Connect with us

Улс төр

Ч.Улаан: Сайд бүрт сан бий, сайн шалгах хэрэгтэй

Нийтэлсэн

-

УИХ-ын гишүүн Ч.Улаантай 2019 оны улсын төсөв болон улс төрийн хүрээнд өрнөж буй зарим үйл явдлын талаар ярилцлаа.

ТӨСВИЙН БАЙНГЫН ХОРОО ИРЭХ ОНЫ ТӨСВИЙГ САЙЖРУУЛЖ ЧАДСАНГҮЙ

УИХ өнгөрөгч Баасан гаригт 2019 оны төсвийг баталлаа. Таны бодлоор ирэх жилийн төсөв иргэд болон аж ахуйн нэгжид хэр өгөөжтэй чамбай  төсөв болсон бэ?

-Ер нь жил жилийн намар УИХ-ын хийдэг гол ажил бол төсөв батлах явдал юм. Төсөв бол байнгын ажиллагаатай парламентын тасралтгүй хийдэг ажлын нэг нь. Жилийн туршид төсөв ярьж, төсвийн асуудлыг шийддэг. Энэ жил, хуулийн хугацаандаа багтаж ирэх жилийн төсвийг баталлаа. Энэ бол нэг алхам. Таны асуусанчлан төсөв хэр чамбай болсон бэ гэдэгт сайн эсвэл муу боллоо гэж салангид авч дүгнэх нь буруу юм. “Гэрэл байдаг учраас сүүдэр бий” гэж ярьдаг. Үүнтэй л адил ойлголт юм.

Засгийн газраас өргөн мэдүүлсэн төсөвт бодлого чиглэл дээр нэлээд боловсронгүй хандсан байсан. Улсынхаа өрийг багасгая, өрийн дарамт, ачааллаа багасгая зэрэг асуудалд ач холбогдол өгч ажилласан. Төсвийн сүүдэртэй тал нь гэвэл хөрөнгө оруулалтын объектын тоог хэт өсгөж, зураг төсөлгүй олон обьектыг суулгасан. Би хувьдаа УИХ төсвийг батлахдаа оруулж ирсэн хувилбараас нь хэд дахин илүү сайжруулах ёстой л гэж боддог. Гэтэл тэгж чадаагүй. Сайжруулах боломж бий юу гэвэл бий. Өнөөдөр эдийн засаг харьцангүй өсөлттэй мөн ОУВС-гаас дэмжлэг авч, дэлхийн зах зээл дээр манай стратегийн бараа бүтээгдэхүүний үнэ ханш боломжийн өндөр байгаа ийм таатай нөхцөл дээрээ тулгуурлаж төсвийнхөө үзүүлэлтийг бага ч гэсэн сайжруулаад авах боломж байгаа. Би аливаа асуудалд хандахдаа үүнээс илүү сайн болгож болох байсан уу гэдэг асуултыг байнга өөртөө тавьдаг л даа. Ямар ч асуудлыг анхны хувилбараас илүү сайн байлгаж болох байсан уу, тэр боломжийг бид ашиглаж чадсан уу гээд төсвийг авч үзвэл бид боломжийг ашиглаж чадсангүй. Засгийн газрын оруулж ирсэн төсвийн чанарын үзүүлэлтийг УИХ хэлэлцэхдээ сайжруулах бус харин эсрэгээрээ дордуулсан гэж би дүгнэж байгаа. Өөрөөр хэлбэл, Төсвийн байнгын хороо ирэх оны төсвийг сайжруулж чадсангүй, ажил хэрэгч хандсангүй. Тиймээс би хэд хэдэн асуудалд сэтгэл дундуур байгаа.

-Тухайлбал?

-Төсөв гэдэг УИХ-ын өөрийнх нь бизнес шүү дээ. Үүн дээр гишүүн болгон тооцоо судалгаатай оролцож, саналаа хэлж ажиллах ёстой. Гэтэл Төсвийн байнгын хороон дээр ингэж ажиллах боломж бүрдсэнгүй. Ажлын хэсэг байгуулж, ажлын хэсэгт асуудлаа хариуцуулаад л үлдсэн. Уг нь бол ажлын хэсэг тодорхой асуудлыг судалж, боловсруулаад Төсвийн байнгын хороонд оруулж хэлэлцүүлснийг гишүүд тал талаас нь шүүгээд, ажлын хэсгээс гаргасан саналаас энэ нь зөв, энэ санал нь оновчтой байна. Сайжруулах ийм боломж байна гэдэг хандлагаар төсвийг хэлэлцэх ёстой юм л даа. Гэтэл УИХ хэлэлцэх үеэр төсөв эзэнгүй юм шиг л байлаа. Яагаад гэвэл бага зэрэг эгзэгтэй асуудал гараад ирэнгүүт л Төсвийн байнгын хорооны дарга Б.Чойжилсүрэн  “Ажлын хэсэг тэгж үзсэн юм билээ” гэж л хариулдаг. Уг нь Төсвийн байнгын хороо мэргэжлийн байнгын хороо. Мэргэжлийн байнгын хороо гэдэг нь өөрөө төсвийг сайжруулах үүргийг хүлээдэг. Засгийн газар өөрийнхөө түвшинд төсвийг муугүй боловсруулж оруулж ирсэн. Үүнд нь сайжруулах асуудал байна уу, үгүй юу гэдгийг УИХ-ын 76 гишүүн ухаанаа уралдуулж ажиллах ёстой байхгүй юу. Үүний үр дүнд сайн төсөв болж гарна. Төсвийн байнгын хорооны дарга Б.Чойжилсүрэнг би хувьдаа ойлгохгүй байгаа. “ОУВС төсвөө сайжруулж болохгүй гэж хэлсэн” гээд их сонин байр суурь илэрхийлж байна. Яалаа гэж ОУВС ингэж хэлэх вэ дээ. Харин ч төсвийг  ажил хэрэгчээр хэлэлцээд, үзүүлэлтээ сайжруулаад баталчихвал ОУВС бидэнд баяр хүргэнэ шүү дээ. Гэтэл байнгын хорооны дарга нь маш буруу ойлголттой явж байна. Эдийн засгийн судлаач сонинд өгсөн нэгэн ярилцлагадаа “Төсвийн байнгын хороо ирэх оны төсвийг сайжруулж баталж чадахгүй. Яагаад гэвэл Төсвийн байнгын хорооны дарга нь чадвар муутай. Мөн ашиг сонирхлын зөрчилтэй” гэж хэлсэн байсан. Ний нуугүй ярихад, батлагдсан төсвийг хараад би оноод хэлчихэж дээ гэж бодож байгаа.

Б.ЧОЙЖИЛСҮРЭН ТӨСВИЙН БАЙНГЫН ХОРООГ МЭРГЭЖЛИЙН БАЙНГЫН ХОРООНЫХ НЬ ЗАРЧМААР АЖИЛЛУУЛААГҮЙ

Төсвийн үзүүлэлтийг сайжруулах ямар боломж байсан  бэ?

-Орлогоо оновчтой зөв дайчлаад, төсвийнхөө алдагдлыг багасгах байсан юм. 5.3 хувийн алдагдал бол маш өндөр. Нэг функтээр багасгалаа гэхэд энэ нь цаанаа эерэг үзүүлэлт. Мөн хууль зөрчсөн, хуулийн шаардлагад нийцэхгүй байгаа зүйлсээ засаад, зураг төсөвгүй объектын тоог нь цөөлөх ёстой. Ингэвэл төсөв сайжирна. Төсөв батална гэдэг  зөвхөн өнөөдрийн үйл хэрэг биш. Төсөв бол хол, ойрын эерэг, сөрөг үр дагаврыг тооцож батлагддаг том төрийн бодлого юм. Хөрөнгө оруулалтаа хамаагүй нэмчихээр ирэх жил дуусгаж чадаагүй объектууд үлдэнэ. Дараагийн жилүүдэд дуусгахын тулд нэмэгдэл  дахин шаардана. Хэрвээ хөрөнгө гаргаж чадахгүй бол царцсан барилгууд л олноор нэмэгдэнэ. Энэ мэт эерэг, сөрөг үр дагавруудыг тооцож төсвийг баталж боловсруулах ёстой. Харамсалтай нь, ингэж чадсангүй. Би Байнгын хорооны даргатай санал нэгдэхгүй байгаагаа шууд хэллээ. Ажлын хэсгийн ахлагчийн зарим байр суурийг мөн ойлгохгүй байгаа. 2019 оны төсвийг батлах ажлын хэсгийн ахлагчаар ажилласан Д.Оюунхорол хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа “Бид зөвшилцлийн замаар бүх асуудлуудыг шийдчихсэн. Аль ч тойргийг илүү авч үзээгүй” гэж хэлсэн байна билээ. Ямар зөвшилцөл хэнтэй хийчихэв  гэж гайхаж л байна.

