Коронавирусын цар тахлаас үүдэлтэй эдийн засгийн хүндрэл дуусч амжаагүй байхад ОХУ-ын зүгээс Украин руу дайрч цэргийн ажиллагаа эхлүүлсэн нь дэлхийн олон оронд хүнсний хомсдол үүсч эхлээд одоо бүр  өлсгөлөнгийн эхний шатанд хүргэж байна. Дэлхийн тэргүүлэх хэвлэлүүд өнөөдөр “өлсгөлөн”, “өлсөх” гэсэн үгийг хэрэглэж дэлхий дахинд тун удахгүй  энэ аюул нүүрлэхийг анхааруулан бичиж байна.

Дэлхий дахины 2022-2023 оны өлсгөлөн

АНУ зэрэг хөгжингүй орнууд аймшигт үйл явдал ойртож байгаа талаар мэдэгдэх боллоо. АНУ-ын сенатч Жони Эрнст Fox Business хэвлэлд өгсөн ярилцлагадаа манай дэлхийд “өлсгөлөн” нүүрлэж байна гэсэн бол сенатч Кори Букер хэдэн арван сая хүн “өлсгөлөнгийн улмаас үхэх” аюулыг бид тун удахгүй үзэх болно гэжээ. “Хэдэн арван сая хүн, сая сая хүүхэд өлсгөлөнгөөс болж үхэхээс сэргийлэхийн тулд дэлхий даяар хүнсний тусламж үзүүлэх ажлыг онцгой авч явуулах шаардлагатай” гэж Нью-Жерси мужийн ардчилагч сенатч Кори Букер Reuters агентлагт мэдэгдэж байна.

Ерөнхийлөгч Жо Байден ч АНУ-д хүнсний хомсдол нүүрлэх нь “бодит зүйл” боллоо гэжээ. Үүнээс гарах ганц найдлага нь Украин дахь дайныг зогсоох явдал гэж тэр хэлж байна. Харамсалтай нь энэ нь ойрын үед бодит зүйл болж чадахгүй бололтой. Орос цэргийн хүчээ Киевээс татаж, Зеленскийд бага дарамт үзүүлэн, энхийн хэлэлцээр хийх тохиролцоонд хүрэх ганцхан арга зам байгаа. Гэхдээ Владимир Зеленский Fox News-т өгсөн ярилцлагадаа  дайнд ялахаас илүү багахан тохиролцоог хүлээн авахгүй гээд мэдэгдчихсэн.

Өлсгөлөнгийн эхний цохилт Сомалид

Тэртэй тэргүй өнөөдөр  сая сая хүн хүнсээр гачигдсаар байна. Хамгийн түрүүнээ Сомали “өлсгөлөн хэдийнээ эхэлчихлээ” гэж анхааруулж эхэллээ. Эднийд 2010-2011 онуудад 250 гаруй мянган хүн өлсгөлөнгөөр амь үрэгдсэний 133 мянга нь тав хүртэлх насны хүүхэд байсан. Донор орнууд хүмүүнлэгийн төлөвлөгөөний дагуу Сомалид 1,5 тэрбум ам.доллар хуваарилж, тус улсын хүмүүнлэгийн хэрэгцээнд шаардлагатай зүйлсийн дөрвөн хувийг л өгч байлаа. Гэтэл коронавирус тус улсын олон айл өрхийг нэрвээд байтал Украины хямрал инфляци, эрчим хүч, хүнсний үнийн өсөлт дагуулан улам хүндрүүлээд байна. Энэ улс хэрэгцээт улаан буудайнхаа 90 хувийг өнөөдөр дайн хийж байгаа Украин, Оросоос авдаг.

Эцэст нь хэлэхэд Африк тивд 13 сая хүн хэдийнээ өлсгөлөнд нэрвэгдээд байна. Эфиопи гэхэд л  улаан буудайнхаа 40 хувийг, Кени 30 хувийг  Орос, Украинаас авдаг юм шүү дээ.  Харин Сомали 90 хувийг энэ хоёр улсаас авдаг.

Йеменд мөн ялгаагүй өлсгөлөн улам хурдтай өсч байна

Тэртэй тэргүй дотооддоо дайн самуунтай байгаа Йеменд хүнсний хомсдол улам нүүрлэж байна. Саяхан нэгэн иргэнээс авсан ярианд гэр бүл нь “яг л шоргоолж шиг хооллож байна” гэжээ. Шинжээчид дэлхий дахинд түүхэн их өлсгөлөн нүүрлэж байна хэмээн анхааруулсаар байна. Дэлхий даяар хүнс хуваарилахад садаа болж байгаа олон хүчин зүйлийн нэг нь л Украин дахь дайн.

