Монгол Улсын Их Хурлын дарга Г.Занданшатар Төрийн албаны зөвлөлөөс 7 хоног бүрийн пүрэв гарагт зохион байгуулдаг “7:4:10” цахим сургалтад оролцлоо. Тэрбээр, “Төрийн албаны шинэтгэл буюу цэгцрэх хөдөлгөөн” хэмээх сэдвийн хүрээнд төрийн албан хаагчдад мэдээлэл хийв.

УИХ-ын дарга Г.Занданшатар цэгцрэх хөдөлгөөнийг “100 шинэчлэл-10 шинэтгэл” хэмээн томьёолон Үндсэн хуулийн, эрх зүй, эдийн засгийн, төрийн албаны, авлигатай тэмцэх эрх зүйн,  парламентын, боловсролын, улс төрийн намын, мал аж ахуй салбарын  шинэтгэлийг танилцуулсан юм.

Тухайлбал, парламентын шинэтгэлийн хүрээнд “Гурван D” буюу “Digital”, “Deliberative”, “Democratic” парламент болох зорилтын дагуу хууль, бусад шийдвэрийн төслийг боловсруулах, өргөн мэдүүлэх, хэлэлцэх, батлах, мэдээлж сурталчлах гээд бүхий л үйл явцыг бүрэн цахимжуулж, цаасгүй технологи нэвтрүүлэх, хууль тогтоох байгууллагын үйл ажиллагаанд иргэдийн оролцоог хангах, ард түмний засаглах эрхийг цахимаар хэрэгжүүлэх нь энэ шинэтгэлийн үндсэн зорилго оршиж байна. Хөрөнгө оруулалтын тухай хуулиас гадаадын иргэнд газрыг 100 жилээр эзэмшүүлэх, ашиглуулах заалтыг хасах цахим өргөдлийг “D-Parliament“ сайтын өргөдлийн системд  иргэн Н.Номун-Эрдэнэ гаргасан.  Өргөдөл гаргаснаас хойш энэхүү саналыг 10 хоногийн хугацаанд 120 мянган иргэн дэмжиж, түүний дагуу УИХ-ын нэгдсэн хуралдаанаар гадаадын иргэнд газрыг 100 хүртэл жилээр эзэмшүүлэх, ашиглуулах заалтыг  хэлэлцэн хүчингүй болгосон.

Тэгэхээр зөвхөн Ерөнхийлөгч, УИХ,  Засгийн газар хууль санаалчлах бус  иргэд ч  мөн хууль санаачлах, засаглах  эрхээ эдлэх боломжийг цахим систем “D-petition” буй болголоо. Энэхүү цахим системийг зөв ашиглах талаар төрийн хаагчид ард иргэддээ үлгэрлэл үзүүлж, зааж, сургаж, дэмжиж ажиллахыг хүсэж байна. Нэн ялангуяа хөдөө орон нутгийн төрийн албан хаагчид хуулийн төсөлд санал өгөх иргэдийн оролцоог нэмэгдүүлэхэд анхаарч хамтран ажиллахыг уриалж байна гэв хэмээн УИХ-ын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах газраас мэдээллээ. 

Улсын Их Хурлын Нийгмийн бодлогын байнгын хороо 2024 оны 05 дугаар сарын 15-нд хуралдаж, Цэргийн алба хаагчийн тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Ахмад настны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай болон Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслүүдийн анхны хэлэлцүүлгийг хийж, Олон хүүхэд төрүүлж өсгөсөн эхийг урамшуулах тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэх, эсэх асуудлыг хэлэлцлээ.

Цэргийн алба хаагчийн тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийлээ

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөс энэ оны дөрөвдүгээр сарын 15-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн Цэргийн алба хаагчийн тэтгэвэр, тэтгэмжийн тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөлд үүргээ гүйцэтгэж яваад гэмт халдлагад өртөх, гэмт хэргийг таслан зогсоох, онц байдлын үед хөдөлмөрийн чадвар алдсаны тэтгэвэр авах эрхийг нэмж тусгах, түүнчлэн байлдааны талбар, энхийг дэмжих болон терроризмын эсрэг тусгай ажиллагаанд үүрэг гүйцэтгэх, байлдааны галт хэрэгслээр буудлага хийх, дэлбэрэх бодис, тэсэлгээний хэрэгсэл, аюултай хорт бодистой үүргийнхээ дагуу харьцах, гамшиг, онцгой нөхцөлийн байдалд ажиллах зэрэг хуульд заасан чиг үүргээ гүйцэтгэж яваад гэмт халдлагад өртсөн, нас барсан цэргийн алба хаагчийн ар гэрт олгох тэтгэвэр, тэтгэмжийн эрх зүйн зохицуулалтыг сайжруулахтай холбоотой зохицуулалтуудыг нэмж оруулахаар тусгаад байгаа юм. Мөн хуулийн төсөлд, чиг үүргээ гүйцэтгэж яваад гэмт халдлагад өртсөн, нас барсан цэргийн алба хаагчийн гэр бүлийн гишүүнд олгох тэжээгчээ алдсаны тэтгэврийг хөдөлмөрийн чадваргүй гишүүний тооноос үл хамааран 100 хувиар тогтоохоор, мөнтухайн цэргийн алба хаагчийн гэр бүлд 80 метр квадратаас доошгүй талбай бүхий орон сууцыг нэг удаа олгохоор, ийнхүү олгох орон сууцны үнийн дүнгийн хэмжээ нь хөдөлмөрийн хөлсний доод хэмжээг 500 дахин нэмэгдүүлсэнтэй тэнцүү байхаар тус тус заасан байна.