– Тав, тав, найман тэрбумаар нь хуваая гэж гишүүдтэй зөвшилцсөн юм биш үү. Тухайлбал, та ч гэсэн  тойрогтоо юу хийх тухай саналаа ч оруулсан байх, тийм үү?

– Таван тэрбум гэж байхгүй. Энэ нь  ийм учиртай юм. Засгийн газраас орж ирсэн төсөв дотор Орон нутгийн хөгжлийн сангаас санхүүжүүлэх хөрөнгө оруулалт 189 тэрбум төгрөг гэсэн үнийн дүн орж ирсэн. Гэтэл хяналтын явцад юу болсон бэ гэвэл 189 тэрбум төгрөгөөс тухайн аймагт оногдож байгаа дүнг тодорхой обьект болгох нэрийдлээр эзэнтэй болгох ажлыг УИХ-ын гишүүдээр хийлгэсэн байхгүй юу. Түүнээс биш төсвийг нэмээд л гишүүдэд таван тэрбум хуваасан асуудал огт байхгүй. Үнийн дүнгээр байгаа обьектыг тодорхой хуульд нийцүүлээд обьект болгоорой гэхэд нь зарим гишүүн яг хуульд  нь нийцүүлээд  зураг төсөвтэй обьект оруулсан. Ингэж оруулж ирсэн гишүүн цөөхөн. Гэтэл бусад гишүүд үүгээр далимдуулан зураг төсөвгүй обьектууд нэмээд оруулсан. Ийм тооцоололгүйгээс үүдэж  зардал нэмэгдэнэ. Уг нь хэлэлцүүлгийн явцад энэ бүгдийг засчих бололцоо байсан.  Төсвийг сайжруулах боломж байсан ч авч үзсэнгүй л гэж  би хэлнэ. Орж ирсэн сайн үзүүлэлтүүдийг  зарим талаараа муудуулчихсан.

-Хэрэв Ерөнхийлөгч Х.Баттулга ирэх оны төсөвт хориг тавилбал таны хэлсэнчлэн сайжруулах боломж бүрдэх болов уу?

-Хориг тавиад засах нэг арга байна. Эсвэл Засгийн газар оруулсан төсвөө татаж аваад, саналуудыг нь судалж үзээд, Ерөнхийлөгчийн тавьж байгаа саналуудаас тусгаж, сайжруулаад төсвийн гурав, дөрөвдүгээр хэлэлцүүлэг хийх нэг арга зам байсан. Ерөнхийлөгчийн хоригоос гадна он гаргаад төсөвт тодотгол хийж дахин авч үзэх арга зам  байна. Би ярилцлагынхаа эхэнд Монгол Улсын Их хурал бол байнгын ажиллагаатай парламентын хувьд төсвийг тасралтгүй жилийн турш хэлэлцдэг гэж хэлсэн нь ийм учиртай. Тийм учраас төсвийг цааш  нь  чамбайруулах сайжруулах бололцоо арга зам байгаа гэж би бодож байгаа.

 -Төсөвт цугласан хэдэн төгрөгөөрөө замаа тавих уу, эмнэлэг барих уу алийг нь хийх вэ гэсэн олон сонголтын өмнө шийдвэр гаргадаг байсныг төр хувийн хэвшилтэй хамтарч, шаардлагатай бүтээн байгуулалтуудыг концессын гэрээгээр гүйцэтгүүлдэг болсон нь өнөө хэр концесс тойрсон асуудал үргэлжид хэл ам дагуулж ирсэн. Ирэх оны төсөвт тусгагдсан концессууд ч гэсэн асуудал дагуулж байгаа. Энэ тал дээр та байр сууриа илэрхийлнэ үү?

– Ирэх онд концессын хэд хэдэн обьект байгаа. Ер нь бол концессыг нэлээн ул суурьтай, нухацтай авч үзэж асуудалд дүгнэлт хийх ёстой юм. Концессоо цэгцлээч гэж  гурван ч тогтоол гарсан. Үүн дунд  барих, шилжүүлэх нөхцөлөөр концесс битгий хийгээрэй гэж хүртэл тогтоол гарч байсан. Гэтэл ирэх онд барих шилжүүлэх, нөхцөлөөр концесс орж ирж байна. Үүнд Үндэсний Аудитын газрынхан дүгнэлт хийсэн юм билээ. Одоо ажил нь хийгдээд дууссан учир аж ахуй нэгжүүдийг хохироохгүй санхүүжилтыг нөхөх нь зүйтэй гэдэг бол нэг талаасаа зөв.

Концессын обьект, улсын төсвөөр хийгдэж байгаа обьект хоёрын хооронд 2-3 дахин үнийн зөрүү гардаг. Өөрөөр хэлбэл, концессын обьектод хяналт байдаггүй. Ний нуугүй хэлэхэд,  цаад тал  санаандаа орсон мөнгөө тавьж байгаа. Зарим обьект бол зээлийнхээ хүүгийн төлбөрийг суулгасан юм гэж тайлбар өгч байгаа обвьект хүртэл  ч бий. Тийм учраас  концессын асуудалд болгоомжтой хандах байсан юм. Харамсалтай нь, мөн л огт анхаарал хандуулсангүй.

Төсвөө хэдэн гишүүд яриад л өнгөрлөө. Шударга ёс, зарчмын үүднээс ярих юм бол тухайн аймагт хуваарилагдаж байгаа төрийн дэмжлэгийг Монгол Улсын бүх аймаг жигд хүртэх эрхтэй. Төсөв бол төрийн дэмжлэгийг тодорхойлдог. Монгол Улсын төр тухайн  аймгийг яаж дэмжиж байна вэ  гэдгийг төсвөөр  илэрхийлдэг гэсэн санаа. Төсөв өөрөө улс төрийн бодлогын тоон илэрхийлэл. Тэр дүн дотроо улсын төсвийн хөрөнгө оруулалт, орон нутгийн хөрөнгө оруулалт концессоо оруулаад дүнгээ гаргах ёстой. Гэтэл концесс гэж тусад нь нэг зүйл авчраад л аймгуудын төлөвлөсөн хөрөнгөд нэг аймагт бөөнөөр нь нэмээд хаяхаар аймгуудын хооронд ялгаа гарч байна. Өнөөдөр улсын төсвийн хөрөнгө оруулалтыг аваад үзвэл 30 хүртэл тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалттай зургаан аймаг байгаа. Гэтэл 50 тэрбумаас илүү дөрвөн аймаг байна. Бусад аймгийн  дунджаас хоёр дахин өндөр дөрвөн аймгийг яагаад онцгой дэмжээд, яагаад зургаан аймгийг нь дутуу дэмжээд байгаа юм гэдэг нь төсвийг батлах ажлын хэсгийн ахлагчийн хэлсэн аль нэг тойргийг илүү дэмжээгүй зөвшилцөл хийсэн гэдэг нь хаана байна. Засгийн газраас орж ирсэн төсөвт хөрөнгө оруулалтыг орон нутагт жигд хуваарилж үр ашгийг нь дээшлүүлнэ гэж тусгагдсан. Гэтэл энэ  бодлого УИХ  дээр эвдэгдсэн.

-Аль дөрвөн аймаг 50 тэрбумаас илүү хөрөнгө оруулалт авч байгаа юм бэ?

-Увс, Ховд, Хөвсгөл, Хэнтий гэсэн дөрвөн аймаг байгаа.

– Жигд хуваарилна гэдгийг манайхан хэт туйлшраад 300 сумд 300 сургууль эхлүүлээд гурван жил барина гэж ойлгодог. Гэтэл эдийн засагчид нь 100 сургууль барьчихаач гэж хэлээд байдгийг огт хүлээж авдаггүй?

– Энэ нь сонгуулийн тойрог хуваасан гажуудлаас үүдэлтэй. Сонгуулийн тойргийг  хуваасан гажуудал  нь төрийн бодлого тодорхойлох үндэс болсон. Яагаад гэвэл тойргоор хөрөнгө оруулалтыг хувааж эхэллээ. Үүнээс болоод төрийн бодлого  дээд зэргээр гажуудаж эхэлж байгаа юм. Энэ нь тун буруу. Яагаад буруу вэ гэдэгт хамгийн тод жишээ хэлье. Дорнод аймаг 72 мянган хүн амтай. Хэнтий аймаг 67 мянган хүн амтай. Сүхбаатар аймаг 60 мянга орчим хүн амтай. Гэтэл Дорнод аймаг хамгийн их газар нутагтай, мөн хүн ам олонтой гээд хоёр тойрогтой. Хэнтий аймаг нь дээрх хоёр аймгаас газар нутгаар бага, хүн цөөн  атлаа   гурван тойрогтой. Нөгөө хоёр аймгаасаа газар нутаг хүн амаараа  дутуугүй мөртлөө Сүхбаатар аймаг нь ганцхан тойрогтой. Ийм гажуудалтай суурин дээр төрийн бодлогыг тодорхойлж болохгүй.

