Энэ оны химийн салбарын Нобелийн шагналыг АНУ-ын эрдэмтэн Женифер Дудна, Францын эрдэмтэн Эммануэл Карпентер нар хүртэхээр болсныг өчигдөр орой зарлажээ.

Тэд ДНХ тайрдаг “хайч” гэгддэг генийн өөрчлөлт хийх техник CRISPR-Cas9-ийг зохион бүтээснийхээ төлөө уг шагналыг хүртэхээр болсон байна.

“Энэхүү техникийн тусламжтайгаар эрдэмтэд амьтан, ургамал, бичил организмийн ДНХ-ийг маш өндөр нарийвчлалтай засварлах боломжтой болсон. Шинжлэх ухаанд хувьсгал хийсэн энэ технологийн ачаар хорт хавдрыг эмчлэх шинэ арга бий болж, цаашлаад удамшлын өвчнийг эмчилдэг болох мөрөөдөл биелэх цаг ойртож байна” гэж Нобелийн шагналын хороо дүгнэжээ.

51 настай Карпентер, 56 настай Дудна нар химийн салбарын Нобелийн шагналыг хүртсэн зургаа ба долоо дахь эмэгтэйчүүд болж байна.

Анх Карпентер нэгэн хортой бактерыг судлах явцдаа дархлааны системд нь агуулагдаж байсан, урьд нь мэдэгдэж байгаагүй молекулыг илрүүлж байжээ. Уг молекул нь гадны вирусийг ДНХ-гийнх нь хэсгийг таслах замаар аюулгүй болгодгийг мэдсэн байна.

Тэрбээр энэ нээлтээ 2011 онд сэтгүүлд хэвлүүлснийхээ дараа Дуднатай хамтран ийм зарчмаар дурын генетик материалд засвар хийх техникийг боловсруулжээ.

Өнөөдөр эрдэмтэд CRISPR Cas9 техникийг ашиглан үр тарианы генд өөрчлөлт оруулах замаар ган, хортон шавьжид тэсвэртэй болгон өөрчилсөн байна.

Мөн хорт хавдрыг эмчлэх шинэ аргыг үүний тусламжтай боловсруулсан бол удахгүй удамшлын өвчнийг эмчлэх арга бий болно гэж эрдэмтэд үзэж байгаа юм.

Карпентер, Дудна хоёр 10 сая швед кроны ($1.1 сая) мөнгөн шагналыг хувааж хүртэнэ.

Химийн салбарын Нобелийн шагналыг анх 1911 онд нэрт эрдэмтэн Мэри Кюри ради, полоний элементүүдийг нээснийхээ төлөө хүртэж байв.

Тэр 1903 онд физикийн салбарын шагналыг бас хүртээд байжээ. Сүүлд 1935 онд түүний ууган охин Айрен Жолио-Кюри мөн химийн салбарын Нобелийн шагналыг хүртсэн байна.

1901 оноос 2020 он хүртэл 112 удаа химийн салбарын Нобелийн шагнал олгоход зөвхөн Фредерик Сангер 1958, 1980 онуудад хоёр удаа энэхүү шагналыг хүртэж байжээ.

Эх сурвалж: AFP