Э.БАТ-ЭРДЭНЭ

Олимпын наапмын дараа орох хүн төрөлхтний хамгийн том баяр цэнгэл бол хөл бөмбөгийн ДАШТ юм. Катар улсад зохиохдох гэж буй 22 дахь удаагийн уг тэмцээн арваннэгдүгээр сарын 20- оос арванхоёрдугаар сарын 18-ны хооронд үргэлжилнэ. Олон Улсын хөл бөмбөгийн холбооноос дөрвөн жилд нэг удаа зохиодог дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн анх удаа өвлийн улиралд болж байгааг энд онцлох байна. Тэмцээний нээлтийн тоглолт “Al Khor” хот дахь “Al Bayt” цэнгэлдэх хүрээлэнд Улаанбаатарын цагаар арваннэгдүгээр сарын 21- ний 00:00 цагт талбайн эзэн Катарын шигшээ баг болон Эквадорын шигшээ багуудын хооронд болно. Тэмцээний финалын тоглолт Катарын Үндэсний тусгаар тогтнолын өдөр буюу арванхоёрдугаар сарын 18-ны 23:00 цагт болсноор хөл бөмбөгийн ДАШТ өндөр үүдээ хаах юм. Ийнхүү 2022 оны хөл бөмбөгийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд ямар шинэ зүйл байгаа талаар танилцуулья.

Оффсайд технологи буюу отон тоглолт

Долдугаар сард хөлбөмбөгийн дэлхийн удирдах байгууллага буюу ФИФА дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний үеэр оффсайдын дуудлагыг хурдан бөгөөд үнэн зөв хийхэд туслах хагас автоматжуулсан тоглолтын системийг ашиглахаа зарласан. Удирдах зөвлөлийн дүрэмд зааснаар өрсөлдөгч багийн хагаст (талын шугамаас бусад) багтаж, толгой, бие, хөлийн аль нэг хэсэг нь эсрэг багийн талбайд илүү ойрхон байвал тоглогч отон тоглолт болно.

Энэхүү технологи нь бөмбөгөнд мэдрэгч суурилуулж, тоглогчдын хөдөлгөөнийг хянахын тулд хянах камерын системийг ашигладаг. Гэртээ байгаа хөгжөөн дэмжигчид болон үзэгчдэд шүүгчийн шийдвэрийг ойлгоход нь туслахын тулд тусгай өгөгдлүүд нь цэнгэлдэх хүрээлэнгийн дэлгэцэн дээр 3D дүрс гаргахад ашиглагдана. Видео туслах шүүгчийн системд тоглогчийн хөдөлгөөний мэдээллийг өгөхийн тулд найман цэнгэлдэх хүрээлэнгийн орой дээр 12 камер суурилуулжээ.

Сэлгээ

ОХУ-д 2018 онд болсон дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний гурван тоглолтын эсрэг багууд нэг тоглолтод таван удаа солигдохыг зөвшөөрнө. Энэхүү журмыг Хөлбөмбөгийн дүрэм тогтоох байгууллага болох Олон улсын хөлбөмбөгийн холбооны зөвлөл 2020 онд “Коронавирусийн хөлбөмбөгт үзүүлж буй нөлөөллийн дэлхийн хэмжээнд дүн шинжилгээ хийх, мөн хөлбөмбөгийн хэд хэдэн гол оролцогчдын төлөөлөл” гэж хэлсний дараа нэвтрүүлсэн.

Нэгэн жишээ дурдахад Аргентины Жулиан Альварес Чилийн эсрэг хийсэн тоглолтын үеэр Лаутаро Мартинезийн оронд сэлгээгээр орж ирсэн байдаг. Хэрэв дэлхийн аваргын тоглолт нэмэлт цагт орвол нэг нэмэлт сэлгээ хийх боломжтой. Испанийн Ла лиг, АНУ-ын Хөлбөмбөгийн дээд лиг зэрэг хэд хэдэн хөлбөмбөгийн лиг сүүлийн хоёр жилийн хугацаанд энэхүү өөрчлөлтийг хэрэгжүүлсэн.