-Тэгэхээр Сонгуулийн тухай хууль, Үндсэн хуулиа өөрчлөх шаардлага бий гэсэн үг?

-.Сонгуулийн хуулийг өөрчлөх ёстой. Дээрээс нь  сонгуулийн хуулийн гажуудал эдийн засагт маш том дарамт болж байна. Жижиг тойргууд Монгол Улсын нэгдмэл байх зарчмыг сулруулж байна. Гишүүн бүр тойрог руугаа юм чангааж байна. Тэрийг Байнгын хороон дарга их зөвтгөж, тойрогт очихоор ингэдэг шүү дээ гэж ихэд эвлэрэнгүй хандаж байна билээ. Би бол үүний эсрэг байр суурьтай байгаа. Нэн түрүүнд  Монгол Улсын эрх ашгийг харах ёстой. Саяхан Оюутолгойн нэг захирал  хэвлэлд өгсөн яриандаа “Бид  Оюутолгойг ашиглаж байгаа учраас Ханбогд сумыг хөгжүүлж байгаа” гэж хэлсэн байсан. Ийм явцуу ойлголт байж болохгүй. Оюутолгой  зөвхөн Ханбогдынхны өмч биш шүү дээ. Монголын ард түмний өмч.  Монгол Улсад нийтэд нь хүртээмжтэй бүтээн байгуулалт хийх ёстой. Үүнтэй адил Сонгуулийн хуулийн гажуу тогтолцоон дээр төрийн бодлого тодорхойлсон нь буруу байгаа юм.

-Сонгуулийн тухай хууль намрын  чуулганаар хэлэлцэгдэх гол асуудлын нэг. Ирэх 2020 оны  УИХ-ын сонгуулийн систем  жижиг 76 тойргоор явагдана гэж хуулийн төсөлд тусгасан байсан. Тэгвэл таны хувьд сонгуулийн системийн аль хэлбэрийг илүүд үздэг вэ?

-Монгол Улсад олон мандаттай томсгосон  пропорциональ систем илүү зохино. Сонгогч өөрөө шууд гишүүнээ сонгосон  энэ тохиолдолд Үндсэн хуулийн зөрчил байхгүй. Хамгийн том ач холбогдол нь Монгол Улс нэгдмэл улс гэдэг тэр концепцтой илүү нийцнэ. Бүгд Монгол Улсынхаа төлөө санаа зовно. Жалга довны үзэл байхгүй болно. Төсвийн зарцуулалтыг  том бодлогоор авч үзнэ. Хамгийн том дэвшил нь өнгө мөнгөний нөлөө орж ирэх боломж байхгүй болно. 76 жижиг тойрогт өнгө мөнгөний нөлөө дээд зэргээр орох боломжтой. Мөн гаднынхан тодорхой зорилгоор мөнгө гаргах юм бол УИХ-ыг бүрдүүлэх бүрэн бололцоотой. Монгол Улсын нэгдмэл байдал алдагдаад байгаагийн шалтгаан нь жижиг тойргууд байгаа учраас  хоорондоо толхилцоод улсаа хөгжүүлэхгүй байна.

Монгол Улс 1990 оноос хойш сонгуулийн системийн байж болох бүх хувилбарыг туршиж үзсэн. Ганцхан пропорциональ системээс зайлсхийж байгаа. Яагаад гэвэл  сонирхол нь маш явцуухан. Улсын хэмжээнд аваад үзэхээр танигдаагүй эсвэл  шинээр орж ирэх гэж байгаа нэр дэвшигчдэд хаалттай систем юм. Үүнээс л болгоомжилж энэ системээс тойроод байгаа юм.

Уг нь бол парламент өөрөө мэргэшсэн, тогтвортой, чадварлаг байх гэсэн энэ зарчимд нийцэх хувилбар нь пропорциональ систем. Жижиг тойргоос сонгогдсон гишүүд төсвийг хэлэлцэхдээ хүртэл дунд болон урт хугацааны эерэг, сөрөг үр дагаврыг олж харахгүй байна. Тэд харахыг ч хүсдэггүй. Тэдэнд зөвхөн 2020 оны сонгууль л харагдаж байгаа. 2020 оны сонгуульд сонгогдож магадгүй гэсэн найдлага байдаг. Гэтэл ард түмэн тэднийг эргэж сонгох уу. Үгүй шүү дээ.

УИХ-ын гишүүд ЖДҮХС-гаас өөрийн хамаарал бүхий компанид нэн хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр зээл авсан уг асуудалд та ямар байр суурьтай байна вэ. Та хэдэн жилийн өмнө  Засгийн газрын тусгай сангуудыг цэгцлэх асуудлаар хуулийн төсөл өргөн барьж байсан ч дэмжигдээгүй удаатай?

-Тийм ээ. Засгийн газрын тусгай зориулалтын сангуудыг цэгцэлье гэдэг хуулийн төслийг  2013-2014 онд боловсруулж хоёр ч удаа өргөн барихад УИХ-аас дэмжлэг аваагүй.   Тухайн үед АН эрх барьж байсан. АН-ын бүлэг, МАН-ын бүлгээр яриад эцэст нь сайд нар маань өөрсдөө дургүйцдэг юм. Яагаад гэвэл эрх мэдэл бүхий зарах мөнгө нь үгүй болчих гээд байдагтай холбоотой.  Сайд болон Засгийн газар  зээл өгөх ёсгүй. ЖДҮ-ийг хөгжүүлэх сан нь шинээр бизнес эрхэлж байгаа, хөл дээрээ зогсож амжаагүй, арилжааны банкнаас зээл авах чадваргүй шинэ бизнес эрхлэгчдийг дэмжихийн тулд тус санг бий болгосон. Түүнээс биш үйл ажиллагаа явуулаад хэвшчихсэн том акулуудад барьцаагүй бага хүүтэй, урт хугацааны зээлээр   тэднийг дэмжих  сан огт биш.  Энэ нь жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх сангийн бодлогод харш үйлдэл. Дээрх сангийн  бодлогод харш  хууль бус үйлдлийг эрх мэдэл бүхий хүмүүс өөрийнхөө эрхэлж байгаа албан тушаал, эрх мэдлээ ашиглаж сангаас  зээлийг авч байгаа нь өөрөө хууль зөрчиж байгаа үйлдэл.

                                                       ЗАСГИЙН ГАЗАР ӨӨРӨӨ 40 ГАРУЙ САНТАЙ

Уг нь эдгээр сангийн зээлийг Засгийн газар, яам өөрөө өгөлгүйгээр арилжааны банкаар олгох ёстой. Эрсдэлээ банк хариуцах ёстой. Зээлийг улс төрийн нөлөөнөөс ангид байлгахын тулд банкаар дамжуулах нь зөв. Харамсалтай нь, банкаар бус сангаар олгож ирсэн нь  өнөөдөр асуудал дагуулж байна.  Ер нь сайн шалгах  хэрэгтэй. Онцгой анхаарал татсан олон сан бий. Жишээ нь Тариалан эрхлэлтийг дэмжих санд гэхэд л  30 гаруй тэрбум төгрөгийн дутагдал гарсныг Үндэсний Аудитын газраас тогтоосон.

-Ил гарсан нь  одоогоор ЖДҮ-ийг хөгжүүлэх сан. Гэтэл үүний цаана 40 сан бий гэж та хэллээ. Энэ олон санг яаж цэгцлэх вэ?