Перуд түлш, хүнсний бүтээгдхүүний үнэ эрчмтэй өсч бүх нийтийн эсэргүүцлийн хөдөлгөөн дагууллаа. Энэ улсад өрнөж үргэлжилсээр байгаа бүх нийтийн эсэргүүцлийн хөдөлгөөн яг л Украины мөргөлдөөн дайн шиг дэлхий дахины зах зээлд нөлөөлж байна. Олон нийт эхлээд түлшний үнийн өсөлтийг эсэргүүцэж байсан бол энэ нь улам өргөжин тэлж, засгийн газрын эсрэг марш болж зам хааж эхэллээ. Энэ эмх замбараагүй байдлын үеэр хүний амь үрэгдэж байгаа ч эсэргүүцэгчид улсынхаа  гол гол замуудыг хаажээ.

Афганистаны өлсгөлөнгийн хямрал

Олон жилийн дайны хөлд байгаад одоо сэргэж амжаагүй байгаа  Афганистаны хүн амын 95 хувь нь хангалттай хүнс хоол авч чадахгүй байна. Тус улс өмнө нь ч  өлсгөлөнгийн хямралд нэрвэгдэж байсан улс. Хорин жилийн өмнө ч энэ улсад өлсгөлөн нүүрлэж хүмүүс өвс ногоо зулгаан идэж байсан. Сүүлийн арваад жил ган болж хуурайшсан, дээр нь  хахир хүйтэн өвөл, талибууд засгийн эрхэнд гарсны дараах эдийн засгийн уналт зэрэг нь хүнсний хомсдолд хүргэж хүн амын 95 хувь нь хангалттай хооллож чадахгүйд хүрээд байна. Урьд өмнө нь ийм зүйлийг бид харж байгаагүй л дээ.

АНУ дахь өлсгөлөн, баячууд уйлж байна

Дэлхийн тэргүүлэх хөгжилтэй орон АНУ-д хэзээ ч өлсгөлөн нүүрлэж байгаагүй, өнөөдөртөө хэн ч өлсөөгүй байгаа  ч амьдралын өртөг аймшигтайгаар өсч байна. Bloomberg-ийн тооцоолсноор америкийн дундаж гэр бүл өнгөрсөн жилийнх шигээ түвшинд хооллохын тулд  зарцуулж байснаасаа одоо 5200 доллар илүү зарцуулж байна гэжээ. “Инфляци америкийн дундаж айл өрхөд өнгөрсөн жилийнхээ хэрэглээний сагсыг худалдан авахад өмнөхөөсөө 5200 ам.доллар буюу сард 433 доллар илүү зарцуулахад хүрч байна” гэж Bloomberg Economics бичжээ.

Яг өмнө нь авч байсан шигээ хэмжээний хүнс бүтээгдхүүн худалдан авахад сар бүр 433 доллар нэмж төлөх нь орон сууцтай, ширээн дээрээ хоолтой байж үр хүүхдээ тэжээхийн  төлөө тэмцэж байгаа айл өрхийн хувьд асар их мөнгө, байж боломгүй зүйл. Америкийн иргэдийн олонхийн хувьд ертөнцийн нөгөө өнцөгт юу болж байгаа нь хамаагүй, ганцхан өөрийн нь улс оронд хүнсний хомсдол улам өсч байгаа нь асуудал болж байна.

Дэлхий дахины нөхцөл байдал

Дэлхий дахины хүнсний хөтөлбөрийн газар “өнөөдөр 285 сая хүнд өлсгөлөн заналхийлж байна” хэмээн анхааруулж байна. Дэлхий дахины хүнсний хөтөлбөрийн тэргүүн, Өмнөд Каролина мужийн амбан захирагч асан Дэвид Бисли дэлхийн хүнсний нөөц хэдийнээ аюулын ирмэгт ирээд байна гэж хэллээ.

“Украинаас бид хуурай хүнсний 50 хувийг л авсан, Йеменд найман сая хүнд зориулж өгөх хүнсний 50 хувийг танасан, Нигерт 50 хувь, Чадад 50 хувийг л өгсөн. Гэтэл 50 хувь чинь нийт хэрэгцээтэй харьцуулахад юу ч болохгүй шүү дээ” гэж Бисли хэлжээ.

Энэ хооронд тээвэр логистикийн хүндрэлээс болоод хүнс хүргэлтийн сүлжээний  нөхцөл байдал улам дордож байна. Судалгааны Susquehanna Financial Group-ийн хийсэн судалгаагаар захиалга, нийлүүлэлтийн хоорондох хугацаа зөвхөн гуравдугаар сард гэхэд хоёр өдрөөр нэмэгджээ.

Дэлхий дахины нэгэнт бий болгосон тогтолцоо хаа сайгүй нуран унаж, та бид эдийн засгийн асар том тэсрэлтийн цаг үетэй тулгарлаа. Юун түрүү  ядуу орнууд нэрвэгдэнэ. Ямарч гэм зэмгүй сая сая хүн өдөр тутмын хэрэгцээт хүнс хоолоор гачигдаж, энэ тоо өдрөөс өдөрт улам өссөөр байна. Танай гэр бүлд өнөө орой хүн бүр цадахуйц  идэх хоолтой байгаа бол та, танай гэр бүл талархахаас яах вэ, та үнэхээр азтай хүн юм.