Хуулийн төслийг хэлэлцэх, эсэхийг Улсын Их Хурлын чуулганы энэ сарын 03-ны нэгдсэн хуралдаанаар шийдвэрлэж, анхны хэлэлцүүлэгт шилжүүлсэн юм. Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны өнөөдрийн хуралдаанаар хуулийн төслийг зүйл, заалт нэг бүрээр хэлэлцэв. Хуулийн төслийн 4 дүгээр зүйлд, тус хууль батлагдсан өдрөөс эхлэн хүчин төгөлдөр мөрдөгдөх тухай тусгасан нь Төсвийн тухай хуультай зөрчилдөж байгаа талаар Байнгын хорооны дарга П.Анужин сануулж, Улсын Их Хурлын гишүүдийн байр суурийг асуусан юм. Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Сарангэрэл, хуулийн төслийг Төсвийн тухай хуультай уялдуулна гэвэл батлагдсан өдрөөс нь хэрэгжүүлэх боломжгүй тул зарчмын зөрүүтэй саналын томьёолол гаргаж, Төсвийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах нь зүйтэй гэсэн юм. Харин хуулийн төслийг хэлэлцүүлэгт бэлтгэх Ажлын хэсгийн ахлагч, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн Аюулгүй байдал, батлан хамгаалах бодлогын зөвлөх, бригадын генерал Д.Баасандамба, 2025 оноос мөрдөөд явах боломжтой гэсэн хариулт өгөв. Иймд Байнгын хорооны дарга санал гаргаж, төслийн 4 дүгээр зүйлийг “Энэ хуулийг 2025 оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөнө” гэсэн томъёоллоор найруулан, санал хураалт явуулахад хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжлээ.

Зарчмын зөрүүтэй болон найруулгын шинжтэй 50 орчим саналаар санал хураалт явуулав

Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Энхболд нарын 14 гишүүн санаачлан, өргөн мэдүүлсэн Ахмад настны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг дараа нь хэлэлцсэн юм. Төслүүдийг анхны хэлэлцүүлэгт бэлтгэсэн талаарх санал дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн, Ажлын хэсгийн ахлагч Д.Сарангэрэл танилцууллаа. Тэрбээр танилцуулгадаа, одоо мөрдөж байгаа Ахмад настны тухай хууль нийт дөрвөн бүлэг, 17 зүйл, 111 заалттай бол хэлэлцэж буй энэхүү хуулийн төслөөр 40 заалт шинээр нэмж, 18 заалтыг өөрчлөн, нэг заалтыг хүчингүй болгохоор, мөн хамт өргөн мэдүүлсэн 11 хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулахаар  байгааг дурдаад, энэ бол томоохон нэмэлт, өөрчлөлт хэмээн онцолсон юм. Тэрбээр, Үндэсний статистикийн хорооноос хийсэн тооцоогоор 2010 онд хөдөлмөрийн насны 10 хүн тутамд нэг ахмад настан оногдож байсан бол 2040 он гэхэд дөрвөн ажилтан тутамд нэг ахмад настан болохоор байгааг танилцуулж, үүнтэй уялдуулан ахмад настанд үзүүлэх урт хугацааны цогц тусламж үйлчилгээг сайжруулах, хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих, тэдний эсрэг үйлдэгдэж байгаа эдийн засгийн хүчирхийллийг багасгах, нийгмийн оролцоог нэмэгдүүлэх, асаргааны олон төрлийн үйлчилгээг бий болгон хөгжүүлэх, сувиллын газруудын үнийн хөнгөлөлт, хамрах хүрээг тэлэх, таван жилд нэг удаа протез, ортопед хийлгэх эрхтэй байгааг гурван жилд болгох, аж ахуйн нэгж, байгууллагууд ахмадын сан ажиллуулахыг дэмжих болон ахмадын үйлчилгээ эрхлэгч байгууллагуудыг дэмжих зэрэг хуулийн төслийн ерөнхий үзэл баримтлалыг Ажлын хэсэг дэмжиж ажилласан гэсэн юм. Мөн Ажлын хэсэг хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн 11 хуулийн төслийг зүйл, хэсэг, заалт бүрээр нягтлан хэлэлцэж, зарим тодорхой саналуудыг гаргасны зэрэгцээ холбогдох хуулиудын нийцлийг хангах, үг, найруулгыг сайжруулж, тодорхой болгох зэргээр ажиллан, зарчмын зөрүүтэй саналын томьёоллуудыг бэлтгэсэн байна.

Ажлын хэсгийн санал дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн М.Оюунчимэг асуулт асууж, ахмадын сангийн санхүүжилтийг хэрхэн бүрдүүлэх, улсын төсөвт яаж тусгах, уг санг хаана байршуулж, хэрхэн захиран зарцуулах талаар тодруулга авсан юм. Мөн, ахмад настнууд 20 жил хамт амьдарсан тохиолдолд тэтгэврийн тодорхой хувийг өвлүүлэх тухай хуулийн зохицуулалтыг өөрчилж, энэ хугацааг богиносгох хүсэлт тавьж буйг тэрбээр уламжлан, хэлэлцэж буй асуудалтай хамтруулан уг хүсэлтийг шийдвэрлэх боломж байгаа эсэхийг асуув. Ахмадын санг аж ахуйн нэгж, байгууллагууд өөрийн орлогоосоо, улсын төсөвт байгууллагууд тухайн жилийн төсвийн зардалдаа тусгаж бүрдүүлэхээр одоо мөрдөгдөж байгаа хуульд тусгасан талаар Ажлын хэсгийн гишүүн, Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамны Хөдөлмөр эрхлэлтийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын шинжээч Ю.Отгонбилэг тайлбарлаад, энэ заалт хэрэгжихгүй байгаа учир төсөвт байгууллагууд болон аж ахуйн нэгжүүд тухайн жилийн нийт цалингийн сангийнхаа 3.0 хүртэл хувиар Ахмадын сан байгуулах тухай зохицуулалтыг холбгдох хуулиудад оруулахаар тусгасан гэв. Харин тэтгэврийг өвлүүлэхтэй холбоотой 20 жилийн хугацааг богиносгох талаар холбогдох тооцоо, судалгааг хийж байгаа гэдгээ Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамны Нийгмийн халамжийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Б.Ундрал хэллээ.

Байнгын хорооны хуралдаанаар хуулийн төслийг зүйл бүрээр хэлэлцэж, Ажлын хэсгээс бэлтгэсэн зарчмын зөрүүтэй 24, найруулгын дөрвөн саналаар санал хураалт явуулсан юм. Хуулийн төсөлд, хөдөлмөр, боловсрол, эрүүл мэндийн асуудал эрхэлсэн Засгийн газрын гишүүд ахмад настныг боловсролын болон эрүүл мэндийн байгууллагад ажиллуулахаар хамтран ажиллах тухай онцолж заасан нь ямар учиртай болохыг Улсын Их Хурлын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзориг асуув. Тэрбээр, ерөөс ахмад настны хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих чиглэлээг Засгийн газрын гишүүд хамтран ажиллахаар заах нь зүйтэй гэсэн байр суурьтай байлаа. Мөн тэрбээр, тэтгэвэрт суусан ахмад настныг ажиллуулахдаа гэрээнд заасан үндсэн цалинг л олгоод, бусад урамшуулал, нэмэгдлийг олгохгүй байгааг цаашид хэрхэх, нийгмийн даатгалын шимтгэлийг хэрхэн төлөх талаар тодорхой тайлбар хүсэв.