-Цэгцлэхийн тулд эхлээд сангуудыг ялгах хэрэгтэй. Гэтэл өнөөдөр энэ олон сан төсвөөс хөрөнгө тасдаж тусгаарлаж авах л хөшүүрэг болсон. Сан  өөрөө орлого олдоггүй. Төсвийн хөрөнгийг нэг хүн хувааж аваад л зардаг ийм механизм бий болчихсон байна. Тийм учраас хоёр салгая.  Нэгдүгээрт, тусгай данс гэж байлгая. Тэр нь Засгийн газраас бодлогоор зохицуулж хөрөнгө мөнгийг тусгаарласан данс байх. Данс байна гэдэг нь Засгийн газраар орж, Сангийн яамд хянагддаг байна гэсэн үг. Хоёрдугаарт, төсвөөс ч мөнгө өгдөг, өөрөө ч орлого олдог өсөж арвижиж байдаг бол сан хэвээр нь үлдээх зэрэг тодорхой шаардлага тавьдаг болох хэрэгтэй. Жишээ нь, Нийгмийн даатгалын сан өөрөө орлогоо олно. Төсвөөс тодорхой дэмжлэг өгнө. Тэгээд өөрөө зарлага гаргана. Өснө. Өөрийнхөө мөнгийг оновчтой байршуулаад хөрөнгө оруулалт хийгээд өсгөөд явах бололцоотой.

– ЖДҮ-ийг хөгжүүлэх сангаас зээл авсан нэр бүхий гишүүдэд ямар хариуцлага тооцвол зохистой вэ?

– Би мэдэхгүй. Ер нь бол болохгүй юм л хийчихсэн байгаа. Тэр нь илт ойлгомжтой.

– Ерөнхий сайд  У.Хүрэлсүх цэвэрлэгээ хийгээд эхэллээ гэж улс төрийн хүрээнд өрнөөд буй зарим үйл явдлыг олон нийт харж байна. Та үүнтэй санал нийлэх үү?

– Олон нийт нийгмийн амьдралд болж байгаа үйл явцыг харж байгаа болохоор яаж дүгнэх нь тухайн хүн бүрийн л эрхийн асуудал. Хууль зөрчсөн үйлдэл гарч байгаа бол засаж залруулах л ёстой. Миний  амьдралдаа дагаж ирсэн зарчим бол хууль зөрчсөн үйлдлийг засаж байх ёстой гэсэн хандлага юм.

Дэлгэрэнгүй ...
Сэтгэгдэл үлдээх

Хариулах

Таны имэйл хаягийг нийтлэхгүй. Шаардлагатай талбаруудыг * гэж тэмдэглэсэн

Улс төр

Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам байгуулагдсаны 100 жилийн ойг тохиолдуулан төрийн дээд цол, одон, медаль гардууллаа

Нийтэлсэн

-

Нийтэлч

Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам байгуулагдсаны 100 жилийн ойг тохиолдуулан төрийн дээд цол, одон, медаль гардууллаа.

Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам байгуулагдсаны 100 жилийн ойг тохиолдуулан Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүх зарлиг гаргаж, нэр бүхий эрхмүүдийг төрийн дээд цол, одон, медалиар шагналаа.

Гавьяат эдийн засагч цолоор:
  • Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн салбарын ахмад ажилтан Цэвээний Гэлэгжамц,
Хөдөө аж ахуйн гавьяат ажилтан цолоор:
  • ХХААХҮЯ-ны ахмад ажилтан Дамдиндоржийн Батмөнх,
Аж үйлдвэрийн гавьяат ажилтан цолоор:
  • “Улаанбаатар хивс” ХК-ийн ТУЗ-ийн дарга Цоодолын Зоригт,
Гавьяат механикжуулагч цолоор:
  • Сэлэнгэ аймгийн Хүдэр сумын “Хүдэр Хурниад” ХХК-ийн зөвлөх механикжуулагч Юмжилийн Жигмэддорж,
Гавьяат мал зүйч цолоор:
  • “Монголын махны холбоо” ТББ-ын гүйцэтгэх захирал Нанцагийн Батсуурь,
Гавьяат агрономич цолоор:
  • “Элит үр” ХХК-ийн агрономич Сүрэнжавын Нямжав,
Малын гавьяат эмч цолоор:
  • “Биокомбинат” компанийн Үйлдвэрлэл, технологийн албаны дарга Баянгийн Дуламсүрэн,
Худалдааны гавьяат ажилтан цолоор:
  • “Ви интернэйшнл” ХХК-ийн ерөнхий захирал Дэнсмаагийн Батболд,
Сүхбаатарын одонгоор:
  • Сэлэнгэ аймгийн Хөдөө аж ахуйн газрын дарга асан, “Түмэн бут” ХХК-ийн үүсгэн байгуулагч, Гавьяат механикжуулагч Хандмаагийн Даваахүү,
Хөдөлмөрийн гавьяаны улаан тугийн одонгоор:
  • “Говь” ХК-ийн ахмад ажилтан Түвдэнгийн Санжмятав,
  • Дорноговь аймгийн Хүнс, хөдөө аж ахуйн газрын ахмад ажилтан, агрономич Лхамжавын Гантулга,
  • ХХААХҮЯ-ны Хүнсний үйлдвэрийн бодлогын хэрэгжилтийг зохицуулах газрын дарга Даваасүрэнгийн Довчинсүрэн,
  • ХХААХҮЯ-ны Салбарын хяналтын газрын дарга Баясгалангийн Батшагай,
  • Жижиг, дунд үйлдвэрийн газрын хэлтсийн дарга Алтангэрэлийн Гэрэлзаяа,
  • ХААИС-ийн Агроэкологийн сургуулийн багш Лхамын Даваа,
  • ХХААХҮЯ-ны ахлах шинжээч Хөхөөгийн Алтангэрэл,
Алтан гадас одонгоор:
  • “Хөдөө аж ахуйн корпорац” компанийн ахлах мэргэжилтэн Ядамцоогийн Отгонбаатар,
  • “Доолт жавхлант” ХХК-ийн захирал Багадаваагийн Доржсүрэн,
  • ХХААХҮЯ-ны шинжээч Чойжоогийн Долгорсүрэн,
  • “Хөдөө аж ахуйн корпорац” компанийн Булган салбарын захирал Бодьгэрэлийн Ариунбаатар,
  • ХХААХҮЯ-ны ахлах мэргэжилтэн Нямготовын Цэгмэд,
Хөдөлмөрийн хүндэт медалиар:
  • “Хөдөө аж ахуйн бирж” компанийн ахлах мэргэжилтэн Соёл-Эрдэнийн Алимаа,
  • “Хөдөө аж ахуйн корпорац” компанийн Дархан салбарын захирал Тлеуханы Айгуль,
  • Дорноговь аймгийн Хүнс, хөдөө аж ахуйн газрын Мал аж ахуйн хэлтсийн дарга Наваансамдангийн Наранбаяр,
  • ХХААХҮЯ-ны мэргэжилтэн Шагдарын Цэнд-Аюуш,
  • Жижиг, дунд үйлдвэрийн газрын Хоршоог хөгжүүлэх сангийн мэргэжилтэн Цэрэндоржийн Батгэрэл нарыг шагналаа.

Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүх төрийн дээд цол, одон, медаль хүртсэн эрхмүүдэд болон тэдний гэр бүл, хамт олонд ажлын амжилт, сайн сайхан бүхнийг хүсэн ерөөв.

Дэлгэрэнгүй ...

Улс төр

Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлтийг хүлээн авсантай холбогдуулан боловсруулсан хуулийн төслүүдийг хэлэлцэв

Нийтэлсэн

-

Нийтэлч

Улсын Их Хурлын чуулганы 2025 оны 04 дүгээр сарын 17-ны үдээс хойших нэгдсэн хуралдаанаар Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг явууллаа. Хуулийн төслийг Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцсэн талаарх санал, дүгнэлтийг Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир танилцуулсан юм. Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн зарим хэсэг Үндсэн хуулийн холбогдох хэсэг заалтыг зөрчсөн эсэх маргааныг хянан шийдвэрлэсэн тухай Монгол Улсын Үндсэн хуулийн цэцийн 2025 оны гуравдугаар дүгнэлтийг Улсын Их Хурал хүлээн авсан тухай тэрбээр дурдаад, тус хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.9 дэх хэсэгт “Монгол Улсын Их Хурлын гишүүн сонгуульд нэр дэвшихээр бол хийсэн ажлын тайлангаа энэ хуульд заасан нэр дэвшүүлэх ажиллагаа эхлэхээс өмнө тарааж болох бөгөөд үүнийг сонгуулийн сурталчилгааны материалд тооцохгүй.” гэж, 44 дүгээр зүйлийн 44.6 дахь хэсэгт “Энэ хуульд заасан нэр дэвшүүлэх ажиллагаа эхлэхээс өмнө Улсын Их Хурлын гишүүн хийсэн ажлын тайлангаа танилцуулах зорилгоор сонгогчидтой хийсэн уулзалт болон энэ хуулиар хориглоогүй арга хэмжээ нь сонгогчдын санал татах зорилгоор явуулж байгаа үйл ажиллагаанд хамаарахгүй.” гэж заасан нь Монгол Улсын Үндсэн хуулийн Нэгдүгээр зүйлийн 2 дахь хэсэгт “… тэгш байдал, … хууль дээдлэх нь төрийн үйл ажиллагааны үндсэн зарчим мөн.”, Арван дөрөвдүгээр зүйлийн 1 дэх хэсэгт “Монгол Улсад хууль ёсоор оршин суугаа хүн бүр хууль, шүүхийн өмнө эрх тэгш байна.”, мөн зүйлийн 2 дахь хэсэгт “Хүнийг … албан тушаал …-аар нь ялгаварлан гадуурхаж үл болно. …”, Арван зургадугаар зүйлийн 9 дэх заалтад “… Төрийн байгууллагад сонгох, сонгогдох эрхтэй. …” гэснийг тус тус зөрчсөн байна.” гэж Үндсэн хуулийн цэц дүгнэснийг сануулав.

