Хан-Уул дүүргийн дүүргийн Засаг даргын Тамгын газрын санаачилгаар ерөнхий боловсролын сургуулийн /ЕБС/ ахлан ангийн сурагчдыг Захиргааны хэргийн анхан болон давж заалдах  шатны шүүх хурлын үйл явц, хууль, эрх зүйн мэдээллийг өгөхөөр сар бүр тогтсон хувиарын дагуу тогтмол зохион байгуулж ирсэн байна.  Хан-Уул дүүргийн аравдугаар сургуулийн төгсөх ангийн  20 сурагчид /2018.12.24/ өдөр Захиргааны хэргийн шүүхийн танхимуудтай танилцаж,  тодорхой  хэмжээний хууль эрхзүйн мэдээлэлтэй боллоо. Хүүхдүүд Захиргааны хэргийн анхан болон давж заалдах шүүхийн ногоон танхимтай танилцсан юм. Эдгээр ирсэн хүүхдүүдийн ихэнх нь хуульч, өмгөөлөгч болох хүсэлтэй гэдгээ хэлж байлаа.

Энэ үеэр Хан-Уул дүүргийн Засаг даргын Тамгын газрын Хууль эрх зүй, архивын тасгийн Эрхзүйн маргаан шийдвэрлэх хариуцсан мэргэжилтэн Б.Очир хүүхдүүдэд Захиргаа, Иргэн, Эрүүгийн  хэргийн  ялгаа болон ногоон танхимд шүүх хурал хэрхэн явагддаг талаар тайлбарлаж өглөө.

Тэрбээр “Захиргааны хэргийн  онцлог нь нэг талд нь   заавал  төр буюу төрийн байгууллага байна. Заавал нэг талд нь төр, нөгөө талд нь иргэн аж ахуй нэгж байгууллага буюу та нар ч  байж болно. Харин Иргэний шүүх гэдэг нь та нарт ойрхон жишээ авч тайлбарлахад  танай ангийн Батаа  Цэцгээд  мөнгө зээлээд  Цэцгээ нь мөнгөө өгөхгүй тохиолдолд Иргэний шүүхээр явна. Харин Эрүүгийн шүүх нь  хэн нэгэн этгээд таныг зодох дээрэмдсэн бол зөвхөн Эрүүгийн шүүхээр явна.  Та нарыг 18 насанд хүрэхээр иргэдийн төлөөлөгчдөөр шүүхэд жил  бүр  дүүрэг, хороо бүрээс  санамсаргүй байдлаар сонгодог. Тэр хүмүүс  шүүхийн үйл ажиллагааг хөндлөнгөөс ажиглана.  Шүүхийн гурван индэрийн дунд суух шүүгч хурлыг даргална. Хоёр талд нь тухайн бүрэлдэхүүн орсон шүүгч сууна. Шүүгч нарын урд  нарийн бичиг суудаг. Шүүх хуралдааны бүх үйл явцыг тэмдэглэл хөтөлдөг. Энэ танхим бол Монгол Улсдаа жишиг болсон танхим” гэдгийг онцолж байлаа.

Энэ үеэр  Хан-Уул дүүргийн Засаг даргын Тамгын газрын Хууль эрх зүй, архивын тасгийн эрхзүйн маргаан шийдвэрлэх хариуцсан мэргэжилтэн Б.Очироос цөөн асуултад хариулт авлаа.

-Өнөөдрийн өдөрлөгийн ач холбогдол нь  юу вэ?

Дүүргийн засаг даргаас 2018  онд өсвөр үеийн хүүхдүүдийн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх ажлыг эрчимжүүлэх талаар ажил зохион байгуулсан. Нийгэм эдийн засгийн зорилтдоо тусгаад явж  байна.  Үүний хүрээнд дүүргийн  ерөнхий боловсролын ахлах ангийн сурагчдыг сар бүр дүүргийн Эрүү,Иргэн, Захиргааны  хэргийн шүүхийн үйл ажиллагаатай танилцуулаад шүүх хуралдаанд оролцуулдаг. Өнөөдөр Хан-Уул дүүргийн 10 дугаар хорооны аравдугаар сургуулийн ахлах ангийн 20 сурагчийг захиргааны хэргийн шүүхийн үйл ажиллагаатай танилцуулах өдөрлөг болж байна. Эдгээр хүүхдүүд ангийнхаа бусад хүүхдүүдэд энд үзэж харж мэдсэн зүйлүүдээ ярина түгээнэ гэж бодож байна. Энэ ажлын хүрээнд 2018  онд ерөнхий боловсролын 16 сургуулийн 500 гаруй сурагчид  хамрагдсан. Ялангуяа Эрүүгийн шүүх хуралдаанууд болон танхай, хулгайн нээлттэй шүүх  хуралдаанд оролцуулж ажилласан.Ингэхдээ  18 нас хүрсэн хүүхдүүдийг шүүх хуралдааны үйл явцтай биечлэн танилцуулсан. Өөрсдийнх нь үеийн хүүхдүүд нүдэн дээр нь ялын тогтоол уншуулахыг харахаар тэд практик хичээлээс илүү чухал зүйлийг ойлгож авдаг.

-Цаашид 2019 онд хийгдэх үү?