Ажлын хэсгийн ахлагч, Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Сарангэрэл түүний асуултад хариулахдаа, одоогийн хүчин төгөлдөр мөрдөгдөж байгаа хуульд байхгүй, ахмад настнуудын маш их хүсэн хүлээж байгаа олон зохицуулалт энэ хуулийн төсөлд туссан гэдгийг онцлоод, тэтгэврийн насанд хүрээгүй байхад хүчээр тэтгэвэрт гаргахыг хориглох тухай шинэ заалт орж байгааг онцлон жишээлэв. Харин тэтгэвэрт гарсан ахмад настны хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих заалтын хүрээнд боловсрол, эрүүл мэндийн салбарыг онцолсон нь эдгээр салбарт хүний нөөц дутагдалтай, мөн төрийн бодлогын тэргүүлэх чиглэл учир тодотгосон хэмээгээд, бусад салбарт энэ зохицуулалт ижил үйлчлэхээр заасан гэсэн юм. Харин ахмад настны цалин хөлсний асуудал Хөдөлмөрийн хуулиар зохицуулагдана гэсэн тайлбарыг Ажлын хэсгийн гишүүд өгөв.

Тэтгэвэрт гараад ажил эрхэлж байгаа настнуудыг тухайн ажил олгогч тэтгэврийн даатгалын төрөлд даатгуулахгүй байж болохоор хуулийн төсөлд тусгасныг Улсын Их Хурлын гишүүн, Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзоригийн саналаар, “Ахмад настан хөдөлмөрийн гэрээ, ажил гүйцэтгэх, хөлсөөр ажиллах болон тэдгээртэй адилтгах гэрээний дагуу ажиллаж байгаа бол Нийгмийн даатгалын ерөнхий хуулийн 7 дугаар зүйлийн 7.6-д заасны дагуу тэтгэврийн даатгалын төрөлд даатгуулахгүй байж болно” гэж өөрчлөн найруулав.

Ахмад настнаа хүндлэх, ёс заншил, уламжлал, мэдлэг туршлагаа залуу үед өвлүүлэх арга хэмжээг аравдугаар сарын 1-7-нд буюу олоон хоногийн хугацаанд хэрэгжүүлэхээр заасныг Улсын Их Хурлын гишүүн М.Оюунчимэг хасах саналтай байгаагаа хэлсэн юм. Тэрбээр, ердөө долоон хоногт энэ ажлыг явуулах нь хязгаарлагдмал байна гэж үзэж байгаагаа дурдаад, ахмад настнаа хүндэлж, тэдний хуримтлуулсан туршлага, арга туршлагаас суралцах, өвлөх явдлыг нийтийн үйл хэрэг болгох, соён гэгээрүүлэх талаар тогтмол арга хэмжээ явуулж, соёл болгон хэвшүүлэх ёстой гэв. Энэ талаар Улсын Их Хурлын гишүүн, Ажлын хэсгийн гишүүн Б.Жаргалмаа, уламжлал болсон Ахмадын баярыг улам өргөн дэлгэр болгох, хүрээ, хүртээмжийг өргөжүүлэх үүднээс ингэж заасан талаар тайлбарлаад, настан буурлуудаа асран дээдэлж хүндлэх ёс уламжлалыг хэв заншил болгох талаар Хүмүүнлэг боловсролын тухай хуулийн төсөлд тодорхой зохицуулалт туссан гэв. Тэрбээр олон нийтэд мэдээлэл өгөх үүднээс, асаргааны хувилбарт үйлчилгээг авч чадахгүй байгаа ахмад настанд хэрхэн хүргэх, энэ үйлчилгээг төрийн бус байгууллагуудаар гүйцэтгүүлэх талаар хуулийн төсөлд хэрхэн тусгасан талаар тодруулга авсан юм. Энэ талаар хуулийн төсөлд цөөнгүй зохицуулалт орж байгааг Хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын яамны Нийгмийн халамжийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Б.Ундрал танилцуулаад, Халамжийн тухай хуульд заасан олон нийтийн оролцоонд түшиглэсэн төрийн бус байгууллагуудаар гэрээлэн гүйцэтгэх 10 төрлийн үйлчилгээг энэ хуулийн төсөлд нэг бүрчлэн оруулсан талаар дурдаж, хууль батлагдсаны дараа эдгээр үйлчилгээний үнэ тарифыг Сангийн яамтай зөвшилцсөний үндсэн дээр боломжит хувилбараар төсөвт суулгахаар төсөлд тусгасан гэв. Нийгмийн даатгалын сангаас өнөөдрийн байдлаар асаргааны хувилбарт үйлчилгээнд 500-600 сая төгрөг зарцуулж байгаа бол хуулийн төсөлд тус сангийн ахмад настанд зориулсан хөрөнгийн 10-аас доошгүй хувийг зарцуулахаар тусгаснаар дээрх зардал 15-20 тэрбум төгрөг болж нэмэгдэх юм.

Ахмад настны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг зүйл, заалт бүрээр хэлэлцсэний дараа уг төсөлтэй хамт өргөн мэдүүлсэн 11 хуулийн төслийг мөн зүйл, заалт нэг бүрээр хэлэлцэж, Ажлын хэсгээс бэлтгэсэн зарчмын зөрүүтэй 16, найруулгын нэг саналаар санал хураалт явуулав. Эдгээрийн дотор Төрийн албаны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай, Эрүүл мэндийн даатгалын тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслүүдийг хууль санаачлагчид нь буцаах саналыг Ажлын хэсгээс гаргасан юм.

Зарчмын зөрүүтэй болон найруулгын шинжтэй саналуудыг Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжсэн тул Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оруулж хэлэлцүүлэхээр тогтов. Хэлэлцүүлгийн төгсгөлд хуулийн төслийг санаачлан, өргөн мэдүүлсэн 14 гишүүнийг төлөөлөн Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Энхболд үг хэлж, төслийг хэлэлцэх, хэлэлцүүлэгт бэлтгэхэд идэвхтэй ажилласан Д.Сарангэрэл, Б.Жаргалмаа, Ц.Сандаг-Очир болон нийт гишүүд, Ажлын хэсгийнхэнд талархал илэрхийлээ.

Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оруулахаар болов

Мөн Нийгмийн бодлогын байнгын хорооны хуралдаанаар Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийн анхны хэлэлцүүлгийг хийв. Хуулийн төслийг анхны хэлэлцүүлэгт бэлтгэсэн талаарх танилцуулгыг Байнгын хорооны дарга, Ажлын хэсгийн ахлагч П.Анужин хийв. Тэрбээр танилцуулгадаа, Ажлын хэсэг хоёр, дэд ажлын хэсэг гурван удаа хуралдаж, зарчмын зөрүүтэй 35, найруулгын нэг санал, мөн хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн талаар зарчмын зөрүүтэй есөн саналын томьёолол бэлтгэсэн талаар дурдсан юм. Уламжлалт анагаах ухааны эрдэмтэн, судлаач нартай уулзалт хийж, саналыг авсны үндсэн дээр хуулийн төсөлд холбогдох зохицуулалтыг тусгасан байна.

Ажлын хэсэг хуулийн төсөл болон хамт өргөн мэдүүлс сан хуулийн төслүүдэд нэр томьёоны тодорхойлолтыг жигдэлж, Зөвшөөрлийн тухай хуультай нийцүүлэн эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тусгай зөвшөөрлийн тухай зарим зохицуулалтыг өөрчилж, тэдгээрийн хугацааг хуульд заасан зохистой дадлын стандартыг үндэслэн сунгах, мөн стандартчил, техникийн зохицуулалт эрхэлсэн төрийн захиргааны байгууллагаас эм, эмнэлгийн хэрэгслийн үйлдвэрлэл, хадгалалт, түгээлт, эмийн сан, лаборатори, жорын зохистой дадлын стандартыг батлах, хэрэглээнд нэвтрүүлэх эмийг бүртгэх, эм худалдах тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч нь мансууруулах болон сэтгэцэд нөлөөлөхөөс бусад эмийг цахим жороор захиалгын дагуу хүргүүлэх зэрэг зохицуулалтыг нэмж оруулсан байна. Мөн, эм, эмнэлгийн хэрэгслийг зөвхөн мэргэжлийн хэвлэл, албан ёсны цахим хуудсаар сурталчлах, хэрэглэгчийн гарын авлагын агуулгыг тодорхой болгох, эмнэлгийн жижиг хэрэгсэл гэснийг эмнэлгийн хэрэглэгдэхүүн болгож өөрчлөх, уламжлалт эмэнд генийн өөрчлөлтийн шалгуур тавихгүй байх, үйлдвэрүүдэд зохистой дадлын стандартыг 2029 оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдрөөс дагаж мөрдөхөөр заажээ. Түүнчлэн, эм үйлдвэрлэх экспортлох тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч, дотоодын үйлдвэрлэгч нар био эквивалент судалгаа, өнчин эмийн бүртгэл, бүртгэлгүй эм, өндөр, дунд эрсдэлтэй эмнэлгийн хэрэгслийг улсын хилээр нэвтрүүлэх заалтыг 2027 оны нэгдүгээр сарын 1-ний өдрөөс эхлэн дагаж мөрдөх шилжилтийн үеийн зохицуулалтыг хуулийн төсөлд нэмсэн байна.

Ажлын хэсгийн танилцуулгатай холбоотойгоор асуулт асууж үг хэлэх гишүүн байгаагүй тул хуулийн төслүүдийг Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуулийн 39.10-д заасны дагуу зүйл бүрээр хэлэлцэж, зарчмын зөрүүтэй болон найруулгын шинжтэй санал нэг бүрээр санал хураалт явуулсан юм. Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийн 19 дүгээр зүйлд чанар шалгах лабораторитой холбоотой асуудлыг тусгасантай холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Чинбүрэн үг хэлж, Эмийн үнийн өсөлтийн шалтгаан нөхцлийг хянан шалгах Түр хорооноос явуулсан хяналт шалгалт, нотлох баримтыг шинжлэн судлах нээлттэй сонсголын дүгнэлтийг үндэслэн гаргасан Улсын Их Хурлын тогтоолд эмийн үндэсний лавлагаа, нэгдсэн удирдлагатай, өртөг зардал багатай, эдийн засгийн хувьд өгөөжтэй лаборатори ажиллуулах асуудлыг тусгасныг сануулан, хүнсний болон эмийн аюулгүй байдлын нэгдсэн лаборатори байгуулж ажиллуулахад анхаарал хандуулахыг Засгийн газарт зөвлөв.