Улсын Их Хурал дээрх дүгнэлтийг хүлээн зөвшөөрсөнтэй холбогдуулан Төрийн байгуулалтын байнгын хорооноос Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуулийн холбогдох хэсэгт өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг боловсруулах ажлын хэсэг байгуулсныг тэрбээр ахалж ажилласан байна. Ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүнд Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Батбаатар, О.Номинчимэг, Г.Уянгахишиг, Ө.Шижир нар орсон бөгөөд хуулийн 41 дүгээр зүйлийн 41.9 дэх хэсгийг хүчингүй болгох, 44 дүгээр зүйлийн 44.6 дахь хэсгийг нэр дэвшүүлэх ажиллагаа эхлэхээс өмнө хийсэн ажлын тайлангаа танилцуулах зорилгоор уулзалт зохион байгуулах нь аливаа этгээдэд нээлттэй байхаар өөрчлөх хуулийн төслийг боловсруулжээ. Хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт заасан ээлжит сонгуулийн жил эхэлснээр хойш санал авах өдрийг дуустал, нөхөн болон ээлжит бус сонгуулийн тухайд сонгууль товлон зарласан шийдвэр гарснаас хойш санал авах өдрийг дуустал аливаа этгээд өөрөө болон бусдаар дамжуулж сонгогчдын саналыг татах зорилгоор эд зүйл тараахыг хориглосон зохицуулалтад ажлын хэвлэмэл тайлан хамаарахаар байна гэж үзэж 41 дүгээр зүйлийн 41.9 дэх хэсгийг хүчингүй болгохоор төсөлд тусгасан байна. Харин хуулийн 48 дугаар зүйлийн 48.1 дэх хэсэгт заасан эд зүйл тараах гэдэгт хийсэн ажлын цахим тайлан хамаарахгүй гэж ажлын хэсэг үзжээ.

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны хуралдаанаар Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийг хэлэлцэх үед Улсын Их Хурлын гишүүн С.Зулпхар 41.9 дэх хэсгийг хүчингүй болгохоос өөр хувилбар ярилцсан эсэх, төсөлд аливаа этгээд гэсэн өөрчлөлт оруулж байгаа нь өмнөх зохицуулалтаас өргөжүүлж сонгуулийн жил эхэлснээс нэр дэвшүүлэх ажиллагаа эхлэх хүртэл зохион байгуулсан уулзалтыг агуулга, хэлбэрийн хувьд хянаж чадахгүй байх эрсдэл үүсэх, эсэх талаар асуулт асууж, хариулт авсан байна. Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Баярмаа ажлын хэсгээс боловсруулсан төсөлд аливаа этгээд хийсэн ажлын тайлангаа танилцуулах зорилгоор уулзалт хийх зохицуулалтыг нээлттэй байхаар тусгасан нь зүйтэй талаар санал хэлжээ. Хуулийн төслийн талаар Улсын Их Хурлын гишүүдээс зарчмын зөрүүтэй санал гараагүй тул Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир Монгол Улсын Их Хурлын чуулганы хуралдааны дэгийн тухай хуульд заасны дагуу анхны хэлэлцүүлгээс эцэслэн батлах үе шат руу шилжүүлэх горимын санал гаргасныг Байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжсэн байна.

Төрийн байгуулалтын байнгын хорооны санал, дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн А.Ариунзаяа, Ж.Алдаржавхлан, Ж.Баярмаа, С.Зулпхар, Ц.Мөнхбат, А.Ганбаатар, Ж.Золжаргал асуулт асуув. Улсын Их Хурлын гишүүн А.Ариунзаяа Улсын Их Хурлын гишүүний сонгогч, иргэдтэйгээ уулзсан уулзалтыг сонгуулийн үйл ажиллагаанд хамааруулахгүй гэсэн анхны үзэл баримтлалаар Монгол Улсын Их Хурлын тухай хуульд тусгагдсан. Гэтэл аливаа этгээд гэж томьёолон нээлттэй болгосноор сонгуулийн сурталчилгааны 18 хоногийг үгүйсгэж байна гэж үзэж байгаагаа илэрхийлээд, хуулийн төсөлд туссан аливаа этгээд, уулзалт зэрэг нь юун тухай өгүүлж буйг тодруулан асуув. Түүний асуултад Улсын Их Хурлын гишүүн, ажлын хэсгийн ахлагч Ц.Сандаг-Очир хариулахдаа Үндсэн хуулийн цэц Улсын Их Хурлын гишүүдэд давуу байдал бий болгосон байна гэж үзсэн тул уг боломжийг хэн бүхэнд нээлттэй болгох нь зүйтэй гэж үзсэн гэлээ. Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Алдаржавхлан гишүүдийг эргэх холбоотой байхыг сонгогчид шаарддаг гэдгийг онцлоод, хэн бүхэнд хийсэн ажлаа тайлагнахад нээлттэй болчихвол сурталчилгааны 18 хоногийг байхгүй болгох хэрэгтэй гэв. Тэрбээр орон нутгийн сонгуулийн зохицуулалттай ижилсүүлж чандлах шаардлагатай гэсэнд Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир хуулийн төслийг Үндсэн хуулийн цэцийн гуравдугаар дүгнэлтийн хүрээнд боловсруулсан гэсэн тайлбар өглөө.

Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Баярмаа сонгуулийн жил Улсын Их Хурлын гишүүд тайлан тавих нь үнэндээ ичгэвтэр зүйл байдаг гээд, аливаа этгээдэд уулзалт хийх эрх олгож байгаа нь дэвшил болж буйг сайшаасан бол Улсын Их Хурлын гишүүн С.Зулпхар гишүүний бүрэн эрх Үндсэн хуульд заасны дагуу төрийн сүлдэндээ тангараг өргөснөөр эхэлж, дараагийн сонгуулиар шинэ сонгогдсон гишүүд тангараг өргөснөөр дуусгавар болдгийг сануулж, хэрэв сонгуулийн жил эхэлснээс хойш иргэд, сонгогчдодоо тайлангаа тавьж чадахгүй бол энэ бүрэн эрхийн хугацаа гурван жил, зургаан сар болчихно гэж тооцож байгаагаа онцлов. Хуулийн төсөлд дурдсан “аливаа этгээд”-д Улсын Их Хурлын гишүүд орно гэдгийг ажлын хэсгийн ахлагч Ц.Сандаг-Очир тодотгоод, хийсэн ажлаа тайлагнаж болохоос бус би нэр дэвшинэ, намайг сонгоорой гэж өөрийгөө сурталчилж болохгүй гэсэн тайлбар өглөө. Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Мөнхбат хэвлэмэл материалуудыг эд зүйл гэж үзэн сонгогчдод тараахыг хориглож байгаа нь зөв гэж үзэж байгаагаа илэрхийлээд, сонгуулийн жил эхлэхээс өмнө тайлангаа хэвлүүлж, тарааж болох, эсэхийг тодруулан асууж, хариулт авлаа. Улсын Их Хурлын гишүүн А.Ганбаатар сонгууль бол иргэдийн сонгох, сонгогдох эрхээ эдлэх тэгш боломж байх учиртайг дурдаад, “аливаа этгээд”-д Улсын Их Хурлын гишүүн орвол тэдэнд заавал давуу байдал үүсэх учир энэ заалтыг бүхэлд нь хүчингүй болгох ёстой гэсэн байр суурьтай байгаагаа хэлсэн юм. Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Ж.Золжаргал хуулийн төслийг дэмжиж байгаагаа илэрхийлж, сонгуулийн сурталчилгааны явцад хориглох зүйлс болон тэдгээрийн хугацааны талаар асууж хариулт авав.

