдөө сайн мэддэг байх. Миний зүгээс зөвлөхөд аль болох сайн судалгаа хийж,  энэ газарт энэ сургуулийг яагаад, юуны төлөө сонгох гэж байгаа зорилгоо зөв тодорхойлох нь чухал санагдсан.

– Хэлний мэдлэгээ дээшлүүлэх хүсэлтэй олон залуучууд бий. Тэдэнд хандаж ямар зөвөлгөө өгөх вэ?

– Хүн тухайн үедээ ойлгоогүй мөртлөө дараа нь харамсана гэдэг их хэцүү. Би гэхэд оюутан байхдаа хятад хэлийг сурчихгүй яав даа. Арай илүү өөрийгөө дайчлаад олон компани дээр очиж ажлаад үзчихгүй яавдаа гэж харамссан. Тэгэхээр хэл сурахдаа ч гэсэн дараа нь харамсалгүйгээр яг одооноос эхэлж өөрийгөө дайчлаарай гэж хэлэх байна. Мөн хэл сурч байхдаа хэнээс ч ичилгүйгээр тухайн хэл дээрээ сайн ярих хэрэгтэй. Өөртэйгээ бас бусадтай. Дээрээс нь өөрийнхөө хамгийн дуртай зүйл дээр төвлөрч тэр хэлээ ашиглаад явбал илүү амархан сурах байх. Нэмж хэлэхэд гадаадын их дээд сургуульд материалаа явуулахдаа манайхан эсээгээ их ерөнхий бичих гээд байдаг. Тэгэлгүйгээр яагаад энэ сургуулийг сонгосон шалтгаан болон тэр газар сурснаараа би юу хийхийг зорьж байгаа талаар гээд илүү нарийн зүйлээ бичвэл тэнцэх магадлал өндөр байдаг гэж боддог.

– Монголдоо ирж ажиллах бодол байна уу?

– Тийм ээ. Байлгүй яахав. Би ойрын хоёр жилдээ багтаад Монголдоо очих бодол байна. гадаадад суралцаж ажиллаж байгаа олон залуучууд эх орондоо очмоор байгаа боловч дахиад нэг зүйлийг сурч мэдээд очих гээд хүлээгээд байгаа болов уу. Би очоод залуучууддаа чиглэсэн үйл ажиллагаа явуулж, судалгааны институцитай болох хүсэл байна.

– Өөрөө эдийн засгийн хүн учраас улсынхаа эдийн засгийн нөхцөл байдалд илүү санаа  тавьдаг байх. Таны бодлоор өнөөгийн Монголын нийгэмд тулгамдаад буй асуудлууд дээр ямар байр суурьтай байна вэ?

– Эдийн засгийн хувьд манай улс маш олон боломжийг алдсан. Гэхдээ эргээд эдийн засаг сайжирч байгаа үзүүлэлт байна. Болохгүй зүйл олон дээрээс нь бухимдалтай мэт харагдаж байгаа ч иргэд бид өөрсдөө дандаа шүүмжлэлтэй биш шийдвэрлэх, гарцыг нь олж тогтоох хандлагатай болох хэрэгтэй.  Мөн мундаг залуучууд чадварлаг хүмүүс нь хоорондоо хамтраад иргэний нийгмийн идэвхийг сайжруулах талаар ажил хйих хэрэгтэй юм шиг санагддаг. Иргэд бид өөрсдөө мэдээллийг олон талаас нь харж, дүгнээд  идэвхитэй нийгмийн оролцоог бий болгох нь чухал байх.

– Та бас ажлынхаа хажуугаар MYLP-ын гишүүнээр ажилладаг юм байна лээ. Энэ нь ямар байгууллага вэ. Ямар үйл ажиллагаанд төвлөрч ажилладаг вэ?

– Mongolian young leaders program буюу Монголын залуу манлайлагчдын холбоо гэж төрийн бус байгууллага байдаг. Үүнд нь гадаадад сурч, ажиллаж байгаа Монголчууд нэгдсэн. Бид 2009 оноос эхлэн жилдээ ямар нэгэн сэдвийн дагуу тухайн чиглэлээр сурч буй залуусаа нэгтгэсэн 2-3 хоногийн хөтөлбөр зохион байгуулдаг. Бид 2019 ондоо 3 хөтөлбөрийг европ, Америк, Монголдоо зохион байгуулахаар төлөвлөөд байна. Энэ талаар сонирхсон залуучууд байвал www.MYLN.org хаяг уруу ороод илүү мэдээлэл авах боломжтой.

– Төгсгөлд нь та залуучууддаа хандаж юу гэж хэлмээр байна вэ?

– Залуучууд бид зоригтой, зорилготой байх хэрэгтэй. Бас өөрийгөө голохгүйгээр олон салбарт ажил хийж, үзэх хэрэгтэй. Хийж үзсэн оролдлого бүхэн туршилга болж үлддэг учраас  найдвартай тогтвортой ажил гэхээсээ илүү их зүйл сурч болохоор ажлыг хийж эхлээсэй гэж хэлэх байна. Одоо цагт хүний ямар сургууль төгссөн, ямар компанид ажилласнаас нь илүүтэй ёс зүй, сэтгэлгээ, юмыг нухацтай боддог чадварыг илүү үнэлдэг болсон.

– Ярилцсанд баярлалаа. Амжилт хүсье.