Өвөл болж байгаа тухайд

Өмнөх тэмцээнүүдээс ялгаатай нь Катар 2022 тэмцээн нь 11, 12-р саруудад болно. Өмнө нь дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээн үргэлж дэлхийн бөмбөрцгийн хойд хагасын зуны улиралд, ихэвчлэн зургаа, долдугаар сард болдог байсан. Чухам яагаад өвлийн улиралд хийх болсон нь Катарт зуны улиралд 50 хэм хүрч болзошгүй өндөр халахаас зайлсхийхийн тулд өөрчлөлт хийсэн гэнэ. Харин тэмцээний үеэр агаарын температур 14 хэмээс 31 хэм хүртэл халах төлөвтэй байна.

Өргөтгөсөн багийн жагсаалт

Арваннэгдүгээр сард оролцогч улсууд дээд тал нь 26 тоглогчтой багуудыг нэрлэх бөгөөд энэ нь ОХУ-д болсон дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээнд зөвшөөрөгдсөн хэмжээнээс гурав дахин их байна. ФИФА-гийн мэдээлснээр, арваннэгдүгээр сард болох тэмцээн коронвирус цар тахлын улмаас тасалдсантай холбоотойгоор дээрх өөрчлөлтийг оруулсан байна.

Дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний урьдчилсан бүрэлдэхүүний жагсаалтыг мөн дээд тал нь 35 тоглогчоос 55 болгон нэмсэн. Эмэгтэй шүүгчид Катар 2022 ДАШТ-д оролцох 36 шүүгчийн тоонд анх удаа гурван эмэгтэй багтжээ. Тухайлбал Францын Стефани Фраппарт, Японы Ёошими Ямашита, Руандагийн Салима Мукансанга нар өмнө нь УЕФАгийн супер цом, Африкийн цомын тэмцээн зэрэг эрэгтэйчүүдийн тэмцээнийг шүүж байжээ. Францын Стефани Фраппарт хэлэхдээ “ФИФА болон эрх баригчдын зүгээс тус улсад эмэгтэй шүүгчтэй болох нь хүчтэй дохио юм. Би феминист төлөөлөгч биш, гэхдээ энэ нь бүх зүйлийг хийж чадвал…” гэжээ. Тэдэнтэй нэгдэж 69 туслах шүүгчийн дунд өөр гурван эмэгтэй мөн ажиллах юм.

Хамгийн “авсаархан” ДАШТ

Нийт 11,500 хавтгай дөрвөлжин км талбайтай, 2.9 сая орчим хүн амтай Катар нь ФИФА гийн тэр­ гүүл э г ч тэмцээнийг зохион байгуулсан хамгийн жижиг улс болно. Бүх найман цэнгэлдэх хүрээлэн нийслэл Доха хотоос 50 км радиуст байрладаг. Хэсгийн шатанд ихэнх өдрүүдэд дөрөв хүртэлх тоглолт болно. Катар, ФИФА-гийнхан тус тэмцээний “авсаархан” шинж чанар нь хүмүүст өдөрт хэд хэдэн тоглолт үзэх боломжийг олгоно гэж үзэж байгаа бол 1.2 сая гаруй хүн шилжин ирснээр гудамжинд их хэмжээний түгжрэл үүсч, улмаар хүмүүсийн хөл хөдөлгөөнд хүндрэл учруулж болзошгүй гэж шүүмжлэгчид үзэж байна.

Тэмцээнийг зохион байгуулагч, дээд хорооны дарга Абдулазиз Али Аль-Мавлави өнгөрсөн сард “Өдөрт дөрвөн тоглолт хийх нь Доха шиг хотод сорилт. Мэдээжийн хэрэг, бид гудамжинд түгжрэл үүсэхэд бэлэн” хэмээжээ. Дээрх асуудалтай холбоотойгоор дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний үеэр албан газруудын ажлын цагийг багасгаж сургуулиудыг хаах гэх мэт зохицуулалтыг хийхээр төлөвлөжээ.