Хэлэлцэж буй асуудлаар асуулт, хариулт явагдсаны дараа Улсын Их Хурлын гишүүд үг хэлж, байр сууриа илэрхийллээ. Улсын Их Хурлын гишүүн, ажлын хэсгийн гишүүн О.Номинчимэг ардчилал, парламентат ёсоо бэхжүүлэхийн тулд шударга, ил тод, нээлттэй сонгуулийг явуулах нь хамгийн чухал гээд үүний тулд сонгуулийн хууль тогтоомжийг шинэчлэх шаардлагатайн дотор ялангуяа зардлыг бууруулах чиглэлээр дорвитой өөрчлөлт хийх хэрэгтэй гэсэн бол Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Жаргалсайхан хэвлэмэл материал тараах нь шударга сонгуульд харш зүйл гэдэгтэй санал нэг байгаагаа илэрхийлж, иргэдийн сонгогдох эрхэд эд мөнгөний босго, зардлын дарамт ихээхэн тээг болдгийг ярьж, эрх мэдэлтэй, албан тушаалтай хүмүүс бэлэг тарааж, тууз хайчилж сонгогчдыг татах ажлыг байнга хийдэг тул зөвхөн сонгуулийн жил гэлгүй бусад жилүүдэд ч эд зүйл тараахыг хориглох нь зүйтэй гэв. Улсын Их Хурлын гишүүн Ө.Шижир ч мөн сонгуулийн тухай хууль тогтоомжийг бүхэлд нь шинэчлэн сайжруулах шаардлагатай гэсэн байр суурьтай байгаагаа онцолж, ялангуяа намын санхүүжилт, хандив тусламж, тэдгээрийн зарцуулалтыг ил тод, нээлттэй болгох ёстойг өнгөрсөн 2-3 сонгуулийн үеийн мөнгөний урсгалын жишээ баримтуудаар нотлон өгүүлсэн юм.

Монгол Улсын Их Хурлын сонгуулийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн талаар Улсын Их Хурлын гишүүд үг хэлж дууссан учир санал хураалтыг чуулганы маргаашийн хуралдаанаар явуулахаар тогтлоо.

Дараа нь Монгол Улсын шүүхийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг эхлүүллээ. Хуулийн төслийг Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанаар хэлэлцсэн талаарх санал дүгнэлтийн мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Ц.Сандаг-Очир танилцуулсан юм. Тэрбээр тус хуулийн төслийн ажлын хэсгийг мөнхүү ахалж ажиллажээ.

Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.6 дахь хэсгийн холбогдох зохицуулалт Монгол Улсын Үндсэн хуулийг зөрчсөн гэсэн Үндсэн хуулийн цэцийн 2025 оны хоёрдугаар дүгнэлтийг мөнхүү Улсын Их Хурал хүлээн зөвшөөрсөн учир Хууль зүйн байнгын хороо хуулийн төсөл боловсруулах ажлын хэсгийг байгуулан ажиллуулсан байна.

Ажлын хэсгийн бүрэлдэхүүн Улсын Их Хурлын гишүүн Д.Ганбат, Б.Заяабал, М.Нарантуяа-Нара, Л.Соронзонболд нар ажиллаж, хуулийн төслийг боловсруулахдаа Монгол Улсын Шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.6 дахь хэсэг болон 47.7 дахь хэсгийг хөндөж, шүүгчийн тэтгэвэрт гарах насны дээд хязгаарыг Төрийн албаны тухай хуульд заасан насны хязгаартай нийцүүлэх хүрээнд “60” гэснийг “65” болгох, тэтгэвэр тогтоохтой холбоотой бусад харилцааг холбогдох хууль тогтоомжид заасны дагуу зохицуулахаар тусгасныг Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Энхбаяр, П.Сайнзориг, Х.Тэмүүжин нар Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлтээр Монгол Улсын шүүхийн тухай хуулийн 47 дугаар зүйлийн 47.6 дахь хэсэгт “…шүүгчээр 30, түүнээс дээш жил ажилласан бөгөөд 55 насанд хүрсэн бол өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгоно” гэж заасан нь Монгол Улсын Үндсэн хууль зөрчсөн гэснийг Улсын Их Хурал хүлээн зөвшөөрсөн тул Цэцийн дүгнэлтийн хүрээ, хязгаарт багтаан хуулийн төслийг боловсруулах нь зүйтэй талаар асуулт асууж, хариулт авч, байр сууриа илэрхийлжээ. Тэдний саналыг Хууль зүйн байнгын хорооны хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх зүйтэй гэж үзсэн тул дээрх заалтыг хасаж, хуулийн төсөл боловсруулсан тухайгаа Улсын Их Хурлын гишүүн, ажлын хэсгийн ахлагч Ц.Сандаг-Очир танилцууллаа.

Байнгын хорооны хуралдаанаар уг асуудлыг хэлэлцэх үед Улсын Их Хурлын гишүүдээс зарчмын зөрүүтэй саналын томьёолол гараагүй тул Улсын Их Хурлын гишүүн, Хууль зүйн байнгын хорооны дарга Д.Цогтбаатар хуулийн төслийн анхны хэлэлцүүлгийг эцэслэн батлах үе шаттай нэгтгэн явуулах горимын санал гаргасныг мөнхүү хуралдаанд оролцсон гишүүдийн олонх дэмжжээ.

Хууль зүйн байнгын хорооны санал дүгнэлттэй холбогдуулан Улсын Их Хурлын гишүүн Х.Тэмүүжин үг хэлэв. Тэрбээр Шүүхийн тухай хуулийн дээрх заалт шүүгчийн тэтгэвэрт гарах насны дээд хязгаар хүртэл буюу 60 нас хүрэх хүртэл томилох зарчмыг алдагдуулсан гэж Үндсэн хуулийн цэц дүгнэснийг тайлбарлаж, хуулийн төслийг энэ хүрээнд боловсруулсныг дурдав. Мөн Улсын Их Хурлын гишүүн Л.Сронзонболд ажлын хэсэг насны хязгаарыг “65” гэж төсөлд тусгаад байсныг Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлтийн хүрээнд хамаарахгүй гэж Байнгын хороо үзэж хассаныг тайлбарлан, аливаа иргэдийн тэтгэвэрт гарах нас, цалин тэтгэврийн асуудлыг ийм байдлаар шийдээд байх нь зохимжгүйг Улсын Их Хурал цаашид анхаарах шаардлагатай гэж үзэж байгаагаа тэмдэглэлээ.

Харин Улсын Их Хурлын гишүүн А.Ариунзаяа дээр дурдсан заалтыг хассанаар цаана нь үлдэж буй зохицуулалт хуулийн өмнө хүн бүр тэгш байх зарчмыг зөрчсөн байна гээд, шүүгчийн өндөр насны тэтгэвэрт гарах насны дээд хязгаар 60 нас байх ба 55 насанд хүрсэн, эс бол шүүгчээр нийт 25 жил ажилласан шүүгч өөрөө хүсвэл өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгож болно гэсэн нь Нийгмийн даатгалын тухай хуулиар тогтоосон тэтгэврийн наснаас таван жилийн өмнө тэтгэвэрт гарах боломжийг шүүгчдэд олгож байгааг тайлбарлалаа. Шүүгчийн тухай хуулийн 40.1-д энэ заалт мөн адил байгаа нь хуулийн зөрчил үүсгэж байна гэж тэрбээр анхааруулаад, тэдэнд давуу байдал үүсгэсэн энэхүү хуулийн зөрчлийг арилгах үүднээс Байнгын хороон дээр унасан ажлын хэсгийн саналыг дэмжиж шийдвэрлэх нь зүйтэй гэв. Түүний асуултад Улсын Их Хурлын гишүүн, ажлын хэсгийн ахлагч Ц.Сандаг-Очир хариулахдаа, ерөнхий хууль болон салбарын хуулиуд хоорондоо зөрчилдөх явдал маш их байна. Иймд энэ удаа асуудлыг гагцхүү Цэцийн дүгнэлтийн хүрээнд шийдвэрлээд, цааш цаашдаа хууль хоорондын зөрчлүүдийг арилгах асуудлыг иж бүрнээр авч үзэх ёстой гэж үзсэн гэсэн юм. Түүнчлэн Улсын Их Хурлын гишүүн Ш.Бямбасүрэн шүүхийн хараат бус байдлыг хангах, шүүхийг шинэчлэхийн аль нь илүү чухал вэ гэдэг дээр ажлын хэсэг ямар байр суурьтай байгааг асууж, хариулт авав.