Улсын Их Хурлын гишүүн М.Оюунчимэг, эмийн өндөр зохицуулалттай орнуудаас импортлодог байх, тухайн экспортлогч этгээд мөн өндөр зохицуулалттай улс орнууд руу бүтээгдэхүүнээ гаргадаг байх шаардлага, шалгуурыг зааж өгөх нь зүйтэй гэсэн санал хэлэв. Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзориг, одоо манай зах зээлд орж ирж байгаа эмийн 70 орчи хувь нь эмийн хатуу зохицуулалттай орнуудаас ирж байгааг танилцуулаад, харин импортоор орж ирж байгаа нийт эмийн 93 хувь нь женерик буюу ерөнхий мэргэжлийн эм байгаа тул энэ хуулийн төсөлд ерөнхий нэршлийн болон тухайн оригинал эмийн харьцуулсан судалгааны дүгнэлтийг хамтад нь зайлшгүй авч байх чанарын асуудлыг тусгасан гэсэн юм. Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Чинбүрэн худалдаанд гарчихсан байгаа эмүүдээс санамсаргүй түүвэрлэлтийн аргаар авч шалгаж байх зохицуулалт тусгах тухай зарчмын зөрүүтэй саналаа тайлбарлаж, энэ санамсаргүй түүвэрлэлтийн аргаар явуулах шалгалтын зардлыг улсын төсөвт тусгаж байх шаардлагатайг онцлов. Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Сарангэрэл эм хангамж, хүртээмжийн асуудалд төрөөс хувийн хэвшлийн аж ахуйн нэгжүүдтэйгээ зэрэгцэн оролцож худалдан авах шаардлагагүй, харин вакцин болон удаан хугацааны эмчилгээ шаардах эмгэгийн болон хөнгөвчлөх эмчилгээний эм, өнчин эмийн тухайд төрийн оролцоо байх нь зүйтэй гэж үзэж байгаагаа илэрхийлэв. Түүнтэй санал нэг байгаагаа Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Чинбүрэн, М.Оюунчимэг нар илэрхийлээд, хувийн хэвшлийг шахаж түлхэх биш харин тэдний оруулж ирж байгаа эмийн чанарт хяналт тавьж, үнийн зохицуулалтыг хийдэг байх ёстой гэлээ. Харин Эрүүл мэндийн сайд С.Чинзориг энэ талаар эсрэг байр суурь илэрхийлж, эм бол үндэсний аюулгүй байдалтай шууд холбоотой стратегийн бүтээгдэхүүн атал үүнийг 30 жил хувийн хэвшилдээ даатгаж, төрийн оролцоогүй, хяналтгүй, зохицуулалтгүй, дээр нь энэ чухал стратегийн бүтээгдэхүүнийг ханган нийлүүлдэг хувийн хэвшилдээ үзүүлдэг дэмжлэг туслалцаагүй явж ирсэн нь бодлогын алдаа гэсэн юм. Тэрээр, стратеги, олон улсын стандарт, шаардлага хангасан эм, эмнэлгийн хэрэгслийг үйлдвэрээс нь болон олон улсын худалдан авалтын систем ашиглан шууд худалдан авч болохоор хуульчилсныг сануулж, Эрүүл мэндийн яам эмийн худалдаа, бизнес хийх гэж байгаа мэтээр ярьж байгаад харамсаж байна гэлээ. Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл батлагдсанаар төрийн эрүүл мэндийн байгууллагуудын ашиглаж байгаа эм, эмнэлгийн хэрэгсэл, даатгалын сангаас хөнгөлөлттэй үнээр олгож байгаа эмийг төр өөрөө НҮБ-ын Хүүхдийн сангийн худалдан авалтын систем ашиглан авч байх боломж бүрдэнэ гэдгийг тэрбээр тэмдэглэв.

Ажлын хэсгээс бэлтгэсэн зарчмын зөрүүтэй болон найруулгын саналуудаар санал хуоаалт явуулахад Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжсэн юм. Иймд  Эм, эмнэлгийн хэрэгслийн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оруулж хэлэлцүүлэхээр боллоо.

Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн санаачилсан хуулийн төслийг хэлэлцэхийг дэмжлээ

Байнгын хорооны хуралдаанаар Монгол Улсын Ерөнхийлөгчөөс санаачлан, энэ сарын 14-ны өдөр Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлсэн Олон хүүхэд төрүүлж өсгөсөн эхийг урамшуулах тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэх, эсэх асуудлыг хэлэлцлээ. Хууль санаачлагчийн илтгэлийг Байнгын хорооны хуралдаанд Ерөнхийлөгчийн Тамгын газрын дарга Я.Содбаатар танилцуулав. Олон хүүхэд төрүүлж өсгөсөн эхийг урамшуулах тухай хуульд дөрөв болон түүнээс дээш хүүхэд төрүүлж өсгөсөн, бага хүүхэд нь нэг нас хүрсэн зэрэг нөхцөл шаардлагыг тусгасан бөгөөд үүнд гурав хүртэлх насанд нь үрчлэн авсан хүүхэд хамаарах ба харин бусдад үрчлүүлсэн хүүхэд хамаарахгүй гэж заасныг тэрбээр дурдаад, Ерөнхийлөгчийн Тамгын газарт иргэдээс ирүүлсэн өргөдөл гомдлыг судлан үзэхэд байгалийн аюулт үзэгдэл, осол, өвчин, гэмт хэргийн улмаас нас барсан хүүхдийг хамааруулж тооцох хүсэлт цөөнгүй байгааг үндэслэн хуулийн төслийг боловсруулж, уг зохицуулалтыг төсөлд тусгасан гэлээ. Мөн хуулийн төсөлд энэхүү нэмэлт зохицуулалттай холбогдох журмыг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч батлахаар заасан байна. Тэрбээр мөн, төсөлтэй холбогдуулан одонтой ээжүүдийнхээ жилд авдаг урамшууллийн хэмжээг хоёр дахин нэмэгдүүлэх асуудлыг Засгийн газарт оруулаад байгаа талаар танилцуулгадаа дурдлаа.

Хууль санаачлагчийн илтгэлтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Сарангэрэл, М.Оюунчимэг, Б.Жаргамаа нар асуулт асууж, үг хэлэв. Улсын Их Хурлын гишүүд хуулийн төслийг дэмжиж байгаагаа илэрхийлэн, урамшууллийг нэмэгдүүлэхээр шийдвэрлэж байгаад талархалтай байгаагаа дурдаж байлаа. Мөн, хүүхдээ алдсан ээжүүд одонгоо авч чадахгүй байх тохиолдол маш олон байдгийг онцолж, “Алдарт эх” одон, түүний урамшуулал бол дэмжлэг, тэтгэлэг төдий бус Монгол Улсын хүн амын хөгжилд оруулж буй томоохон хөрөнгө оруулалт болохыг тэмдэглэсэн юм.

Улсын Их Хурлын гишүүд хуулийн төслийн талаар асуулт асууж, үг хэлсний дараа уг төслийг үзэл баримтлалын хүрээнд хэлэлцэхийг дэмжье гэсэн томьёоллоор санал хураасан юм. Санал хураалтаар уг томьёоллыг Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн 77.8 хувь нь дэмжсэн тул Олон хүүхэд төрүүлж өсгөсөн эхийг урамшуулах тухай хуульд нэмэлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэх, эсэх асуудлыг Улсын Их Хурлын чуулганы нэгдсэн хуралдаанд оруулж шийдвэрлүүлэхээр боллоо.

Мөн Байнгын хорооны хуралдаанаар энэ оны тавдугаар сард хэлэлцэх асуудлын цаглаврыг баталж тогтоол гаргав хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах газраас мэдээллээ.

Улсын Их Хурлын Эдийн засгийн байнгын хорооны 2024 оны 05 дугаар сарын 15-нд хуралдаан гишүүдийн 61.1 хувийн ирцтэйгээр эхэлж, дөрвөн асуудал хэлэлцэн шийдвэрлэлээ.