– Өсвөр  насны хүүхдүүд танхай хулгай зэрэгт өртөх магадлал өндөртэй. Гэмт хэрэг гарсан хойно нь биш гарахаас нь өмнө хүүхдүүдэд урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг авах нь чухал. Ихэвчлэн  төгсөх ангийн хүүхдүүд ирж шүүхийн үйл ажиллагаатай танилцдаг учраас цаашдаа уламжлал болгон хийх төлөвлөгөөтэй байгаа. Түүнчлэн энэхүү үйл ажиллагааг зарим дүүргүүд өөрсдийн үйл ажиллагаандаа хэрэгжүүлж, хүүхдүүдийн эцэг эхчүүд маш их сайшаалтай хүлээн авч, үргэлжлүүлэн зохион байгуулахыг хүссэн хүсэлтүүд их ирсэн үр дүнтэй ажил болон явагдаж байна.

Хүүхдүүдэд шүүхийн мэдээллийг танилцуулан хөтөч  хийж яваа Нийслэл дахь захиргааны хэргийн анхан   шатны шүүхийн олон нийттэй харилцах мэргэжилтэн Ж.Амаржаргалаас тодруулахад

-Хүүхдүүд Монгол Улсад  хоёрхон байдаг жишиг танхим буюу  ногоон  танхимтай танилцаад явж байна. Энэ танхимын талаар мэдээлэл өгөөч

-Ногоон танхимыг шүүхийн ерөнхий зөвлөлийн  дарга доктор профессор Н.Лүндэндорж гуай Унгар Улсад явж байхдаа анх хараад Монгол Улсдаа ийм танхимтай болох юмсан гэж бодож явсан гэдэг. Ногоон танхим өнгөрсөн жил нээлтээ хийсэн.  Ногоон өнгө өөрөө эко өнгө. Шүүх  хуралдааны хүнд өнгөнөөс илүү тайвшрал өгдөг  өнгө. Энэ том танхим багтаамж ихтэй учраас  шүүх хуралдаанд ажиглагчаар суух иргэд олон байдаг. Ногоон танхимд Монгол Улсын бүх шүүхүүд хүсэлтээ тавиад шүүх хуралдаан хийх боломжтой.

Эрүүгийн хэргийн анхан  шатны шүүх  хуралдаан дээр өөрийнх  нь насны хүүхдүүд хулгай хар тамхитай холбогдсон хэргүүд дээр л хүүхдүүдийг оруулж харуулдаг. Шүүх хуралдаанаас гараад хүүхдүүд өөрсдөө гэмт хэргийн холбогдогч болох,  хэн нэгэн найздаа тусалж байна гэж бодоод буруу хэрэгт холбогдох, энэ олон төрлийн асуудлыг хүүхдүүд бодитоор шүүх хуралдаанд суух үед өөрсдөдөө дүгнэлт хийдэг. Үеийнх нь хүүхдүүд  алдаж онож байгааг нүдээр хараад өөртөө дүгнэлт хийдэг. Энэ нь  их чухал ач холбогдолтой ажлыг санаачлан хамтран зохион байгуулж байгаа Хан-Уул дүүргийн Засаг даргын Тамгын газарт талархал илэрхийлье.

Хан-Уул дүүргийн Аравдугаар сургуулийн Түүх нийгмийн багш Ц.Чимгээ “Өмнө нь нийгмийн ухааны хичээл дээр захиргааны хэргийн шүүх ингэж явагддаг гээд л 40-80 минутын хооронд хүүхдүүдэд  тайлбарлаад онолын түвшинд заадаг байсан. Харин өнөөдөр хүүхдүүдэд шүүх үйл ажиллагаа хэрхэн явагддаг талаар илүү практик талдаа харлаа.  Маш  чухал өдөрлөг боллоо” гэв.

Тус сургуулийн  төгсөх ангийн сурагч Б.Энхжин “Нийгмийн хичээл дээр захиргааны эрх зүй ордог. Мөн ажил мэргэжлийн чиг баримжаа гэдэг хичээл энэ жилээс ахлах ангийн сурагчдад орж эхэлсэн. Би  өмгөөлөгч болно гэсэн зорилтыг өөртөө тавьсан. Өнөөдөр  захиргааны хэргийн шүүхийн талаар мэдээлэлтэй боллоо. Олон ч танхимуудаар орж харсан. Онолын хичээлээс илүү практик тал дээр  өөрөө харж үзэх нь илүү ойр байна. Шүүгчийн сандал дээр суусан. Их сайхан байсан. Ногоон танхимыг ийм гоё гэж төсөөлөөгүй. Зурагтаар шүүх танхимуудыг харахаар жижигхэн өрөөнүүд л байдаг”

Насанд хүрээгүй хүүхдүүд бусдын эд хөрөнгийг хулгайлах, дээрэмдэх, танхайрах, булаах, хар тамхи хэрэглэх зэрэг гэмт хэрэгт ихэвчлэн холбогддог судалгаа бий.  Тэдний  гэмт хэрэг үйлдсэн санаа, сэдлийг тодруулахад хууль, эрх зүйн мэдээлэл муутай байдгаас хэмээн ихэнх нь  хариулсан байдаг байна. Иймд өсвөр насны хүүхдүүдийг гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх, тэдний эрх зүйн мэдлэгийг дээшлүүлэх зорилгоор ЕБС-ийн ахлах ангийн сурагчдад шүүх танхимаас бодит сургалтыг өгч тодорхой үр дүнд хүрч бусад дүүргүүд хэрэгжүүлж байгааг энд онцлон хэлэе.