Монгол Улсын шүүхийн тухай хуульд өөрчлөлт оруулах тухай хуулийн төсөл болон Хууль зүйн байнгын хорооны санал дүгнэлттэй холбогдуулан үг хэлэх Улсын Их Хурлын гишүүн байгаагүй тул санал хураалтыг мөнхүү чуулганы маргаашийн үдээс өмнөх нэгдсэн хуралдаанаар явуулахаар тогтлоо гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээлэв.

Дэлгэрэнгүй ...

Улс төр

Засгийн газрын дотоод үнэт цаас амжилттай арилжаалагдлаа

Нийтэлсэн

-

Нийтэлч

Засгийн газрын дотоод үнэт цаасны анхдагч зах зээлийн арилжаа 2025 оны дөрөвдүгээр сарын 16-ны өдөр Монголын хөрөнгийн биржээр дамжин амжилттай зохион байгуулагдлаа.

Энэ удаагийн арилжаагаар Өрийн удирдлагын тухай хуулийн 12.1.3-т заасан “Засгийн газрын дотоод үнэт цаасны зах зээлийг дэмжих” зориулалтын дагуу 6 сарын хугацаатай, 5 тэрбум төгрөгийн үнэт цаас, 2 жилийн хугацаатай, 5 тэрбум төгрөгийн үнэт цаасыг тус тус Монголын хөрөнгийн биржийн Засгийн газрын үнэт цаасны анхдагч арилжааны системээр дамжуулан арилжааллаа.

Өнөөдрийн арилжаанд хөрөнгийн зах зээлийн мэргэжлийн оролцогчид болох банк, даатгал, үнэт цаасны компаниудаас гадна гадаад, дотоодын иргэд оролцсон бөгөөд зарласан нийт дүнгээс 4.4 дахин их буюу 43.7 тэрбум төгрөгийн санал ирж, 6 сарын хугацаатай үнэт цаасны жигнэсэн дундаж хүү 9.466 хувь, 2 жилийн хугацаатай жигнэсэн дундаж хүү 10.477 хувьтай арилжаалагдлаа.

Цаашид дотоод үнэт цаасны зах зээлийн хөгжлийг дэмжих, хөрөнгийн зах зээлд төгрөгийн бондын өгөөжийн муруйг тогтоох зорилгоор Засгийн газрын дотоод үнэт цаасны хуваарийн дагуу 2025 оны 2 дугаар улиралд 2 долоо хоног тутамд богино болон дунд хугацаатай тус бүр 5 тэрбум төгрөгийн үнэт цаас гаргах ба нийт 60 тэрбум төгрөгийн үнэт цаасыг арилжаална.

Засгийн газраас энэ төрлийн үнэт цаасыг тогтмол бага хэмжээгээр арилжаална. Засгийн газрын үнэт цаасанд хөрөнгө оруулах нь хөрөнгө оруулагчдын хувьд хамгийн эрсдэлгүй, хөрвөх чадвар өндөртэй санхүүгийн хэрэгсэл бөгөөд үнэт цаасны хүүгийн орлого нь орлогын албан татвараас чөлөөлөгддөг бөгөөд аж ахуйн нэгжүүдийн хувьд Төрийн болон орон нутгийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хуулийн дагуу гүйцэтгэлийн болон урьдчилгаа төлбөрийн баталгааг Засгийн газрын дотоод үнэт цаасаар гаргах боломжтой зэрэг олон талын ач холбогдолтой. Засгийн газрын дотоод үнэт цаасны 2025.04.16-ны анхдагч зах зээлийн арилжааны үр дүнг ЭНДЭЭС үзнэ үү.

Эх сурвалж: Монгол Улсын Сангийн яам 

Дэлгэрэнгүй ...
Сутралчилгаа
Нийгэм2 өдөр өмнө

ЭХЭМҮТ-д нэг настай хүүхдэд элэг шилжүүлэн суулгах мэс засал амжилттай хийлээ

Улс төр2 өдөр өмнө

Хүнс, хөдөө аж ахуй, хөнгөн үйлдвэрийн яам байгуулагдсаны 100 жилийн ойг тохиолдуулан төрийн дээд цол, одон, медаль гардууллаа

Нийгэм2 өдөр өмнө

25 дугаар эмийн сангийн уулзвараас Амарсанаагийн гудамжны уулзвар хүртэлх зорчих хэсгийн урд талын замыг шинэчилж байна

Нийгэм2 өдөр өмнө

Өнөөдөр монгол хэл, бичгийн шалгалт эхэллээ

Нийгэм2 өдөр өмнө

Хууль зүй, дотоод хэргийн яамны дэргэдэх шинжлэх ухаан, технологи, инновацын салбар зөвлөл хуралдлаа

Нийгэм2 өдөр өмнө

АТГ: “Үндэсний энгийн гадаад паспорт олгох, эзэмших, хадгалах журам”-ыг хянав

Улс төр2 өдөр өмнө

Үндсэн хуулийн цэцийн дүгнэлтийг хүлээн авсантай холбогдуулан боловсруулсан хуулийн төслүүдийг хэлэлцэв

Нийгэм2 өдөр өмнө

ХӨСҮТ: Улаанбурхан өвчний 590 тохиолдол бүртгэгдлээ

Улс төр2 өдөр өмнө

Засгийн газрын дотоод үнэт цаас амжилттай арилжаалагдлаа

Улс төр2 өдөр өмнө

“Бонд форум-2025” өндөрлөлөө

Улс төр2 өдөр өмнө

“Цагаан алт” үндэсний хөтөлбөрийн дүнд жилд хоёр сая гаруй хос гутал үйлдвэрлэдэг болно

Нийгэм2 өдөр өмнө

Үүлэнд зориудаар нөлөөлж хур тунадас нэмэгдүүллээ

Нийгэм2 өдөр өмнө

Ebarimt системийг хэвийн ажиллагаанд оруулахаар ажиллаж байна

Нийгэм2 өдөр өмнө

Дөрвөн сум болон хилийн боомтууд шилэн кабельд холбогдоогүй байна

Улс төр3 өдөр өмнө

Үндэсний их баяр наадмыг зохион байгуулах хорооны хурал болж байна

Нийгэм3 өдөр өмнө

Зөвшөөрөлгүй гүүрийг буулгаж 180 метр үерийн хамгаалалтын даланг шинээр барьж байна

Эдийн засаг3 өдөр өмнө

Үхрийн цул махны үнэ өсөж 22947 төгрөг болжээ

Нийгэм3 өдөр өмнө

Гэр бүлийг дэмжих бодлогодоо хүн ам зүйн асуудлыг голлон анхаарна

Улс төр3 өдөр өмнө

“Бонд Форум-2025” ёслол боллоо

Нийгэм3 өдөр өмнө

АТГ: Иргэн, хуулийн этгээдээс 80 өргөдөл, гомдлыг хүлээн авав

Нийгэм3 өдөр өмнө

Ховд аймагт 3.5 магнитуд хүчтэй газар хөдөлжээ

Нийгэм3 өдөр өмнө

ХӨСҮТ: Улаанбурхан өвчний лабораториор батлагдсан тохиолдол 564 болжээ

Нийгэм3 өдөр өмнө

Баянзүрх дүүрэгт шар өвс шатсаны улмаас 12 га талбай өртөж шатжээ

Нийгэм3 өдөр өмнө

“Сэлбэ” нэгдсэн эмнэлэгт хүчилтөрөгч нийлүүлэх агуулахын барилгыг ашиглалтад орууллаа

Нийгэм3 өдөр өмнө

Ховд голд живж байсан хүүгийн амийг аварсан О.Сүлдийг “Шударга журам” медалиар шагнажээ

Улс төр3 өдөр өмнө

Б.Жавхлан: Гадаад валютын албан нөөц 5.2 тэрбум ам.долларт хүрч, өмнөх долоо хоногоос 230 гаруй сая ам.доллароор нэмэгдлээ

Улс төр3 өдөр өмнө

Хангайн бүсийн талаар Засгийн газрын хуралдаанаас дараах шийдвэрүүдийг гаргалаа

Нийгэм3 өдөр өмнө

АТГ: Ашиг сонирхлын зөрчилд хамаарах 68 гомдол, мэдээллийг хянан шалгав

Нийгэм3 өдөр өмнө

Дэлхийн хотуудын хамтын ажиллагааны олон улсын хурал эхэллээ

Улс төр3 өдөр өмнө

Б.Жавхлан: Нүүрсний экспорт 1.9 сая тонноор нэмэгдэж валютын нөөц 5.2 сая ам.доллар боллоо