“Монгол Улсын Их Хурлын 2024 оны хаврын ээлжит чуулганы 2024 оны 05 дугаар сард Эдийн засгийн байнгын хорооны хэлэлцэх асуудлын цаглавар батлах тухай” Байнгын хорооны тогтоолын төслийг хуралдааны эхэнд хэлэлцэн, батлав. Байнгын хорооны дээрх тогтоолын төсөлд заасан хууль, тогтоолын төслөөс гадна хэлэлцэх хугацааг хуульд тусгайлан заасан болон бусад Байнгын хорооны эрхлэх асуудлын хүрээнд өргөн мэдүүлсэн хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төсөлтэй хамт өргөн мэдүүлсэн, Эдийн засгийн байнгын хорооны эрхлэх асуудлын хүрээний хууль, Улсын Их Хурлын бусад шийдвэрийн төслийг хэлэлцэхэд энэ цаглавар хамаарахгүй юм. Төслийн талаар Байнгын хорооны дарга Ц.Цэрэнпунцаг танилцуулсан бөгөөд энэхүү төсөлтэй холбогдуулан асуулт асууж, үг хэлэх шаардлагагүй хэмээн гишүүд үзсэн тул санал хураалт явууллаа.

Эдийн засгийн байнгын хорооны өнөөдрийн хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх буюу 66.7 хувийн саналаар дэмжсэн тул “Монгол Улсын Их Хурлын 2024 оны хаврын ээлжит чуулганы 2024 оны 05 дугаар сард Эдийн засгийн байнгын хорооны хэлэлцэх асуудлын цаглавар батлах тухай” Байнгын хорооны тогтоол батлагдлаа.

Дараа нь Банкны тухай хуульд нэмэлт, өөрчлөлт оруулах тухай хуулийг дагаж мөрдөх журмын тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн хэлэлцэх эсэх хэлэлцүүлгийг үргэлжлүүлэв. Байнгын хорооны 2024 оны 04 дүгээр сарын 19-ний өдрийн хуралдаанаар төслийн хэлэлцэх эсэх хэлэлцүүлгийг эхлүүлсэн бөгөөд төслийн үзэл баримтлалтай холбогдуулан гишүүд үг хэлсний дараа хойшлуулсан. Өнөөдрийн хуралдаанаар төслийг үзэл баримтлалын хүрээнд хэлэлцэхийг дэмжих эсэх томьёоллоор санал хураалт явуулсан бөгөөд Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх буюу 58.3 хувь нь дэмжив. Иймд энэ талаарх санал, дүгнэлтийг чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулахаар шийдвэрлэлээ.

Засгийн газраас 2024 оны 04 дүгээр сарын 30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн “Монгол Улсын хөгжлийн 2025 оны төлөвлөгөө батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийн хэлэлцэх эсэхийг өнөөдрийн хуралдаанаар хэлэлцсэн юм. Улсын Их Хурлын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Монгол Улсын Шадар сайд бөгөөд Эдийн засаг, хөгжлийн сайд Ч.Хүрэлбаатар төсөл санаачлагчийн илтгэлийг танилцуулав.

Хөгжлийн бодлого төлөвлөлт, түүний удирдлагын тухай хуулийн 18 дугаар зүйлийн 18.3 дахь хэсэгт “Засгийн газар улсын хөгжлийн жилийн төлөвлөгөөний төслийг жил бүрийн 05 дугаар сарын 01-ний дотор Улсын Их Хуралд өргөн мэдүүлнэ” гэж заасны дагуу холбогдох тогтоолын төслийг 2024 оны 04 дүгээр сарын 30-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн гэлээ. “Монгол Улсын хөгжлийн 2025 оны төлөвлөгөө”-ний төсөл нь “Эдийн засгийн өсөлтийн өгөөжийг өрх бүрд хүргэх” гэсэн зорилгын хүрээнд “Эдийн засгийн тогтвортой өсөлтийн бодлого”, “Эдийн засгийн өсөлтийг өрх бүрд хүргэх хүний хөгжлийн бодлого”, “Шинжлэх ухаан, дэвшилтэт технологид тулгуурласан засаглалын бодлого”, “Бизнес, хөрөнгө оруулалтын орчныг сайжруулах бодлого”, “Ногоон хөгжлийн бодлого”, “Бүсчилсэн хөгжлийн бодлого”, “Улаанбаатар хотын бүсчлэл- 20 минутын хотын бодлого”, “Үндэсний сөрөн тэсвэрлэх чадавх” гэсэн бодлогын 8 тэргүүлэх чиглэлийг тодорхойлж тусгасан байна. Бодлогын 8 тэргүүлэх чиглэл, 224 төсөл арга хэмжээг нийтдээ 11.8 их наяд төгрөгөөр санхүүжүүлэхээр төлөвлөжээ. Үүнээс улсын төсвийн хөрөнгөөр 3.9 их наяд төгрөг, орон нутгийн төсвийн хөрөнгөөр 0.2 их наяд төгрөг, гадаадын зээлээр 1.8 их наяд төгрөг, гадаадын тусламжаар 0.2 их наяд төгрөг, төр хувийн хэвшлийн түншлэлээр 2.6 их наяд төгрөг, хувийн хөрөнгө оруулалтаар 1.4 их наяд төгрөг, бусад эх үүсвэрээр 1.7 их наяд төгрөгийг тус тус санхүүжүүлэх юм байна.