“Алтан дагина”

Хөлбөмбөгийн дэлхийн аварга шалгаруулах тэмцээний анхны цомыг 1930 онд Жюля Риме бүтээсэн бол 1974 оноос шинэ цом гардуулж эхэлжээ. Цомын сонгон шалгаруулалтад 53 хувилбар ирснээс италийн барималч Сильвио Гаццанигийн загвар шалгарчээ. Олон улсын хөлбөмбөгийн холбоо ФИФАгийн дүрэм ёсоор хуулбар цомыг ялагчид гардуулдаг бол анхны эх хувилбар нь ФИФА-д мөнхөд хадгалагдаж төрөл бүрийн баяр ёслол, ялагч багт түр очдог ч удалгүй эргүүлж авчирдаг байна. Цомын өндөр 36.8 см, нийт 18 карат алтаар урласан 6,175 кг жинтэй.

Британийн химич эрдэмтэн 2010 онд цом цул биш дотроо хөндий, хэрэв цул байсан бол 70-80 кг байх байсан гэж мэдэгдэж байсан удаатай. Цомын доор “FIFA World Cup” гэсэн бичээс буй. Энд бас тухай аваргын тэмцээнд ялсан багийн нэрийг тухайн улсын нь албан ёсны хэлээр онтой нь 1974 Deutschland улс, 1994 Brasil гэх мэтээр сийлж бичдэг.

Бөмбөг

Тэмцээний албан ёсны бөмбөг болох “Al Rihla”-г 2022 оны гуравдугаар сарын 30- нд танилцуулсан. Бөмбөгийн загварыг гаргахдаа Катарын соёл, төрийн далбаа, архитектурын гайхамшиг болон алдарт завинуудаас санаа авчээ. Al Rihla гэдэг нь Араб хэлээр “аялал” гэсэн утгатай бөгөөд усан суурьтай цавуу, будгаар бүтээсэн анхны бөмбөг юм.

Бөмбөгийг Adidas компани бүтээсэн ба өнхрөхөд тэнцвэртэй, хурдаа хадгалах боломжтой шийдлүүдийг нэвтрүүлсэн байна. Нэмж хэлэхэп Adidas компани Олон улсын хөл бөмбөгийн холбоо ФИФА-тай хийсэн гэрээгээ 2013 онд шинэчилж 2030 он хүртэл дэлхийн аварга шалгаруулах хөлбөмбөгийн тэмцээнийг өөрийн үйлдвэрийн бөмбөгөөр ивээн тэтгэх эрх авсан юм.

Дуу

Хөл бөмбөгийн ДАШТ бүр өөрийн гэсэн дуутай, түүгээрээ сэтгэлд хоногшин үлддэг. Катар 2022-ын албан ёсны анхны дуу дөрөвдүгээр сарын 1-д гарсан. “Хамтдаа илүү сайн” хэмээх дууг Америкийн R&B дуучин Trinidad Cardona (Тринидад Кардона), Нигеригийн дуу зохиогч Davido (Давид Адедежи Аделеке), Катарын дуучин AISHA (Аиша Азиани) нар хамтран дуулжээ. Дууны үг аяыг Мароккогийн продюсер RedOne буюу Надир Хаяат зохиосон байна. Албан ёсны хоёр дахь дуу бол “Архбо” уг бүтээлийг Францын реппер Maître Gims (Ганди Билел Жуна), Пуэрто Рикогийн дуучин Ozuna (Хуан Карлос Озуна Росадо) нар наймдугаар сарын 19-д гаргасан. Харин албан ёсны гурав дахь дуу бол “Тэнгэрийг гэрэлтүүлье” аравдугаар сарын 7-д гарсан энэ дууг Канадын жүжигчин, загвар өмсөгч, дуучин Nora Fatehi (Нора Фатехи), Мароккогийн дуучин Manal (Манал Бенчлиха), Иракийн дуучин Rahma Riad (Рахма Абдулреда Межер Аль-Сибахи), Йемен гаралтай АНЭУ-ын дуучин Balqees (Балкес Ахмед Фати) нар хамтран дуулжээ. Дууны аяыг мөн Мароккогийн продюсер RedOne зохиосон байна.