24 баримт6 жил өмнө

“MCS” хэмээх эзэнт гүрний эцэг болсон Ж.Оджаргалын 24 баримт

Эдийн засаг4 жил өмнө

“Гоо брэнд”-ийн онцлох 24

Бусад4 жил өмнө

ХӨГШРӨЛТИЙН ЭСРЭГ ХАМГИЙН ҮР ДҮНТЭЙ ТАРИЛГА ЭМЧИЛГЭЭ БОЛ SMART PRP

24 баримт6 жил өмнө

М.Энхболдын улс төрд сойсон тод од

Бусад6 жил өмнө

Хагасайн өдөр буюу бямба гаригт Улаанбаатарт бороо орно

Улс төр5 жил өмнө

Р.Батжаргал: Анхны жил 23-хан сая төгрөг өгч, нүүр улайлгаж байлаа. Одоо гуйхаа ч больсон

Эдийн засаг5 жил өмнө

ЭТТ ХК: Нэг сая орчим иргэний 1072 хувьцааны ногдол ашгийг шилжүүлээд байна

Энтертайнмент4 жил өмнө

Д.Пүрэвдорж:  Чингис шүлэг

Улс төр6 жил өмнө

М.Энхболд албан тушаалаасаа огцрохоор болжээ

Энтертайнмент6 жил өмнө

Нүцгэн төрхөө дэлгэцнээ мөнхөлсөн Б.Батмаагийн гэрэл зургаас

Энтертайнмент6 жил өмнө

Харбины мөсөн баримлын тэмцээнд Монголын баг түрүүлжээ

24 баримт3 жил өмнө

Тэргүүн хатагтай Баттулга асан Анжелика

Улс төр6 жил өмнө

Гэрлийн хурдаар хөрөнгөжсөн Ж.Мөнхбатын дараагийн нууц байшин

Энтертайнмент6 жил өмнө

Дуучин А.Түмэн-Өлзий нөхрөөсөө салж, ганц бие болсноо зарлалаа

24 баримт6 жил өмнө

Дуучин А.Хишигдалай /24 Фото/

Улс төр6 жил өмнө

С.Эрдэнэ ерөнхий сайд болно…

Дэлхий дахинд5 жил өмнө

Хятад муур, нохой, сарьсан багваахай зардаг захуудаа нээж эхэллээ

Нийгэм6 жил өмнө

Бодь группийн Л.Болдхуяг, Богд банкны гүйцэтгэх захирал Г.Саруул нарын офшор данс ил боллоо

Улс төр6 жил өмнө

Ж.Батзандан амаа барив

24 баримт6 жил өмнө

Жүжигчин Цэрэнболд: “Нэр алдарт хүрлээ гээд эхнэрээ солидог, голдог эр хүн би биш

Улс төр6 жил өмнө

Сахал Бат-Эрдэнэ Дамбын Хишгээд базуулжээ

Бусад6 жил өмнө

Э. Бат-Үүл, М.Сономпил нарын хэрэг шүүхэд шилжжээ

Улс төр6 жил өмнө

У.Хүрэлсүх дөрвөн гишүүнд УИХ-ын дарга болох санал тавьжээ

Бусад6 жил өмнө

Өнөөдрийн халуухан зургууд… 18+

Улс төр6 жил өмнө

Говь-Алтай аймгийн ИТХ-ын даргын суудлыг булаасан Л.Батжаргал ял сонсох бололтой

Нийгэм6 жил өмнө

Ус, дулааны төлбөр дээр хууль бус төлбөр нэмдэг байсныг илрүүлжээ

Нийгэм6 жил өмнө

Засгийн газрын 182 дугаар тогтоолтой холбогдуулан Нийслэлд мөрдөгдөх Хан-Уул дүүргийн Газрын үнэлгээний бүсийн хил хязгаарын санал авч байна

Энтертайнмент6 жил өмнө

Маргааш “АЛУНГОО-2018” цомын эздийг өргөмжилнө

24 баримт5 жил өмнө

Өвгөн партизаны ач хүүд  цулбуураа атгуулсан алтайчууд

Улс төр6 жил өмнө

Б.Чойжилсүрэн гишүүн хувийн бизнестээ 19 тэрбум төгрөг завшсан уу?

Бусад2 сар өмнө

Тээврийн хэрэгслийн улсын дугаарыг тэгш, сондгойгоор ангилан замын хөдөлгөөнд оролцуулах талаар мэдээлэл өгч байна

Улс төр2 сар өмнө

Засгийн газрын хуралдаанаас гаргасан шийдвэрийг танилцуулж байна /шууд/

Нийгэм2 сар өмнө

“Шинь Шинь” ХХК Байгаль орчны менежментийн тогтолцоо олон улсын стандарт ISO14001:2015 нэвтрүүллээ

Нийгэм7 сар өмнө

“Улаанбаатар хот-Духуа инженеринг дэд бүтцийн хөгжлийн форум” эхэллээ

Нийгэм8 сар өмнө

Багануур дүүрэгт 50 мВт хүчин чадалтай Батарей хураагуурын станц барих ажлыг эхлүүллээ

Нийгэм10 сар өмнө

Уяанаасаа алдуурсан нохой 7-8 насны 2 хүүхдийг хазаж гэмтээсэн байна

Нийгэм10 сар өмнө

74 ширхэг түүх соёлын болон бурхан шашны эд өлгийн зүйл хулгайлсныг илрүүллээ

Бусад11 сар өмнө

Нэр дэвшигчдийн бүртгэл, сонгууль зохион байгуулалтын талаар Сонгуулийн ерөнхий хорооноос мэдээлэл хийлээ

Эдийн засаг11 сар өмнө

Монголбанкнаас Мөнгөний бодлогын шийдвэрийг танилцуулж байна

Нийгэм1 жил өмнө

Гал түймрийн аюулаас сэрэмжлэхийг онцгойлон анхаарууллаа

Эдийн засаг1 жил өмнө

Даатгалын тухай хуулийн төслийг шинэчилж, осол гамшгийн үед төсвийн мөнгөөр хохирол барагдуулдаг байдлыг багасгана

Бусад1 жил өмнө

Хөгжлийн банкны “Самурай” бондын өрийг хугацаанд нь төлж барагдуулахтай холбоотой өрийн дэвтэрт гарын үсэг зурж байна

Бусад1 жил өмнө

Томуу, томуу төст өвчний нөхцөл байдал, эмнэлгийн тусламж үйлчилгээнд тулгарч буй асуудлын талаар

Нийгэм1 жил өмнө

Томуу, томуу төст өвчний нөхцөл байдлыг танилцуулж байна

Бусад1 жил өмнө

Нийслэлийн нийтийн тээвэрт хийсэн парк шинэчлэл, худалдан авалтуудын материалыг АТГ-т шалгуулна

Нийгэм2 жил өмнө

Нийслэлийн Засаг даргад нэр дэвшүүлэх асуудлыг хэлэлцэж байна

Бусад2 жил өмнө

Олон тооны мал хулгайлах гэх хэргийн шүүх хуралдаан болж байна

Нийгэм2 жил өмнө

“Хөгжлийн банк”-ны гэх гэм буруугийн шүүх хурал 45 дахь өдрөө үргэлжилж байна

Нийгэм2 жил өмнө

Хөгжлийн банкны шүүх хурал 40 дэх өдрөө үргэлжилж байна

Улс төр2 жил өмнө

Гэрэгэ бондын төлбөрийг бүрэн төлж барагдууллаа

Нийгэм2 жил өмнө

“Хөгжлийн банк”-ны гэх эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдаан /шууд/

Бусад2 жил өмнө

“Хөгжлийн банк”-ны гэх эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдаан /шууд/

Улс төр2 жил өмнө

Засгийн газрын ээлжит хуралдаанаас гаргасан шийдвэрийг танилцуулж байна

Бусад2 жил өмнө

“Хөгжлийн банк”-ны гэх эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдаан /шууд/

Нийгэм2 жил өмнө

“Хөгжлийн банк”-ны гэх эрүүгийн хэргийн шүүх хуралдаан /ШУУД/

Улс төр2 жил өмнө

Ж.Ганбат: Онцгой дэглэм тогтоосноос хойш нүүрс экспорт 2 дахин борлуулалтын орлого 3,9 дахин өссөн

Бусад2 жил өмнө

Засгийн газрын хуралдаанаас гаргасан шийдвэрийг танилцуулж байна

Улс төр2 жил өмнө

Засгийн газрын хуралдаанаас гаргасан шийдвэрийг танилцуулж байна

Эдийн засаг2 жил өмнө

МОНГОЛБАНК: Бодлогын хүүг хэвээр хадгалах шийдвэр гаргалаа

Улс төр2 жил өмнө

Засгийн газрын хуралдаанаар гаргасан шийдвэрийг танилцуулж байна

Сав шим