Төсөл санаачлагчийн илтгэлтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүд асуулт асууж, хариулт, тодруулга мэдээлэл авав. Улсын Их Хурлаар хэлэлцэж буй Хот, тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хуулийн төслийн зохицуулалттай холбоотой төлөвлөлт, төсөв ирэх оны хөгжлийн төлөвлөгөөнд тусгагдсан эсэхийг Х.Ганхуяг гишүүн тодруулахад “Төсөл хэлэлцүүлгийн шатанд байгаа бөгөөд дагаж мөрдөх хугацааг Улсын Их Хурал эцэслэн шийдвэрлэнэ. Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн төсөлд Хот, тосгоны эрх зүйн байдлын хуулийг 2025 оны 06 дугаар сарын 01-ний өдрөөс дагаж мөрдөхөөр, “Хот байгуулах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын хэрэгжих хугацааг 2026 оны 01 дүгээр сарын 01-ний өдрөөс хэмээн тусгасан байгаа учир 2025 оны хөгжлийн төлөвлөгөөнд энэ чиглэлээр төлөвлөлт тусаагүй” хэмээн Нийслэлийн Засаг даргын Эдийн засаг, дэд бүтцийн асуудал хариуцсан нэгдүгээр орлогч П.Сайнзориг хариуллаа. М.Оюунчимэг гишүүн нийслэлийн хөрсний бохирдлын талаар ирэх оны хөгжлийн төлөвлөгөөнд тусгасан зорилт болон одоо байгаа нөхцөл байдлын талаар тодотгоод, нийслэлийн хот төлөвлөлтийн асуудлыг хөндөв. Нийслэлийн хөрсний бохирдлын асуудлаар салбарын яамнаас холбогдох судалгаа хийсний үндсэн дээр дэд төвүүдийн хөгжүүлэлтийг эрчимжүүлэх, орон сууцжуулах замаар тодорхой газруудыг чөлөөлөх гэх зэрэг холбогдох арга хэмжээнүүдийг авч хэрэгжүүлж байгаа талаар ажлын хэсгээс дэлгэрэнгүй мэдээлэл өгсөн юм. Тухайлбал, ногоон зээлийн хүүгийн татаас, дэмжлэг үзүүлэх, энэ хүрээнд гурван банкаар дамжуулан иргэдэд 6 хувийн хүүтэй, аж ахуйн нэгж, байгууллагуудад 8 хувийн хүүтэй зээл олгох бололцоог бүрдүүлсэн байгаа гэв.

Б.Баттөмөр гишүүн 2024 оны хөгжлийн төлөвлөгөөний хэрэгжилтийн талаар асуухад “Монгол Улсын хөгжлийн 2024 оны төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг хангах чиглэлд анхаарал хандуулан, шахаж ажиллаж байгаа. Биелэлт шаардлага хангахуйц гарна хэмээн төлөвлөж байна. Энэ оны тухайд экспорт болон хөрөнгө оруулалтыг дэмжих чиглэлд онцгойлон анхаарч, бодлого хэрэгжүүлж байгаа. Өнөөдрийн байдлаар Монгол Улс 24 сая тонн нүүрс экспортолчихсон байна. Өнгөрсөн оны мөн үед бол 19 сая тонн нүүрс экспортолсон байсантай харьцуулахад өссөн үзүүлэлт юм. Нүүрснийхээ үнийг биржээр тогтоодог болсноороо нэлээд ахиц дэвшил гарч байгаа. Зэсийн экспортын тухайд өнгөрсөн оны 4 дүгээр сарын байдлаар 400 мянган тонн зэсийн баяжмал экспортлоод байсан бол энэ оны 4 дүгээр сарын байдлаар 500 мянган тонн даваад байна. Монгол Улсын хөгжлийн гол хөшүүрэг бол экспорт, хөрөнгө оруулалт гэдэгтэй санал нэг байна” гэдэг хариултыг Ч.Хүрэлбаатар сайд өгсөн. Улсын Их Хурлын гишүүн Н.Ганибал “Шинэ хоршоо” арга хэмжээний төлөвлөлт, төсөвлөлтийн талаар тодруулж хариулт авсан бол Т.Энхтүвшин гишүүн байгаль орчны чиглэлээр хэрэгжүүлэх төсөлт, хөтөлбөрүүдийн талаар тодруулж, ажлын хэсгээс дэлгэрэнгүй хариулт, тайлбар авав. Төслийн үзэл баримтлалтай холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Ч.Ундрам “Сум, тосгон гээд орон нутгийн тулгамдсан асуудал нь дэд бүтэц байна. Нэн тэргүүнд зам, удаад нь эрчим хүч гэх зэрэг анхаарал хандуулах шаардлагатай асуудлууд байгаа бөгөөд энэхүү төсөлд холбогдох арга хэмжээнүүдийг тусгасан байгаад баяртай байна” гэв.

Ийнхүү гишүүд асуулт асууж, үг хэлсний дараа санал хураалт явуулахад Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх буюу 61.5 хувь нь  “Монгол Улсын хөгжлийн 2025 оны төлөвлөгөө батлах тухай” Улсын Их Хурлын тогтоолын төслийг үзэл баримтлалын хүрээнд хэлэлцэхийг нь дэмжлээ. Иймд энэ талаарх санал, дүгнэлтээ чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулахаар тогтов.

Энэ өдрийн хуралдааны төгсгөлд Засгийн газраас 2024 оны 04 дүгээр сарын 17-ны өдөр өргөн мэдүүлсэн Худалдаа, аж үйлдвэрийн танхимын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийн хэлэлцэх эсэхийг шийдвэрлэсэн. Улсын Их Хурлын гишүүн, Засгийн газрын гишүүн, Хууль зүй, дотоод хэргийн сайд Б.Энхбаяр төсөл санаачлагчийн илтгэлийг хуралдаанд танилцууллаа.

Монгол Улсын хууль тогтоомжийг 2024 он хүртэл боловсронгуй болгох Үндсэн чиглэлийн 86-д заасныг үндэслэн тус хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг боловсруулсан байна. Худалдаа, аж үйлдвэрийн танхимын тухай хуулийг 1995 онд баталсан бөгөөд эдийн засаг, бизнес хурдацтай хөгжиж буй өнөөгийн орчин нөхцөлд  тус танхим зохицон ажиллах, аж ахуйн нэгж, байгууллагуудыг төлөөлөх чиг үүргийг бүрэн хэрэгжүүлэхэд хүндрэл гарч байгаа нь энэхүү хуулийг боловсронгуй болгох үндсэн шаардлага хэмээн танилцуулсан.

Энэхүү шаардлага болон олон улсын сайн туршлагыг харгалзан Хууль тогтоомжийн тухай хуульд нийцүүлэн дээрх хуулийн төслийг боловсруулсан бөгөөд Худалдаа, аж үйлдвэрийн танхимын бүтэц, тогтолцоог сайжруулах, чиг үүргийг шинээр тодорхойлох, төрийн шийдвэр гаргах ажиллагаанд бизнес эрхлэгчдийн оролцоог хангахтай холбоотой зохицуулалтыг төсөлд тусгажээ. Худалдаа, аж үйлдвэрийн танхим нь аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлэх орчныг сайжруулах, эдийн засаг дахь хувийн хэвшлийн оролцоог нэмэгдүүлэхийн төлөө аж ахуйн нэгж, аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлэгчдийн нийтлэг эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг төлөөлөн илэрхийлэх, хамгаалах зорилгыг хэрэгжүүлэх бөгөөд Монголын Үндэсний танхим, аймаг, нийслэлийн болон салбарын танхим, гадаад улс дахь төлөөлөгчийн газраас бүрдэх нь зүйтэй хэмээн төсөл санаачлагч үзжээ. Дээрх зорилгыг хэрэгжүүлэх хүрээнд Монгол Улсын эдийн засаг, нийгмийг хөгжүүлэх үндсэн чиглэл болон хөгжлийн бодлого төлөвлөлтийн баримт бичгийг боловсруулахад оролцох бизнес эрхлэгчдийн нийтлэг эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг төрийн холбогдох байгууллага, албан тушаалтанд төлөөлөн илэрхийлэх, хамгаалах, тэдгээрийн үйл ажиллагаа, шийдвэрийн үр нөлөөг сайжруулахтай холбоотой санал, зөвлөмж хүргүүлэх болон зөвлөл, хороо, комисс, ажлын хэсэг зэрэг хамтын удирдлагын бүрэлдэхүүнд төлөөлөл оролцуулах замаар аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлэгчдийн нийтлэг эрх, хууль ёсны сонирхлыг хамгаалахаар тусгасан байна. Аймаг, нийслэлийн танхимын тухайд тухайн аймаг, нийслэлд үйл ажиллагаа явуулж байгаа 50-иас доошгүй тооны аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлэгч хуулийн этгээд сайн дурын үндсэн дээр нэгдэн байгуулж болох бол салбарын танхимыг эдийн засгийн үйл ажиллагааны тодорхой нэг салбарт үйл ажиллагаа явуулж байгаа мөн тооны аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлэгч хуулийн этгээд сайн дурын үндсэн дээр нэгдэн байгуулах боломжтой байхаар төсөлд холбогдох зохицуулалтыг тусгасан байна. Тэдгээр нь үйл ажиллагаагаа бие даан хэрэгжүүлэх боломжтой байх аж. Түүнчлэн аймаг, нийслэлийн болон салбарын танхимууд нь Монголын үндэсний танхимын гишүүн байх бол аж ахуйн үйл ажиллагаа эрхлэгч хуулийн этгээд нь Монголын Үндэсний танхимд гишүүнээр элсэхгүй. Өөрийн үйл ажиллагаа явуулж буй эдийн засгийн үйл ажиллагааны тодорхой нэг салбарын танхим, эсхүл харьяа засаг захиргаа, нутаг дэвсгэрийн нэгжид хамаарах аймаг, нийслэлийн танхимд сайн дурын үндсэн дээр гишүүнээр элсэх замаар Монголын үндэсний танхимын үйл ажиллагаанд оролцох юм байна.

Мөн Худалдаа, аж үйлдвэрийн танхимын санхүүгийн бие даасан байдлыг хангах хүрээнд Монголын үндэсний танхимын үзүүлэх үйлчилгээ болох гарал үүсэл тодорхойлох, гэнэтийн болон давагдашгүй хүчин зүйл, хүнд нөхцөл байдлыг гэрчлэх, бараа тээврийн хэрэгслийг түр хугацаагаар нэвтрүүлэх баримт бичиг олгох, оюуны өмчийн итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн үйлчилгээ болон арбитр, эвлэрүүлэн зуучлал зэрэг үйлчилгээний хөлсний хэмжээг Монголын үндэсний танхимын Удирдах зөвлөл тогтоохоор тусгажээ. Хуулийн төсөл батлагдсанаар Худалдаа, аж үйлдвэрийн танхимын бие даасан байдлыг хангах, аж ахуй эрхлэгчдийн эрх, хууль ёсны ашиг сонирхлыг хамгаалах, төр хувийн хэвшлийг хэвшлийн хамтын ажиллагааг хөгжүүлэх нөхцөл боломж бүрдэнэ гэж төсөл санаачлагч үзсэн болохыг Б.Энхбаяр гишүүн танилцууллаа.

Төсөл санаачлагчийн илтгэлтэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн М.Оюунчимэг, Ч.Ундрам, Т.Энхтүвшин, Х.Ганхуяг, Ц.Цэрэнпунцаг нар асуулт асууж, ажлын хэсгээс хариулт, тайлбар, мэдээлэл авав. Худалдаа аж үйлдвэрийн танхим гишүүдийнхээ эрх ашиг, сонирхлыг хамгаалах чиглэлээр идэвхтэй ажиллах, хууль эрх зүйн орчны өөрчлөлтөд хянамгай байж, оролцоогоо хангах асуудлыг гишүүд хөндөхийн сацуу зах зээл дэх монополчлолыг задлах, чөлөөт зах зээлийг дэмжих, жижиг аж ахуйн нэгжүүд томрох, томоохон аж ахуйн нэгжүүд олон улсын зах зээл рүү гарах үйл явцад Худалдаа аж үйлдвэрийн танхимын оролцоог тодорхойлсон эсэх, танхимын санхүүжилтийн механизмын өөрчлөлтийн талаар, хүний нөөцийн асуудал болон шинжлэх ухаан, бизнесийн салбарын уялдааг хангах чиглэлээр хийж хэрэгжүүлэх арга хэмжээ, төсөл дэх зохицуулалтын талаар тодруулж, ажлын хэсгээс хариулт авсан юм. Төслийн үзэл баримтлалтай холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүд үг хэлэх шаардлагагүй хэмээн үзсэн тул санал хураалт явуулсан. Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон Улсын Их Хурлын гишүүдийн 53.8 хувь нь Худалдаа, аж үйлдвэрийн танхимын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төсөл болон хамт өргөн мэдүүлсэн хуулийн төслүүдийг үзэл баримтлалын хүрээнд хэлэлцэхийг дэмжсэн тул энэ талаарх санал, дүгнэлтээ чуулганы нэгдсэн хуралдаанд танилцуулахаар боллоо. Үүгээр өнөөдрийн хуралдаан өндөрлөв гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээлэл, олон нийттэй харилцах газраас мэдээллээ.